Ünden bugüN

HUKUK MEKTEBİ

94

95

HULUSİ BEY KÖŞKÜ

Bugün de okul olarak kullanılan Hukuk Mektebi'nin Cağaloğlu'ndaki binası. Yavuz Çelenh, 1994

genlerden oluşan bir doku çizilmiş; pencereler ritmik bir düzenle bu doku içine yerleştirilmiştir. Doğu cephesinin ekseni, zeminde giriş üst katta denize uzanan bir balkon ve onun da üstünde yüksek bir çatı katı düzenlenmiş aksiyal bir kitle ile belirtilmiştir.

Mimari öğelerde oryantalist seçmeciliğin çeşitli biçimleri seçilmektedir. Örneğin Fransız balkonu biçimindeki pencerelerin üstü, içleri kafesli at nalı veya kaş kemerlerle işlenmiştir. Saçak altlarında sivri kemerli veya kafes dokulu kaplamalar vardır. Güney köşesindeki çıkmanın Hint-Islam kökenli soğan kubbesi ile doğru cephesindeki çatı katının neogotik çizgileri oryantalist seçmeci repertuvarı genişletmektedir.

Bu yapının mimarı ve yapım tarihi bilinmemektedir. Ama büyük olasılıkla tanınmış İtalyan mimar R. D'Aronco(-0 tarafından tasarlanmış olmalıdır.

Yapımın ikinci evresi, bu ahşap köşke R. D'Aronco tarafından bazı eklerin yapılmasıyla gerçekleşmiş görünmektedir. Bunlar, doğu ve kuzey cephelerindeki girişlerle balkon vb açık mekânları kapatma amacıyla yapılmış eklerdir. Söz konusu ekler, dikkatle etüt edilerek yapının üslup özelliklerim bozmadan gerçekleştirilen şeffaf cam perdelerdir. Doğu cephesinde üst pencerelerde renkli cam kullanılarak ölçülü bir dekoratif etki elde edilmiştir.

Kuzey cephesine ise simetri ekseni ü-zerindeki çıkmanın altına yerleştirilmiş metal doğramalı ve vitrayla bezeli bir rüzgârlık eklenmiştir, istanbul art nouveau'su-nun(->) en önemli ve en güzel örneklerinden biri olan floral desenli bu vitray, R. D'Aronco'nun ilk art nouveau çalışmaları ile eşzamanlı bir desen esprisi taşımaktadır. Desen 1900'ün ilk yıllarına tarihlene-bilir. Dolayısıyla üçüncü aşamanın yapım tarihi olan 1905-1906'dan önce yapılmış olmalıdır.

Belgelere ve stilistik bağlantılara bakarak Huber Köşkü'nün bugünkü görünümünü büyük ölçüde üçüncü aşamadaki yapım çalışmalarından sonra edindiği söylenebilir. Bu aşamaya ilişkin belgelerin tümü Udine Kent Müzeleri Arşivi'nde (Civici Musei) bulunmaktadır. Arşivdeki D'Aronco

Huber

Köşkü'nün

bahçesindeki

heykellerle

bezeli çeşme.

Erkin Emiroğlu,

1980

projeleri arasında "Casa Huber" adına kayıtlı 82 adet özgün çizim vardır. Çizimlerin büyük çoğunluğu ilk yapının güney tarafına inşa edilen ek yapıya, bir bölümü de çevre düzenlemesine, merdivenlere, korkuluk ve dekoratif ayrıntılara aittir.

R. D'Aronco'nun önemli ve anıtsal tasarımlarından biri olan Huber Köşkü ek binası, 1905-1906'da gerçekleştirilmiş, yaklaşık 17x7 m boyutunda dikdörtgen planlı bir tabana oturan 3 katlı bir yapıdır. Boğaziçi'ne bakan doğu cephesinde 10x4 m boyutunda geniş bir açık terası vardır. Ek bina, kagir bir bodrum üzerine 1. katta ve güney cephesinde taş, diğer kesimlerinde ahşap kullanılarak karma bir konstrük-siyon tekniğiyle inşa edilmiştir. Bu karma teknik, ek binanın ilk yapıyla görsel ve konstrüktif uyumunu sağlarken güney cephesine de anıtsal bir görünüm kazandırmaktadır.

R. D'Aronco'nun özenli bir çalışmadan sonra ek yapı için, ilk binanın oryantalist-historisist üslubuna uyum yerine farklı bir stilistik anlayışı, oryantalist sözcüklere başvurmayan, tersine dolaysız olarak Batılı kaynaklara göndermeler yapan bir tasarımı seçtiği anlaşılmaktadır. Bir anlamda bu ekte, ilk yapıya bir kontrpuan oluşturma kararı vermiş görünmektedir. 2 katlı ilk yapıya karşılık bu ekin 3 kadı oluşu kontrpuan etkisini vurgulamaktadır. Bu seçime bağlı olarak ek yapı güney perspektifinde egemen bir görünüm vermektedir.

R. D'Aronco'nun bilinen stilistik kalıplara pek uymayan ve genellikle çok kişisel olan tasarım anlayışı bu ekteki düzenlemelerde de gözlenmektedir. Yapının a-na kitlesi, belirgin bir prizmatik hacme sahiptir. Katlar ince silmelerle ayrılmıştır. Ama bu geometrik netlik, 3. katın bitimin-deki geniş saçakla ve güney tarafına eklenen abartılı konsol çiftleriyle değiştirilmiştir. Böylece saçak kesimi o prizmatik kitlenin üzerinde birden ağırlık kazanır ve öne çıkar. Konsolların ve saçağın bu plastik etkisi üstte köşelerdeki vazo ve girlandlar ile Medusa figürünün bulunduğu heykel-si grubun barok bicimleriyle güçlendirilmiştir. Her biri tek tek etüt edilmiş ve özgün desenlerle biçimlendirilmiş bacalar bu plastik etkiye katılırlar.

Hayli abartılı bir plastik sergileyen saçak bölümüne karşılık cephenin öteki kesimlerinde daha düz ve yüzeysel düzenlemeler yapılmıştır. Kitlenin köşelerine fu-galı kaplamalardan çerçeveler yapılmış, ortalarına klasik atkılı düz pencereler yerleştirilmiştir. Aynı esprideki giriş kapısının üst köşelerinde kadın başı figürleri yer almaktadır. Üstte, "piano nobile" olarak yüksek tutulmuş ikinci kat, dans eden çocuk figürlerinden oluşan art nouveau bir dekorasyona sahiptir. Elips ve eşkenar dörtgen motifli parapet, güneyde yarım altıgen biçimli balkonda başlamakta, üçgen bir bağlantıyla doğu terasına uzanmakta ve küçük bir köprüyle ilk yapıya bağlanmaktadır. R. D'Aronco eski bodrumu "ca-ve" (şarap ve içki mahzeni) olarak düzenlemiş ve ayrı bir servis girişi vermiştir.

Huber Köşkü'nün ana yapısının kuzeyinde ahırlar, arabalık ve hizmetliler için yapılmış ikincil yapılar da vardır. Hayli büyük tutulmuş yaklaşık 30x12 m boyutundaki ahır ve arabalık binası, yüksek bir zemin kat, iki ucunda iki katlı ortada galerili, yanlardan aydınlatmalı yüksek bir bölümü olan bir bina idi. Çok iyi bir binici olduğu bilinen Madam Huber'in atlarına verdiği önemi açıkça ifade eden ve ana binanın yanında varlığını duyuran bir mimari düzenleme idi. 1985'te bu yapı yemden iş-levlendirildi ve özgün planını ve iç mekânını yitirdi.

Huber Köşkü anıtsal görünümünü ve eşsiz perspektifini büyük ölçüde R. D'Aronco'nun düzenlemeleriyle kazanmıştır. Binaların oturduğu zeminle yol arasındaki kot farkından yararlanarak D'Aronco, yüksek bir set duvarı yapmıştır. Yaklaşık 150 m uzunluğundaki bu duvarı 4 m'lik aralıklarla yerleştirdiği pilastrlarla desteklemiş, klasik biçimle taş korkuluklarla birlikte a-. nıtsal etkili bir taban elde etmiştir. Huber Köşkü, bu tabanın gerisinde platformda sunulmaktadır. Köşkün ana girişi, ana bina ile ahırlar arasındaki boşluğun merkezine yerleştirilmiştir. Üçlü bir giriş kapısı ve platforma çıkan merdiveni ifade eden eğik açıklık, özgün bir D'Aronco tasarımıdır ve ünik bir çalışmadır. Ana girişin kuzeyinde at ve arabalar için rampalı bir yol ve ayrı bir giriş yapılmıştır.

Huber Köşkü, yalnız mimari yapıtları ile değil bahçesi, değerli ağaçları, çiçekleri, heykelleri ve Latin şiirinin derinlikleri ile donatılmış bir çevrenin de adıdır.

Bibi. BOA, Yıldız Mütenevvia, X, 197-45 (24 Şubat 1317); Eldem, Boğaziçi Anılan, 192-195; S. Naum Duhani, Beyoğlu'nun Adı Pera iken, ist., 1990; A. Batur, "Leş euvres de Raimondo d'Aronco â istanbul", Atti del Congresso In-ternazionale di Studi su Raimondo D'Aronco el il suo Tempo, Udine, 1982; ay, "Huber Evi. Görkem ve inceliğin Buluştuğu Çok Özel Bir Çevre", İstanbul, S. 8 (1994), s. 77-83.

AFiFE BATUR