Ünden bugüN

KAYIŞ DAĞI

504

505 KAYMAK MUSTAFA PAŞA CAMÜ

Dalgalara karşı bumu ve arkası yüksek tutulmuş, yelken de açabilen peremeler pazar kayığından küçük, fakat zarif, piyadeden de daha kuvvetli yapısı ile, daha çok eşya taşımaya mahsus bir deniz aracı idi. Günümüzün kamyonetlerine benzetilebilir.

Denizin nimetlerinden bütünüyle yararlanan eski istanbul'un son bir kayık tipi, özellikle Marmara'nın ve Karadeniz'in

Brindesi'nin betimlemesiyle 19- yy'da piyade kayığı (en üstte) ve bugünkü şehir hattı vapurlarının işlevini gören pazar

kayıklarından biri (ortada) ve Preziosi'nin bir tablosunda saltanat kayığı, 1851, istanbul Deniz Müzesi. Cengiz Kahraman arşivi

açıklarına uzanmak için üretilmiş, çok sağlam ve geniş gövdeli, burnu da dalgalara karşı yüksek kesilen, içlerine ağlar yüklenen balıkçı kayıklarıydı. Bunların, bordasına altın bordürler değil ama boyalarla süslemeler yapılmış özenli tipleri de vardı. Yakın zamana, yani 1960'lara kadar, Boğaziçi'nin Karadeniz'e yakın köylerinde son örneklerini görmek mümkündü. Kayıkçı esnafı, yüzyıllar boyu genel

lonca disiplini içinde bir iskele kethüdasının yönetimine verilmiş, bostancıbaşının kontrolünden başka, yerel kadının onayına bağlanmış ve her kayıkçının birbirlerine karşı kefil tutulduğu bir düzen içerisine yerleştirilmişti. Böyle bir güvenlik sisteminin içinde çalışan kayıkçılar, yüzyıllar boyu çok zorlu şartlarda mesleklerini genel bir dürüstlük içinde yapmakla ün kazanmışlardır. En çok çalıştıkları bahar ve yaz mevsiminde tertemiz ve ketenden bembeyaz giysileri, renkli kuşakları ve fesleri ile, yabancı gezginlerin en çok ilgisini çeken esnaf tipi de onlar olmuştur.

Kayık, genel ulaşımda 18401ı yıllardan itibaren yavaş yavaş yerini vapurlara bırakmak zorunda kaldı. Özel kullanımlarda onun yerini, hem daha kısa, hem daha a-ğır ve genişçe bir tekne olan sandal aldı.

Günümüzde, gondollanm hem günlük hayatta tutan, hem de yıllık festivallerde değerlendiren Venedik'e karşılık, tarihteki tipleri ile İstanbul kayıklarından tek örnek, kullanımda kalmamış durumdadır. ÇELİK GÜLERSOY