Ünden bugüN

İNCİLİ ÇAVUŞ

(?, ? -1632/1633, istanbul) Saray ve çevresine ait fıkralarıyla tanınan tarihi tip.

incili Çavuş hakkında bilinenler son derece azdır. Anadolu'nun değişik bölgelerinde, adının önündeki "İncili" sıfatından hareketle pek çok İncili Çavuş'un varlığı kabul edilmektedir. Tarihi belgelerdeki bilgiler de sayının birden fazla olmasına yol açmaktadır.

Doğum yeri ve tarihiyle ölüm yeri ve tarihi konusunda çeşitli görüş ve tahminlerin ileri sürüldüğü İncili Çavuş için, belgelerden hareketle bir hayat hikâyesi çıkarmak mümkündür. Asıl adı Mustafa o-lan İncili Çavuş, bir rivayete göre adını 1317'de Diyarbakır'a eyalet valisi olarak a-tanan Moğol asıllı Irincin Noyan'dan alan, daha sonra adı sırasıyla Irincin ve İncili Çavuş olan bugünkü Yiğitçavuş Köyü'nde doğmuştur. İ. H. Konyalı'ya göre Sivaslıydı; Yağlıkçızade Ahmed Rıfat'a göre de Arapça ve Farsçayı iyi bilmekteydi.

Fıkralarından edinilen bilgiye dayanarak 20 yaşına gelmeden İstanbul'un yolunu tuttuğu söylenebilir. Şevket Beysanoğ-lu'na göre onu, 1571-1575 arasında Diyarbakır valisi olarak görev yapan Özdemi-roğlu Osman Paşa okutmuş, Çavuş, 6 yıl sonra da İstanbul'a gitmiştir.

Kavuğuna (serpuşuna) padişah tarafından takılan inci vesilesiyle "İncili" olarak anılması da, yaygın olan inanışlardan biridir. Diğer "İncili Çavuş'lar için de, bir bölümünün adı "İncili" olan doğum yerleri uygun görülmektedir. Ölüm tarihi konusunda da farklı bilgiler verilmektedir. Onu, I. Süleyman'ın (Kanuni) (hd 1520-1566) musahibi ve nedimi olarak gösteren, ö-lüm tarihini 918/1512 olarak veren, Divan-yolu'ndaki, Firuz Ağa Camii'nde gömülü bulunduğunu bildiren kaynak, daha sonraları da ilgi görmüş, hattâ bu görüş bazı değişikliklere uğrayarak IV. Murad dönemine (1623-1640) kadar taşınmıştır. Firuz Ağa'nın ölüm tarihi ile I. Süleyman'ın tahta çıkış tarihleri arasındaki 8 yıllık fark, bazı araşürmacılarca dikkate alınmamıştır. Gerçek ölüm tarihi ise, Edirnekapı Mezar-lığı'ndaki mezar taşında yer alan 10427

172