Ünden bugüN

KAPSAIİ, MOŞE BEN ELİYA

(1420, Girit - 1496, istanbul) Hahambaşı. Devrinin ünlü hahamı ve bilgini Eliya Kapsali ha-Yavani'nin oğludur. Tahsilini İtalya ve Almanya'da tamamladı. Bizans' in son Yahudi lideri olan Kapsali İstanbul' un fethinden (1453) sonra II. Mehmed (Fatih) (hd 1451-1481) tarafından huzura çağrılarak kendisine iltifat edildi ve cemaatini yönetme görevi verildi. Siyasi ve ruhani lider olarak cemaat mensuplarının vergilerini tarh ve tahsil edip hazine payını saraya tevdi etmek görevini de yüklendi. Sorumluluklarını bilen ve yetenekli bir kişi olan Kapsali muhafazakâr ve çilekeş derecesinde sofu idi. Kapsali Karaylara Talmud öğretimini yasaklayarak bu konuda meydana gelen sayısız anlaşmazlıklara son verdi. Başarısını ve kendisine gösterilen sevgiyi kıskanan dört haham Kapsali'yi

Musevi dininin aile hukuku kuralları ile ilgili olarak cemaatine yanlış bilgi vermek ve birçok kimsenin bu yüzden bilmeden zina günahını işlemelerine sebep olmakla itham ettiler. O sıralarda Kudüs'teki fakir Yahudilere yardım toplamak gayesi ile İstanbul'a gelen Ribi Moses, Kapsali'nin yürürlükteki yurtdışına para çıkarma yasağı ve Osmanlı İmparatorluğu ile Mısır arasındaki siyasi gerginlik dolayısıyla kendisine engel olmasına kızarak bu dört hahamın iddiasını devrin ünlü bilginlerinden Pado-va (İtalya'da) Hahamı Jozef ben Solomon Kolon'a nakledince Kolon, Kapsali'nin a-foroz edilmesi gerektiğini bildirdi. Günün ileri gelen hahamlarının çoğunun karıştığı anlaşmazlık büyük boyutlara ulaştı. Kapsali İstanbul'da düzenlediği bir toplantıda ithamları reddederek iddialarım kanıtladı. Hatasını anlayan Kolon, oğlunu göndererek Kapsali'den özür diledi.

Kapsali bazı yeniçerilerin zaman zaman Yahudi çocukları rahatsız ettiklerini padişaha nakledince müsebbipleri cezalandırıldı. Fatih'in vefatı üzerine tahta geçen II. Bayezid(->) o sıralarda sancakbeyi olarak bulunduğu Manisa'dan İstanbul'a gelinceye kadar geçen 9 gün içinde intikam almak için durumu fırsat bilen yeniçeriler evinin avlusunda Kapsali'ye pusu kurdular. Aynı avluya bakan evi bulunan Müslüman bir hanımın durumu fark ederek yeniçerilere burada yalnızca Müslü-manlann oturduğunu haykırmasıyla Kapsali muhakkak bir ölümden kurtuldu. II. Bayezid'den de aynı ilgi ve sevgiyi gören Kapsali 1492 ve sonrasında İspanya'dan kovularak Osmanlı topraklarına kabul edilen Sefarad Yahudilerinin yerleşmesi için canla başla çalıştı.

NAİM GÜLERYÜZ