Ünden bugüN

İSMAİL EFENDİ (Küçük)

(1854, istanbul - 1931 istanbul) Ortaoyuncu.

Fatih'te doğdu. Çocukluğunda Edirne-kapı'da, Kâmil Ağa'nın Süpürge Kolu'nu izledi ve burada Kavuklu arkası olarak ilk kez sahneye çıktıktan sonra Kavuklu Kör Mehmed'in kolunda rol aldı. Kısa sürede ünlenince, dönemin tanınmış ortaoyuncularından Terlikçi ismail Efendi'den ayrılabilmesi için "Küçük" lakabı takıldı. Reza-kizade, Acem ve Laz taklitlerinde ustalaşan ve ustası Kör Mehmed ölünce de Kavuklu Hamdi'nin(-t) pişekârı olan ismail, bu rolde büyük ün kazandı. O dönemde tiyatroculara kimse kızını vermediği için bir süre Karagözcülük yaparak evlenebildi. Bu döneminde saray karagözcübaşısı Yusuf Efendi'yle çalıştı. Kapalı salonda tiyatro yapmak isteyince, Güllü Agop(->) suf-lörlü tiyatro yapma tekelini elinde tuttuğu için, Kavuklu Hamdi'yle birlikte Zuhuri Kolu'nu kurarak "suflörsüz oyun" yapma-

ya başladı ve böylece Güllü Agop'un tekelini kırdı. 23 yaşındayken başlattığı tuluat tiyatrosu adlı bu tür giderek yaygınlaştı. Aksaray Şekerci Sokağı'ndaki tiyatro binasında gösteriler sunan ilk toplulukta, Büyük ismail tiran, Agâh Efendi yaşlı baba, Kavuklu Hamdi komik, Küçük ismail genç âşık (sirar) rolündeydi, Agavni ve Aranik adlı iki de kadın oyuncu vardı. Güllü Agop'tan ayrılarak buraya katılan Tomas Fasulyeciyan'la(-») birlikte ve yeni oyuncular da alarak dram oynamaya başladılar. Topluluk bir ara Kulekapısı'ndaki Bella Vista binasına taşındı. Haftanın bazı günlerinde Aleksanyan Efendi'yle dram, bazı günlerinde de Agâh ve Abdi efendilerle tuluat oynadı. Küçük ismail bu arada bir yandan ortaoyunu oynamayı da sürdürdü. Ahmed Vefik Paşa(-0 yeni kuracağı Bursa Tiyatrosu için çağırınca Küçük ismail, kadın oyuncularından Bayzar, Aranik, Peruz, Küçük Amelya ve öbür arkadaşlarıyla birlikte Bursa'ya gitti. 2 yıl boyunca Tomas Fasulyeciyan'la Ahmed Vefik Paşa' nın Moliere'den yaptığı uyarlamalarda oynadı. Bursa Tiyatrosu'ndan ayrılmasından sonra, istanbul'a dönerek Galata'daki Avrupa Tiyatrosu'nda oyunlar sergiledi. Bu yıllarda da Kavuklu Hamdi'yle birlikte or-taoyununu hâlâ sürdürüyorlardı. 1883'te

Bir ortaoyunu

sahnesinde

Pişekâr Küçük

ismail (sağda)

Kavuklu Hamdi

ile birlikte.

Gözlem Yayıncılık

Arşivi

Temaşahane-i Osmani Tiyatrosu'nu kurdu. Toplulukta Kavuklu Hamdi de yer alıyordu. Küçük ismail, Mısır hıdivinin düzenlediği sünnet düğününde ortaoyunu oynamak üzere 1884'te gittiği Mısır'dan dönüşünde Kuşdili'nde yeni yaptırılan tiyatroda oyunlar sergilemeye başladı. Trabzon, Halep, Beyrut, Edirne ve Adana dolaylarına uzun süren turneler de yaptı.

Yalnızca ortaoyunu ve tuluat yapmakla kalmayan, Benliyan'la birlikte 1890'da kurduğu Osmanlı Opera Kumpanyası'nda ya da kendi topluluğuyla opera, operakomik ve operet çalışmaları da bulunan Küçük ismail, sahne yaşamını II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde de sürdürdü. Küçük ismail'in 1927'de izmir'de 73 yaşında sahneye çıktığı bilinmektedir. Küçük ismail, Kavuklu Hamdi'yle birlikte ortaoyununun Kavuklu-Pişekâr ikilisini en iyi oynayanlar olarak bilinir.

Bibi. And, Osmanlı Tiyatrosu, 232-236; And, Tanzimat, 146, 172-174, 177, 188, 192-193; M. Ertuğrul, Benden Sonra Tufan Olmasın, ist., 1989, s. 557; Ö. Nutku, Dünya Tiyatrosu Tarihi, I, ist., 1985, s. 381-384; M. N. Özön-B. Dür-der, Türk Tiyatrosu Ansiklopedisi, ist., 1967, s. 187, 315-327; (Sevengil), Türk Tiyatrosu, I, 22-27; N. Tilgen, Kavuklu Hamdi, ist., 1948; S. N. Gerçek, Türk Temaşası, ist., 1942.

RAŞIT ÇAVAŞ