Ünden bugüN

KIRK ŞEHİTLER SARNICI

Bizans döneminin en önemli yolu Mese(->) üzerinde bulunduğu sanılan Kırk Şehitler Kilisesi'nin sarnıcı. Bugünkü Çarşıkapı-Çemberlitaş arasında, Yeniçeriler Cadde-si'ni kesen Divan-ı Âli Sokağı'nda bazı kalıntılarına rastlanmıştır.

Kırk Şehitler Kilisesi, Tiberios (hd 578-582) ve Mavrikios (hd 582-602) dönemlerinde, o sıralar hapishane olarak kullanılan bir yapının yerinde inşa edilmişti. I. And-ronikos Komnenos zamanında (1183-1185) tamir gören kilise, sonraki yıllarda kaderine terk edildi ve taşları 1390'da Altın Ka-pı'nın(->) onarımında kullanıldı.

Kilisenin doğusundaki sarnıç bölümü ise 609'da inşa edilmiştir. Dört kemerli bir avlunun altında yer alan sarnıç, üstünde haç bulunan bir sütun ile süslenmişti (612). Bu sütun, büyük olasılıkla, eski bir binaya aitti. Sarnıcın avlusu ise Hippodrom'da-ki(->) yarış arabası sürücülerinin toplanma mekânı ve aynı zamanda bir pazar yeriydi. 9. yy'dan itibaren, bu avlu köle pazarı olarak kullanıldı. Sarnıcın ve üstündeki avlunun geç Bizans ve Osmanlı dönemlerindeki akıbetlerine ilişkin bilgi yoktur.

Kırk Şehitler Sarnıcı, 17x24 m boyutlarında bir tabana oturuyordu ve 24 sütun tarafından taşınıyordu. Divan-ı Âli Sokağı'nda bazı kalıntıları bulunmuşsa da sarnıcın gerçek boyutları hakkında herhangi bir rapor henüz yayımlanmamıştır. Daha önceki yıllarda, Piyer Loti Caddesi'nde bulunan Eminönü Belediyesi binasının altından çıkarılan büyük bir sarnıç kalıntısının, Kırk Şehitler Sarnıcı'na ait olduğu sanılırdı. Fakat, bu adı bilinmeyen sarnıca ait kalıntılar, 22x42,5 m boyutlarında bir tabana oturmakta ve 32 sütun tarafından taşınmaktadır. Bu nedenle, sözü geçen parçalar ne'boyutları ne de yerleri itibariyle, Kırk Şehitler Sarnıcı'na ait olabilirler.

Bibi. Janin, Constantinople byzantine, 80, 97; Janin, Eglises et monasteres, I-III, 483-486; A. Berger, Untersuchımgen zu den Patria Kons-tantinupoleos, Bonn, 1988, s. 316-321.

ALBRECHT BERGER