Ünden bugüN

HEKİMOĞLU ALİ PAŞA MEYDAN 46

47

HELVA

Van Mour'un betimlemesiyle sokak helvacısı (solda) ve saray helvacısı. Ferriol ve Le Lay, Recueil de cent estampes representant different naîions du Levant, Paris, 1712 "otoğraflar Galeri Alfa

liyesindeki kitabelerin bazılarının çağın ünlü devlet adamları tarafından yazılmış olmasıdır. Bu, özellikle imparatorluğun yenilenme döneminin başlangıcı olan 18. yy' da devlet adamlarının içinde kalem erbabının ağırlığım gösterir. Kendisi de şiir yazan Ali Paşa sanatsever ve bilgili bir devlet adamı olarak ün kazanmıştır. Avlunun ana girişi üzerindeki cami tarihim düşüren kişi, sonradan sadrazam olan ve Ali Paşa' mn yükselmesine yardım ettiği Koca Ragıb Paşa'dır. Bu beyitteki "camiü'n-nur" sözcüğü, bir süre bu caminin adı olarak kullanılmıştır: Eder ismiyle tarihin bu mısra Ra-gıb'a tefhim/ Yapıldı mevkiinde camiü'n-nur AH Paşa (1147).

Kütüphane girişindeki kitabe de Koca Ragıb Paşa'nındır. Cami harimi girişindeki büyük kitabeyi ise, uzun bir şiir halinde, Şeyhülislam Ishak Efendi yazmıştır.

Yapımından sonra oldukça büyük felaketler geçiren ve sonraki müdahalelerle özgün boyalı bezemesini kaybeden külliye, Cumhuriyet döneminde de uzunca bir süre bakımsız kalmıştır. Vaktiyle çevresindeki ahşap evlere egemen olan bu çok güzel kompozisyon, çağdaş ve saygısız oranlarda tasarlanmış yeni yapılar arasında ve özgün arsasına yapılan müdahalelerle kent içinde yarattığı etkiden çok uzaklaşmıştır. Yine de Osmanlı tarihinin değişme döneminin başlangıcına işaret eden önemli bir anıtsal komplekstir.

Bibi. Ayvansarayî, Hadîka, I, 81-85; Gurlitt, Konstantinopels, 89; Konyalı, Abideler, 45-48; I. Hattatoğlu, "İstanbul'da Hekimoğlu Âli Paşa Külliyesi", (İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü, basılmamış lisans tezi), 1967; Tanışık, Çeşmeler, I, no. 144, 145, 146, 148, 208, 215; Kumbaracılar, Sebiller, 37; Fatih Camileri, 123-125; D. Kuban, "Leş mosquees â coupole â base Hexagonale", Be-itrâge zur kunstgeschichte asiens-in Memori-amErnstDiez, İst., 1963, s. 35-47.

DOĞAN KUBAN