Ünden bugüN

KENTİN GELİŞMESİ Bizans Dönemi

Bizantion(->) bir yanmada olarak kabul edilen sitin (yerleşme alanı) burnunda kurulmuş bir küçük kentti. Oysa Konstan-tinopolis-îstanbul, son dönemi saymasak bile tarihin her döneminde kıyılar boyunca oldukça geniş alanlara yayılmış, lineer bir kent fizyonomisi gösterir. Bu kenti tanımlayan ve ona karakter kazandıran en önemli bileşen, dünyada eşi olmayan to-pografyasıdır. Topografya ve yarımadanın denizle ilişkisi, kentin ana strüktürünün kurulmasında en önemli rolü oynamıştır. Pierre Güles'in(->) dediği gibi, İstanbul Yarımadası bir üçgenden çok bir kartal kafasına benzer: Doğuya dönüldüğü zaman gagası Akropolis(-») ile oluşan bir kartal kafası. Sarayburnu, bir burun değil, Sirkeci ile saray surunun Top Kapısı arasında doğu-batı yönünde uzanan düz bir hattır. Bu hat, kartalın gagasından başının tepesine kadar uzanır. Güneye uzanan kıyı çizgisi ise kartalın sırtını oluşturur. İstanbul yedi tepeden de oluşmaz. Akropolis' ten kuzeybatıya doğru yavaş yavaş yükselip, Saraçhane'de bir boyun yaptıktan sonra tekrar yükselen bir plato Haliç kıyısına kavuşur. Bu plato aralıklı olarak Halic'e inen vadilerle kesilir. Platonun vadiler arasında kalan yüksek burunlarına "tepe" denmiştir. Unkapanı Vadisi, Saraçhane boynundan geçerek Bayrampaşa Dere-si(->) vadisine iner ve derenin denize döküldüğü Yenikapı'ya uzanır. Geniş Bayrampaşa Vadisi, kuzeydeki platoyu güneydeki yayladan (Cerrahpaşa-Kocamustafapa-şa) ayırır. Bu yayla da çok dik olmayan yamaçlarla Marmara'ya iner. C. Mango, denizin çok daha içerilerde olduğunu düşünerek, Unkapam-Yenikapı arasında uzanıp platoyu kesen vadinin oldukça dar bir berzah oluşturduğunu ve kentin üstüne oturduğu alam bu noktada bir kemer gibi sıktığını söyler. Bayrampaşa Deresi ağzının daha içerilerde olduğu ve Unkapa-nı'nda da denizin bir koy oluşturduğu düşünülse bile, bu daralma kentin fiziksel o-luşumunu değiştirecek kadar etkili olmamıştır. Asıl kent alanı dışında topografya, Halic'in iki yanında ve Boğaziçi'nde, kıyıda fazla yerleşme alanı bırakmadan vadilerle denize inen yüksek olmayan tepeler ve onların yamaçlarıyla belirlenir. Haydarpaşa ile Kadıköy arasındaki düzlük dışında Üsküdar ve Kadıköy de, Salacak ve Moda'da -görüldüğü gibi denize dik yamaçlarla inen platolardır. Fakat Kurbağalı Dere'den sonra doğuya doğru büyük ve u-zun bir ova görülür. Bizantion, Haliç, Mar-