Ünden bugüN

KEMAL BEY (Kara)

(1879, İstanbul - 29 Temmuz 1926, İstanbul) îttihad ve Terakki Cemiyeti İstanbul murahhası, iaşe nazırı.

Selanik'in yitirilişi ertesi (1913) İttihad ve Terakki Cemiyeti yönetimi İstanbul'a taşındı. Selanik'teyken ticaret erbabının desteğini alan dernek, İstanbul'da orduya ve esnafa yaslandı. İstanbul'da esnafın eski geleneksel yapısı çözülerek yerine esnaf cemiyetleri kuruldu ve başlarına "kâhya" diye bilinen İttihad ve Terakki'nin mutemet adamları geçirildi. Saçlı Kemal diye de bilinen Kara Kemal bunlardan biriydi. İttihad ve Terakki'ye "fırka fedaisi" sağlayan esnaf kesiminden cemiyete katıldı.

İttihad ve Terakki'nin "milli iktisat" politikasında önemli rol oynadı. I. Dünya Savaşı yıllarında cemiyetin girişimiyle kurulan ve İstanbul'un iaşesini üstlenen He-yet-i Mahsusa-i Ticariye'den sorumlu oldu. Bu ticari faaliyetlerden elde edilen kazanç daha sonra Müslüman-Türk eşraf tarafından kurulan anonim şirketlere kaydırıldı. Anadolu Milli Mahsulat Osmanlı AŞ, Milli İthalat Kantariye AŞ, Milli Ekmekçi AŞ, Kemal Bey'in girişimiyle kurulan şirketlerin en önemlileridir. Bu şirketler I. Dünya Savaşı yıllarında, siyasal gücü de arkalarına alarak büyük kazanç elde ettiler.

Savaş yıllarında yine Kara Kemal'in girişimiyle İstanbul'da çırak mektepleri(->) açıldı. Geçimini çalışarak kazanmak zorunda kalan çocukların geceleri eğitimleri sağlandı. Ocak 1918'de, Fatih, Sultanahmet, Aksaray, Eyüp, Kasımpaşa, Beşiktaş, Üsküdar ve Kadıköy'de toplam 8 çırak mektebi bulunuyordu.

İttihad ve Terakki'nin 1916 Kongresi, Kara Kemal'in önerisiyle mütevelliliği evkaf nazırlarının üzerinde bulunmak üzere, Heyet-i Mahsusa-i Ticariye'nin elde ettiği