ÜNİte 1 hukuk ve adalet kavramlari
Yüklə 349,97 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TİCARET HUKUKU
- Kıymetli Evrak Hukuku
- 2011 yılında yürürlüğe giren Hukuk Muhakemeleri Kanunu’dur.
- Cüzi takip
- ÜNİTE 13 YARGILAMA SİSTEMLERİ VE UNSURLARI
- Maddi anlamda yargı fonksiyonu
- Yargı Organının Yasama Ve Yürütme Karşısında Bağımsızlığını Sağlamaya Yönelik Önlemler Mahkemelerin Bağımsızlığı İlkesi
- Yargıç Teminatı (Hâkimlik Teminatı)
- Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nu yetkilendirmiştir
- “yirmi iki asıl ve on iki yedek üyeden oluşur; üç daire halinde çalışır
- 4 yıl için seçilirler
Eşya Hukuku: Kişilerin menkul ve gayrimenkul eşya üzerindeki hâkimiyetlerini, tasarruflarını ve bu hâkimiyetten ötürü diğer kişilerle aralarında husule gelen ilişkileri düzenleyen medeni hukuk dalıdır. Eşya hukukunun düzenleme alanını büyük ölçüde ayni haklar oluşturur. Ayni hak, sahibine eşya denilen maddi mallar üzerinde geniş bir tasarruf yetkisi veren ve herkese karşı ileri sürülebilen haklardır. Bunun dışında eşya, zilyetlik, zilyetliğin kazanılması ve kaybedilmesi, hakeza zilyetliğin korunması, tapu sicili, mülkiyet ve sınırlı ayni haklar da eşya hukukunun konusunu oluşturur. BORÇLAR HUKUKU Borçlar hukuku medeni hukukun ayrılmaz bir parçasıdır. Borçlar hukuku genel ve özel olmak üzere iki bölümden oluşur. Borçlar genel hukuku eşit taraflar arasındaki borç ilişkilerini düzenleyen bir özel hukuk dalı olarak borç ilişkisinin kaynakları, tabi olduğu hükümler, borçların sona ermesi, borçların nevileri ve alacağın temliki ile borcun nakli hususlarını düzenler. Borç ilişkisini doğuran başlıca üç kaynak vardır. Bunlardan ilki ve en bilineni sözleşmelerdir. Sözleşme, karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanları neticesinde kurulan iki taraflı hukuki işlemlerdir. İşte bu işlem neticesinde yanlar arasında alacak - borç ilişkisi kurulmaktadır. Borç ilişkisinin ikinci kaynağını haksız fiiller oluşturur. Bir kimsenin hukuka aykırı bir fiil ile bir diğer kişiyi kusurlu olarak zarara uğratmasına haksız fiil denir. Haksız fiil neticesinde taraflar arasında bir borç ilişkisinin doğması için; fiil, hukuka aykırılık, kusur, zarar ve illiyet bağı şeklinde sıralayabileceğimiz tüm şartların birlikte gerçekleşmesi gerekir. Haksız fiilde borç ilişkisi zarar verici hukuka aykırı eylemi gerçekleştiren ile bu eylemden zarar gören kişi arasında kurulur. Neticede zarar veren zararını gidermekle de yükümlüdür. Son olarak borç ilişkisinin kaynağını sebepsiz zenginleşme (haksız iktisap) oluşturur. Burada kastedilen hukuken geçerli bir dayanağı olan zenginleşme değildir. Bir kimsenin haklı bir nedene dayanmaksızın bir başkasının mal varlığında azalmaya sebep olarak zenginleşmesidir. Borçlar özel hukuku ise uygulamada en sık rastlanan satım, kira, hizmet, bağışlama, vekâlet, ödünç gibi sözleşme türlerine uygulanacak olan özel hükümleri düzenler. Adından da anlaşılacağı üzere her bir sözleşmenin niteliğine uygun düşen ve o sözleşmeyle ilgili öncelikle uygulanması gereken özel kurallardan oluşur.
Ticari nitelikteki borç ilişkilerini düzenleyen özel hukuk dalına ticaret hukuku denir. Hâlihazırda uygulanmakta olan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu 2012 yılında yürürlüğe girmiştir. Ticaret hukuku ticari hayıtın ihtiyaç ve gereklerinden doğmuştur. Ticari işlerde güven, kolaylık ve hız ayrıca önemlidir. Ticaret Kanunu sistematik olarak başlangıç ve son hükümler dışında altı kitaptan oluşur.
Ticari İşletme Hukuku: Konusu genel olarak ticari işletme, merkez ve şube kavramları, ticari işletmenin konu olduğu hukuki işlemler, ticari iş, tacir, ticaret sicili, ticaret ünvanı, işletme adı, ticari defterler, haksız rekabet, pazarlamacı, acente, simsar gibi tacir yardımcıları ve cari hesap oluşturur. Şirketler Hukuku: Konusu ticaret şirketleri oluşturur. Şirketler, iki yahut daha fazla kişinin iktisadi bir amaca ulaşmak maksadıyla oluşturdukları topluluklardır. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda ticaret şirketleri sayılmıştır. Bunlar; kolektif şirket, komandit şirket, anonim şirket, limitet şirket ve kooperatiflerdir. Ortaklarına kar sağlamak için kurulmuş olan ve tüzel kişiliği haiz bu şirketlerden kolektif ve komandit şirketler kişi ortaklığı iken, anonim ve limitet şirket ise sermaye ortaklıklarıdır. İşte şirketler hukuku, adı geçen tüm bu şirketlerin kuruluşunu, işleyişini, ortakların hak ve borçlarını ve ortaklığın sona ermesini düzenleyen hukuk kurallarından müteşekkildir. Kıymetli Evrak Hukuku:Hakkın senede bağlı olduğu, senetsiz devredilemeyeceği ve senet üzerindeki hakkın ancak senetle birlikte tasarrufa konu olabileceği senetlere kıymetli evrak adı verilir. Kıymetli evrak hukuku poliçe, bono, çek gibi kambiyo senetlerinin yanı sıra şirket hisse senetleri ve umumi mağazalarca mal karşılığı olarak çıkarılan emtia senetlerinin düzenleniş, unsur, devir ve hüküm ve sonuçlarını inceleyen hukuk dalıdır. Kıymetli evrak devir esasına göre nama yazılı senetler, emre yazılı senetler ve hamile yazılı senetler olmak üzere üçe ayrılır. Nama yazılı senet, belirli kişi namına yazılmış, onun emrine kaydını içermeyen ve hukuki açıdan emre yazılı senetlerden sayılmayan senetlerdir. Emre yazılı olan ve hukuki açıdan böyle sayılan senetlere emre yazılı senet adı verilir. Emre yazılı senetlerin devri, senedin arka yüzüne yazılan beyan ve senedin teslimi ile yani ciro ile gerçekleşir. Kimin elinde ise onun hak sahibi sayıldığı senetlere de hamile yazılı senet denir. Hamile yazılı senetler teslim doluyla devredilir. Kanun ile sıkı şekil koşullarına bağlanmış olan kıymetli evrak ancak belirtilen koşulları taşıması hâlinde bu sıfatı haiz olabilir. Ayrıca kıymetli evrakta soyutluk ilkesi geçerlidir. Buna göre evrak doğumuna neden olan hukuksal olaydan bağımsız olup, bu işlemdeki sakatlık kıymetli evrakı etkilemez. Taşıma Hukuk: Taşıma hukukunun uluslararası karakteri her taşıma türü için ayrı uluslararası sözleşme hükümlerinin uygulanmasını gerektirmektedir. Türk Ticaret Kanunu’nun dördüncü kitabında “Taşıma İşleri” başlığı altında taşıma hukukuna ilişkin bazı düzenlemeler mevcuttur. Böylelikle TTK, kara yolu ve demir yolu ile yapılan ancak uluslararası sözleşmelerin uygulama alanına girmeyen eşya taşımaları, yolcu taşımaları, taşınma eşyası taşınması, değişik tür araçlarla yapılan çoklu (multimodal) taşımalar ve taşıma komisyoncusu hakkında ortak kurallar içermektedir. Deniz Ticareti Hukuku: Deniz ticaretinin temel kavramı olan gemi başta olmak üzere, donatma iştiraki, donatan, kaptan, deniz ticareti sözleşmeleri, deniz kazaları, gemi alacaklıları - yük alacaklıları ve zaman aşımı konularını düzenlemektedir. Kısaca deniz yolu ile yapılan yolcu ve yük taşımacılığının kendine özgü kavram ve sorunlarına ilişkin kuralları içeren hukuk dalıdır. Deniz ticareti hukuku ticari gemileri konu edinir. Denizlerde kazanç elde etmek amacına özgülenmiş, fiilen bu amaç için kullanılan gemiler kim tarafından işletilirse işletilsin ticari gemi sayılır. Birden fazla kişinin aralarında yaptıkları bir sözleşmeye dayanarak müşterek mülkiyet şeklinde sahip oldukları gemiyi deniz ticaretinde kullanmak ve menfaat sağlamak için oluşturdukları yapıya donatma iştiraki denir. Donatma iştirakinin tüzel kişiliği yoktur. Bununla birlikte tacirlere ilişkin hükümlere tabidir. Sigorta HukukuSigorta sözleşmesi ile ilgili kişiler arasındaki ilişkileri ve sigortacılık ile uğraşan kurumların faaliyetlerini düzenleyen kuralları içerir. Uğranılan zararın giderilmesine yönelik bir kurum olan sigorta, bu alanın konusunu oluşturur. Ancak burada sözü edilen isteğe bağlı sigorta olup, yasal zorunluluğa dayanan sosyal sigortalar, sosyal güvenlik hukukunun konusunu oluşturmaktadır. Sigortalayan ve sigorta ettiren taraflar arasında karşılıklı hak ve yükümlükleri düzenleyen belgeye sigorta poliçesi denir. Sigorta poliçesi bir özel hukuk sözleşmesidir. Belirli süreyle yapılır. Sosyal sigortalardan farklı olarak özel sigortalar isteğe bağlıdır ve kâr gütme amacı taşıdığından bu durum primlere yansır. Sigorta, ilgili kurumdan izin almış olan sigorta kuruluşlarının (anonim şirket olarak örgütlenmeleri gerekir) prim karşılığı olmak üzere bir kimsenin parayla ölçülebilen bir menfaatini zarara uğratabilecek bir tehlikenin ortaya çıkması durumunda tazminat ödemeyi yahut sair edimlerde bulunmayı sözleşme ile üstlenmesidir. DEVLETLER ÖZEL HUKUKU Vatandaşlık ve yabancıların hukuksal durumları ile bünyesinde yabancılık unsuru taşıyan hukuki uyuşmazlıkların çözümüne ilişkin kuralları içeren hukuk dalına devletler özel hukuku denir. Yabancılık unsuru ile kast edilen şey, Türk hukuku dışında başka bir hukuk sistemi ile olan bağlantıdır. Hukuki ilişkide yabancılık unsuru değişik şekillerde ortaya çıkabilmektedir. Örneğin farklı uyruklarda olan kişilerin birbiriyle evlenmesi hâlinde yabancılık öğesi kişilerin uyrukluklarından kaynaklanmaktadır. Buna karşın iki Türk vatandaşının Fransa’da iken Türkiye’deki bir malın satımı konusunda aralarında satım sözleşmesi yapmaları hâlinde bu kez yabancılık öğesi sözleşmenin konusu olan malın, sözleşmenin yapıldığı yerden farklı bir yerde olmasından kaynaklanır. Devletler özel hukukunun temel işlevi yabancılık ögesi içeren hukuki ilişkilerden doğan sorunların hangi devletin hukukunun uygulanması suretiyle çözüme kavuşturulacağı sorusuna cevap bulmaktır. Devletler özel hukuku yabancılık ögesi taşıyan sorunu çözmez. Sorun yaşatan uyuşmazlığın hangi ülkenin kanunları ile çözüleceğini belirler. Devletler özel hukuku üç temel konuyu ele almaktadır
MEDENİ YARGILAMA HUKUKU Yargılama hukuku mahkemelerin yargı görevlerini yerine getirdikleri esnada uyguladıkları yol ve yöntemleri içeren hukuk kurallarından oluşur. Yargılama hukuku çeşitli alt dallardan müteşekkildir. İşte medeni yargılama hukuku da bu alt dallardan biri olarak, özel hukuk alanında ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözümlenmesinde mahkemelerin riayet edeceği usulleri belirleyen türden hukuk kurallarını içerir. Bu alandaki temel düzenleme 2011 yılında yürürlüğe giren Hukuk Muhakemeleri Kanunu’dur. Medeni usul hukukunun asıl konusunu çekişmeli yargı işleri (nizalı kaza) oluşturur. Çekişmeli yargı işlerinde davalı ve davacı olmak üzere iki taraf vardır. Çekişmesiz yargı (nizasız kaza) da ise tek bir taraf ve işlemin konusunu oluşturan bir talep söz konusudur. Alacak davaları ve boşanma davaları gibi davalar çekişmeli yargı işlerinden iken, isim düzeltme, vasinin azli ve vakfın mahkeme siciline tescili gibi talepler çekişmesiz yargı işlerindendir. Şayet taraflar isterse uyuşmazlık öncesinde veya sonrasında yapacakları tahkim sözleşmesi adı verilen bir anlaşma ile uyuşmazlıkların çözümünü devlet yargısına alternatif olarak kendi belirledikleri kişi veya kurullara bırakabilirler. Malvarlığı ve şahıs varlığı haklarına ilişkin davalarda aksine bir düzenleme bulunmadıkça görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Sulh hukuk mahkemesinin bakmakla görevli olduğu davalar kanunda ayrıca düzenlenmiştir. Bunların dışında asliye ticaret mahkemeleri, iş mahkemeleri, aile mahkemeleri, çocuk mahkemeleri, kadastro mahkemeleri gibi ihtisas alanlarına ilişkin davalara bakacak olan özel görevli mahkemeler de vardır. Medeni usul hukukunda görev kavramı ile hangi tür mahkemenin davaya bakacağına işaret edilirken, yetki kavramı ile bir davaya hangi yer mahkemesinin bakacağı kastedilir. Mahkemelerin yetkisi başka kanunlarda yer alan yetkiye ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile düzenlenir (HMK 5.m). HMK’ ya tabi ve özel hukuk uyuşmazlıklarına ilişkin olan davalarda genel yetkili mahkeme, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir. İCRA – İFLAS HUKUKU: İcra iflas hukukuna takip hukuku veya cebri icra hukuku da denir. Zira borçlu kendi arzusu ile borcunu yerine getirmez ise alacaklılar devlete başvurmak suretiyle hak ve alacaklarını usulünce talep edebilirler.Takip iki şekilde gerçekleşir. Bunlar cüzi takip (icra) ve külli takiptir (iflas). Cüzi takip kural olarak yalnız takip yaparak borçlunun mallarına haciz koyduran alacaklının yararınadır. Külli takipte ise borçlunun iflasından tüm alacaklılar yararlanır, iflas masası bütün alacaklılara hizmet eder. İcra-iflas hukukunun konuları arasında icra dairelerinin kuruluş ve işleyişi, icra işlemleri ve süreci, iflas daireleri, iflas yolları, iflas masası ve iflasın sonuçları vb. yer almaktadır. Bununla birlikte icra-iflas hukuku medeni usul hukukunun devamı, bir bakıma onun tamamlayıcısıdır. Çünkü hak sahiplerinin haklarına kavuşmaları esastır. Böylece mahkeme hükümlerinin de icrası gerekir. Lehine hüküm verilen kişiye ilişkin mahkeme kararı dava aleyhine sonuçlanan tarafından gereği gibi yerine getirilmez ise hükmü yerine getirmeyi teminen başvurulan merciin uyması gereken kurallar icra iflas hukuku ile düzenlenir. Mahkeme kararı üzerine icra dairelerinin harekete geçirilmesine ilamlı icra adı verilir. Belirli şartların varlığı hâlinde ise mahkeme kararına gerek olmaksızın icra gerçekleştirilebilir. Buna ise ilamsız icra denir. İŞ HUKUKU İş Hukukuna etki eden belli başlı bazı özellikler ve prensipler mevcuttur. Bunlar: İşçilerin korunması İlkesi, İş hukukunda işçilerin lehine yorum ilkesi, Nispi emredici hükümler ihtiva etmesidir. İş hukuku kural olarak işçilerin hak ve menfaatleri ile ilgilenen bir hukuk dalıdır. Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi denir. Memur, bir atama işlemi ile kamusal organ kararı ile bir statüye intibak ettirilen kişi olması nedeniyle işçiden tamamen ayrılır. Yani memuriyette bir atama ya da başka bir ifade ile statü ilişkisi söz konusu iken, iş sözleşmesinde ise sözleşme ilişkisi söz konusudur. İş hukuku mevzuatı oldukça dağınık olmakla birlikte bu alandaki temel düzenlemeler 4857 sayılı İş Kanunu ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’dur. İş hukuku bireysel ve toplu iş hukuku olmak üzere iki kısımdan oluşur.
sözleşmesinin türleri, iş yerinin devri, asgari ücret, çalışma ve dinlenme süreleri, izin hakları, çalışma koşullarının düzenlenmesi, iş sözleşmesinin sona ermesi ve sonuçları, bildirimli ve bildirimsiz fesih gibi hususlar oluşturur. Genel itibarıyla bireysel iş hukuku tek tek işçiler ile işverenleri arasında iş sözleşmesine dayanarak kurulan hukuki ilişkiyi konu edinir.
kurduğu sendikalar ile işveren veya işveren sendikaları arasında yapılmış olan toplu iş sözleşmeleri, sendikalar ile sendika üst kuruluşlarının kuruluş ve teşkilatı, toplu iş uyuşmazlıkları ve çözüm yolları, grev ve lokavt vb. toplu iş hukukunun konularıdır. Her ne kadar iş hukuku ile birlikte anılsa ve zaman zaman özel hukuk karakteri gösterse bile sosyal güvenlik hukuku kamu hukukuna dâhil bir hukuk koludur. ÜNİTE 13 YARGILAMA SİSTEMLERİ VE UNSURLARI Hukuk devleti ilkesinin bir gereği olarak, kuvvetler ayrılığı benimsenmiş bir devlette yasama, yürütme ve yargı organları birbirinden ayrı olarak örgütlenmiştir. 2709 kanun numaralı ve 7.11.1982 tarihinde kabul edilen Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Anayasa) da hukuk devleti ilkesi ve kuvvetler ayrılığı sistemi üzerine kuruludur. Yasama, Yürütme ve Yargı organları yerine getirdikleri görevle ilgili olarak işlevlere (fonksiyon) sahiptir. Devletin fonksiyonları da bu organların yerine getirdiği fonksiyona bakılarak, yasama, yürütme ve yargı fonksiyonudur. Kuvvetler ayrılığı ilkesi ile uyumlu olarak; “Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Bu yetki devredilemez” (Anayasa m.7); “Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir” (Anayasa m. 8); “Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır” (Anayasa m. 9) YARGI FONKSİYONU Yasama fonksiyonu, genel ve soyut norm koyma, değiştirme ve kaldırma faaliyeti olarak tanımlanmaktadır. Yürütme fonksiyonu, yasama organı tarafından konulan genel ve soyut normların kişi ve durumlara uygulanmasıdır. Yargı fonksiyonu, devletin kurulu hukuk düzeninin devamını ve kişilerin haklarını korunmaya yönelik, uyuşmazlık çözme faaliyetidir. Devletin Yargı fonksiyonu şeklî (organik) ve maddi (işlevsel) tanımlama ile belirlenebilir. Şeklî tanımlama, faaliyeti yerine getiren organa (=makama) bakarak açıklamaya elverişlidir
Yargı fonksiyonu genel olarak şu aşamalardan geçerek işler;
Yargı Organının Yasama Ve Yürütme Karşısında Bağımsızlığını Sağlamaya Yönelik Önlemler Mahkemelerin Bağımsızlığı İlkesi: Mahkemelerin bağımsızlığını teminat altına almak bakımından Anayasa’nın 138. maddesi daha ayrıntılı düzenlemeler içermektedir. Anayasa’nın 138. maddesinin I. fıkrası “Hâkimler, görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdanî kanaatlerine göre hüküm verirler” biçiminde düzenlenmiştir. Anayasa’nın 138. maddesi II. fıkrası “Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hâkimlere emir ve talimat veremez; genelge gönderemez; tavsiye ve telkinde bulunamaz”.Mahkemelerin maddi anlamda yargı yetkisini kullandığı, uyuşmazlık çözme faaliyeti yasama organı tarafından konulmuş kurallara bağlı olarak yürütülür. Ancak, mahkemelerin bağımsızlığı yasama organına karşı da korunmuştur. Anayasa’nın 138. maddesi IV. Fıkrası “Görülmekte olan bir dava hakkında Yasama Meclisinde yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamaz, görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunulamaz” hükmüne yer vermektedir. Anayasa’nın 138. maddesinin V. Fıkrasında yargı kararlarının uygulanması garanti altına alınmıştır. Maddeye göre, “Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir suretle değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez”.Anayasa’da getirilen mahkemelerin bağımsızlığı ilkesinin yerine getirilebilmesi için yargı organının, devlet organı dışında kalan diğer etkenlere karşı da korunması gerekmektedir. Hâkimlerin kararlarında başkalarının etkisi altına girmesini önlemek için Anayasa’nın 140. maddesi IV. fıkrasında hâkimlerin resmi veya özel başka hiçbir görev alamayacakları düzenlenmiştir. Mahkemelerin bağımsızlığını etkileyebilecek bir diğer önemli etken ise basın ve yayın organlarıdır. Anayasa’nın 26. maddesine göre, yargılama görevinin gereğine uygun biçimde yerine getirilmesi amacıyla düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetinin sınırlanabileceği düzenlenmiştir. Anayasa’nın 28. maddesine göre, yargılama görevinin amacına uygun olarak yerine getirilmesi için, kanunla belirtilen sınırlar dâhilinde hâkim tarafından verilecek karar ile olaylar hakkında yayım yasağı konulabilir. Yargıç Teminatı (Hâkimlik Teminatı): Anayasa, yargıç teminatını 139. maddede düzenlemiştir. Maddeye göre yargıçlık teminatının unsurları şu şekildedir:
Anayasa’nın 159. maddesi VIII. Fıkrası özlük işleri ile ilgili olarak Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nu yetkilendirmiştir. Maddeye göre özlük işleri ile ilgili olarak, “Kurul, adlî ve idarî yargı hâkim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, görevden uzaklaştırma işlemlerini” yapar. Anayasa’nın 159. Maddesine göre Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK), “mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kurulur ve görev yapar” .HSYK, “yirmi iki asıl ve on iki yedek üyeden oluşur; üç daire halinde çalışır” .HSYK’nın başkanlığını Adalet Bakanı yapar. HSYK üyeleri, nitelikleri ve seçimleri şu şekildedir:
HSYK üyeleri 4 yıl için seçilirler ve süresi bitenler yeniden seçilebilirler. Yargı Sistemi, Mahkeme Kavramı, Kanuni Hâkim Güvencesi Ve Tabii Hâkim (Doğal Yargıç) İlkesi Yargı Sistemleri bakımından modern dünyanın benimsediği iki temel sistem bulunmaktadır. Yargı birliği ve yargı ayrılığı sistemleri. Yargı birliği sistemi, Anglo-Sakson ülkelerinde uygulanan sistemdir. İngiltere, ABD, Kanada, Avustralya gibi ortak hukuk (common law) sisteminin geçerli olduğu ülkelerde görülür. Bu sistemde, idareye karşı açılacak davalar ile özel hukuk kurallarına göre açılacak bütün davalar aynı hukuka tabi olur ve tek bir yargı kolunda görülürler. Aynı yargı kolunda bazı mahkemelerin belirli alanda uzmanlaşmış mahkemelerde görülmesi yargı ayrılığı sisteminin olduğu anlamına gelmez. Yargı ayrılığı sisteminde ise davanın tarafları veya dava konusuna göre, farklı yargı kollarının kurulmuş ve görevlendirilmiş olduğu görülür. Bu sistem, Kıta Avrupası (Kara Avrupası) sistemi olarak da bilinir. Almanya, Fransa, Türkiye, İtalya bu sistemin örnekleridir. Bu sistemde idari davalar için ayrı bir idari yargı kolu, adli davalar için adli yargı kolu gibi farklı yargı kolları bulunur. Mahkeme, devlet tarafından yargı yetkisini kullanmak üzere görevlendirilmiş ve adaletin sağlanmasına yönelik kurulmuş yargılama yerlerine verilen isimdir. Mahkemelerin Kuruluşu başlıklı Anayasa’nın 142. maddesi, “Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla düzenlenir” hükmünü içermektedir. Kanuni hâkim güvencesi bu maddeden kaynaklanmaktadır. Kanunî hakim, kanuna göre kurulmuş mahkemede, görev yetkisi kanunla belirlenmiş, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla belirlenmiş mahkemenin hakimidir. Tabii hâkim ilkesi, çözüme kavuşturulacak olan uyuşmazlık henüz ortaya çıkmadan önce yürürlükteki kanunlarla yetkisi ve görevi önceden belirlenmiş olan hakimin o yargılamayı yürüteceğine ilişkin ilkedir. Burada, uyuşmazlık ortaya çıkmadan önce yargılamayı yapacak hâkimin kanunla belirlenmiş olduğu anlaşılmalıdır. Yüklə 349,97 Kb. Dostları ilə paylaş:
|