Ünden bugüN

İSTANBUL

218

219 İSTANBUL ANSİKLOPEDİLERİ

İstanbul Ansiklopedisi, "her şeyden evvel, bu büyük beldenin üzerindeki Türk damgasını belirtir" cümlesi ile amacını a-cıklayan R. E. Koçu, istanbul hakkındaki önceki kitaplardan ayn bir programı olduğuna işaret etmişti. Ansiklopedide tamamen alfabetik bir düzen takip ederek şu konuları maddeler halinde takdim edeceğini de belirtmişti: Cami, mescit, tekke, türbe, kilise, ayazma, çeşme, sebil, saray, yalı, konak, köşk, han, hamam, tiyatro, kahvehane, meyhane gibi bütün yapılar; devlet adamı, âlim, şair, sanatkâr, işadamı, hekim, muallim, hoca, derviş, papaz, keşiş, meczup, hanende, sazende, çengi, köçek, ayyaş, derbeder, pehlivan, tulumbacı, kabadayı, kumarbaz, hırsız, serseri, dilenci gibi şehrin bütün şöhretleri; dağı, bayırı, suyu, havası, mesire yerleri, bahçeleri, bostanları vb bütün tabiat güzellikleri ve coğrafyası; sokakları, mahalleleri, semtleri; yangınları, salgınları, zelzeleleri, ihtilalleri, cinayetleri ve dillere destan olan aşk maceraları; halkının dönem dönem âdet, anane, giyim ve kuşamı; istanbul argosu; İstanbul'a ait resimler, şiirler, kitaplar, romanlar, seyahatnameler, istanbul'a gelmiş yabancı şöhretler. Bu uzun liste, Koçu'nun, İstanbul Ansiklopedisi''nde neleri maddeler halinde işlemeyi tasarladığı hakkında bir fikir verir. Bu listedeki maddelerin yazılmasında Koçu, kendine yardımcılar bulmuş olmakla beraber, birçok maddeyi de

merli beş açıklıklı galeriler bulunur. Bu mekân, zemin katta, metal korkuluklu merdivenlerle ulaşılan' ana girişi oluştururken, üst katta geniş bir balkona dönüşür.

Deniz cephesindeki ana girişten başka, diğer cephe akslarında da bahçe ile bağlantıyı sağlayan girişlere yer verilmiştir. Dört girişin belirlediği birbirine dik iki eksenin kesiştiği yerde, yapının merkezini vurgulayan bir orta sofa vardır. Çatı katı formunu da belirleyen köşeleri kırık bu merkezi dağılım mekânından köşe salonlarına giriş, aynalı tonozla örtülü geçitlerle sağlanmıştır. Kadar arası bağlantıyı sağlayan daire planlı merdiven, gizlenmek istenircesine kuzeybatı köşesindeki kare planlı mekânda çözülmüştür. Salonların iç tezyinatında freskler, manzara resimleri ve kraliyet armaları kullanılmıştır.

Deniz cephesinde, galerinin iki yanında bulunan ve kanat etkisi veren hacimler, akroterli alınlıklarla vurgulanmış, köşeler pilastr şeklindeki kolonlarla tutulmuştur. Kemer aynalarında madalyonlara yer verilen galerinin gerisindeki pencereler yuvarlak kemerli, diğerleri dikdörtgendir. Birinci kat döşeme seviyesindeki taşkın kat silmesi binayı boydan boya çevreler. Yapının dış mimarisi, ampir ve Rönesans üsluplarındaki bu düzenlemelerle, neoklasik bir görünüm sergiler. Bakım o-narım hizmetleri düzenli olarak yerine getirilmektedir.

Bibi. Melling, Voyage; Eldem, Boğaziçi Anılan, 218; L. Yazıcıoğlu, "Boğaziçi Kıyı Yapıları", (İstanbul Devlet Mimarlık Mühendislik Akademisi yayımlanmamış doktora tezi), 1980, s. 167-169; F. İrez-H. Aksu, Boğaziçi Şefaret-haneleri, 1992, s. 49-50; N. Arslan, Gravür ve Seyahatnamelerde İstanbul, 1992, s. 234.

CENGiZ CAN