Ünden bugüN

KEMAL (Hafız)

(21 Temmuz 1882, İstanbul - 9 Ağustos 1939, İstanbul) Ses sanatçısı, hafız.

Şehremini'de doğdu. Kasımpaşalı Cemal ~ Efendi, Bestenigâr Ziya Bey ve Hacı Kirâ-mî Efendi'den makam, usul ve üslup bilgileri öğrendi. Sesinin güzelliği, okuyuşunun temizliğiyle İstanbul'un musiki dünyasında kısa zamanda ünlendi. İlk resmi görevi Nusretiye Camii müezzinliğidir. Sir-keci'de yayına başlayan ilk İstanbul Rad-yosu'nda Hafız Sadeddin'le (Kaynak) birlikte programlara çıktı. Udi Yorgo (Baca-nos), Kemani Sadi (Işılay), Kanuni Artaki (Candan), Kemençeci Aleko (Bacanos) eşliğinde Columbia ve Odeon şirketleri adına plaklar doldurdu. Birçok plağa Hafız Sadeddin'le birlikte okudu. Piyasaya çıkan plakları dışında Darü'l-Elhân(->) arşivi için de pek çok özel plak doldurdu. Gene plak doldurmak için 1928'de Berlin'e, Yorgo Bacanos'la 1930'da Paris'e, Ekim 1931'de de Tanburî Refik (Fersan), Kemençeci Fa-hire (Fersan), Hafız Vâmık Efendi, Hu-dâdat Şakir Bey ve Cennet Hanımla konserler vermek üzere Atina'ya gitti. Son resmi görevi Süleymaniye Camii başimam-lığı ve müezzinliğidir.

Kemal Efendi döneminin en ünlü hafız, mevlithan ve gazelhanlarındandı. Sultanahmet ve Ayasofya camilerinde ezan okunurken Hafız Kemal ile Sadeddin'i dinlemek için meydanda geniş bir kalabalık toplanırdı. Pek çok gramofon plağı doldurmuş olması da onun çok sevilen bir ses olmasının bir sonucuydu. Doldurduğu taş plaklar başta İstanbul olmak üzere bütün yurtta elden ele dolaşırdı.

Hafız Kemal Efendi'nin imzasını taşıyan

portresi.

Fikret Berîuğ koleksiyonu

Hafız Kemal güftenin ezgiye yerleştirilmesiyle ilgili ilkeler ve kurallar bilgisi demek olan prozodi konusunda dikkate değer bir başarı gösterdi. Birbirine çok benzer görünen ama oldukça ince farklılıklar gösteren dini ve dindışı musiki şekillerine özgü üslupların da usta bir yorumcusuy-du. Sesinin güzelliği, gürlüğü ve yakıcılığının yanısıra, bu özellikleri de onun her zaman aranan bir hafız olmasını sağladı.

Plakları arasında, beş plaktan oluşan Mevlid dizisi en tanınmış olanıdır. Ferahnak "Leblerin solar...", hicaz "Asuman ağlar...", mustear "Feryad ediyor...", nihavent "Okunur sihr-i füsun...", hüzzam "Gözü dünya mı görür....", uşşak "Şimşîr-i nigâ-hınla..." plaklara okuduğu ünlü gazellerinden bazılarıdır. Kemal Efendi başta Hafız Hüseyin Tolan ile Sadi Hoşses olmak üzere birçok musikiciye musiki zevki ve tavrı da kazandırdı. Ömrünün son yıllarında kalp hastası olan Hafız Kemal'in mezarı Edirnekapı'dan Rami'ye giden Eyüp yolu üzerinde, Divan şairi, Bâkî'nin mezany-la yan yanadır.

Bibi. Ergun, Antoloji, II; A. R. Sağman..Meşhur Hafız Sami Merhum, İst., 1947; N. Özalp, Türk Musikisi Tarihi, II, Ankara, 1986.

FİKRET BERTUĞ