Ünden bugüN

KALENDER VAPURU

3.96

397

KALENDERHANE CAMİİ

Kalender Vapuru

Salâhattin Giz/Eser Tutel koleksiyonu

te Denizyollarına devredildi. 1981'de gezici Atatürk Müzesi haline getirilerek önce Kabataş'a, sonra birkaç iskeleye daha bağlanarak halkın ziyaretine açıldı. 25 Haziran 1984'te hizmet dışı bırakılarak Pendik Tersanesi'ne bağlandı. Temmuz 1986' da da satışa çıkarıldı.

ESER TUTEL

KALENDERHANE CAMİİ

Eminönü Ilçesi'nde Vezneciler'de, Bozdoğan Kemeri'nin 16 Mart Şehitleri Cadde-si'ni kestiği köşededir.

Fetihten sonra II. Mehmed (Fatih) (hd 1451-1481) tarafından bir zaviye olarak, herhalde Kalenderi tarikatına tahsis edilen ve sonradan camiye dönüştürülen bir kilisedir, istanbul'da bugüne kadar kalan Bizans dini mimari yapıdan içinde, kare içinde haç planlı kilise tipolojisinin en önemli örneğidir. Kesin adı son zamanlara kadar tartışmalı olduğu için literatürde kilise olarak, adı da Kalenderhane olarak kalmıştır. 1966-1975 arasında yapı ve çevresi çok ayrıntılı bir arkeolojik araştırma konusu olmuş ve yapı tekrar cami olarak kullanılmak üzere restore edilmiştir. Bu araştırmalardan önce bu cami hakkında yazılan bü-

cephe düzenlemesinde ve mimari ayrıntılarında Abdülaziz döneminin eklektik zevkine uyulmuş, buna karşılık iç tasarımında geleneksel orta sofalı (karnıyarık) plan tipi kullanılmıştır. Kasrın arka (batı) cephesinin ortasındaki çıkıntının eksenine giriş yerleştirilmiş, mermer sövelerin kuşattığı, basık kemerli girişin önüne, çift merdivenli bir sahanlık konmuştur. Boğaz'a bakan doğu cephesinin orta kesimi geriye çekilerek burada, mermer sütunların taşıdığı, üst kat sofasına açılan bir balkon tasarlanmış, zemin katta balkonun altı, bu katın sofası ile bağlantılı bir eyvan şeklinde değerlendirilmiştir. Balkonu taşıyan sütunların başlıkları girland kabartmaları ile süslüdür.

Cephelerin köşeleri, kesme küfeki taşından, yatay derzli pilastrlar ile belirlenmiş, cephelerde sıralanan basık kemerli pencereler, küçük konsollara oturan, taştan yontulmuş küçük saçaklarla taçlandml-mıştır. Kusursuz bir simetrinin gözlendiği cepheler, köşelerdeki pilastrlann üzerindeki babalara oturan bir korkulukla son bulmaktadır. Kasrın barındırdığı mekânların özgün bezemesi yangın sonucunda tamamen ortadan kalkmıştır. Bibi. Tuğlacı, Balyan Ailesi, 527-528.

M. BAHA TANMAN