ÜNİTE: tarih ve zaman insanliğIN HAFIZASI tariH

1. 
   ÜNİTE: TARİH VE ZAMAN
   
   1. 
      İNSANLIĞIN HAFIZASI TARİH
      

• 
  Tarih geçmiş zamanlarda yaşayan insan topluluklarının her türlü faaliyetlerini YER VE ZAMAN bildirerek, SEBEP-SONUÇ ilişkisi içinde anlatan bilim dalına TARİH denir.
  
• 
  Kesin doğruları olmadığından tarih pozitif bir bilim değildir. Tarihi olaylarda deney ve gözlem yoktur ve kaynağa dayalı olarak incelendiğinden olayın geçtiği dönemin şartları dikkate alınmalı ve tarihçi objektif yani tarafsız olmalıdır.
  
• 
  Tarihin konusu insandır. İnsanın olmadığı yerde tarih olmaz.
  
• 
  Tarih biliminin araştırma konusu içerisinde olay ve olgu iki önemli unsurdur.
  

OLAY: İnsanlığı etkileyen siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik, dini konularda kısa sürede meydana gelen gelişmedir. Örneğin Malazgirt Savaşı, Fransız İhtilali gibi,

OLGU: Tarihte olayların ortaya çıkardığı sonuçlara göre uzun sürede meydana gelen değişimlerdir, Örneğin Anadolu’nun Türkleşmesi, Milliyetçilik gibi,

• 
  Tarihi olayların özelliklerine baktığımızda tekrarı yoktur. Deney ve gözlem yapılamaz.
  
• 
  Tarihi araştırmalarda kaynak önemlidir.
  Tarih olay hakkında bize bilgi veren, onu doğru anlayabilmemiz için tanıklık yapan her türlü malzemeye kaynak (belge, vesika) denir. Olayı doğru anlamaya yarayacak her türlü malzeme kaynaktır.
  
  
  

Kaynaklar kapsadıkları bilginin değerine göre ikiye ayrılır:
a) Birinci elden kaynak: Tarihi olayın geçtiği döneme ait her türlü bulgudur. 

b) İkinci elden kaynak: Olayın geçtiği dönem yakın ya da o dönemin kaynaklarından yararlanılarak meydana getirilen eserlerdir.
Kaynaklar bilgi veren kaynağın ve malzemenin cinsine göre dört bölüme ayrılır:
a) Yazılı kaynaklar: Yazıya geçirilmiş her türlü kitabe, yıllık, kanunname, biyografi, hatıra, arşiv belgesi, para, tuğra gibi belgelerdir. En güvenilir kaynaktır.
b) Sözlü kaynaklar: Yazıya geçirilmeden halk arasında söylenerek günümüze gelen destan, atasözü, masal, hikâye gibi eserler buna örnek verilebilir.
c) Yazısız kaynaklar- kalıntılar:  Arkeolojik kazılardan elde edilen eserler, heykel, mezar taşları, resimler gibi yazısız eserler bu gruba girer.
d) Çizili, sesli ve görüntülü kaynaklar:
-Çizili Kaynaklar: Döneminde yapılmış plan ve haritalar.
-Sesli Kaynaklar: Taş plaklar, ses kasetleri, Disketler, CD’ler, flash bellekler
-Görüntülü Kaynaklar: Resimler, fotoğraflar, dokümanter filmler, CD’ler, DVD’ler,
NOT: Tarihi olayların belirlenmesinde ve açıklanmasında göz önünde bulundurulması gereken en temel öge; Olayların yazılı ve yazısız belgelerle kanıtlanmasıdır.
TARİHE YARDIMCI OLAN BİLİMLER:

COĞRAFYA	Tarih olayın geçtiği yer'in fiziki ve beşeri özelliklerini coğrafyadan öğrenir.
ARKEOLOJİ	Kazı Bilime Toprağın ve suyun altında kalmış olan tarihi eserleri ortaya çıkarır.
KRONOLOJİ	Takvim Bilgisi. Tarihi olayların zamanlarını belirleyerek, meydana geliş sıralarını düzenler.
PALEOGRAFYA	Yazı bilimi. Eski yazıların okunmasını sağlayan bilim dalıdır.
EPİGRAFYA	Kitabeler bilimi. Taş, mermer gibi sert cisimler üzerine yazılan yazıları inceler.
SOSYOLOJİ	Toplum bilimi. Sosyal olayları inceler.
ANTROPOLOJİ	Irk bilimi. Toplumların ırk yapılarını inceler.
FİLOLOJİ	Dil bilimi. Dilleri ve diller arasındaki bağları inceler.
ETNOGRAFYA	Kültür bilimi. Örf, adet, gelenek ve görenekleri inceler.
DİPLOMATİK	Vesikalar bilimi. Günümüze kadar gelmiş olan resmi belgeleri, fermanları vb. inceler.
KİMYA	Karbon 14 metodu
HERALDİK	Armalar bilimi. Resmi belgelerdeki mühür, arma ve özel işaretleri inceler
NÜMİZMATİK	Para bilimi. Eski Paraları inceler. Diğer adı meskukat’dır
TOPONOMİ	Yer adları bilimi
ONOMASTİK:	İsimlerin kökenini araştıran bilim.

1. 
   NEDEN TARİH?
   

• 
  Milletlerin ortak hafızası olan tarih, milli ve toplumsal kimliğin oluşmasında önemli rol oynar.
  
• 
  Tarih toplumların geçmişten ders alarak geleceğe daha iyi bakmalarını sağlar.
  
• 
  Tarihi olaylar araştırılırken olayın geçtiği zamanın şartları göz önünde bulundurulmalıdır.
  

1. 
   ZAMANIN TAKSİMİ
   

• 
  Tarihçiler olayları daha rahat araştırabilmek ve inceleyebilmek için tarihi belli dönemlere ayırmışlardır.
  

ROMA RAKAMLARI:

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

XIII

XIV

XV

XVI

XVII

XVIII

XIX

XX

XXI

TAKVİM SİSTEMLERİ

• 
  Takvim zamanı günlere, aylara, yıllara bölme metodudur.
  

NOT: İnsanlar zamanı ölçerken ölçü aracı olarak Güneşi ve Ay'ı kullanmışlardır.

AÇIKLAMA: Güneşi kullananlar dünyanın güneş etrafında bir tam dönüşünü esas almışlardır. (365 gün 6 saat) Bu şekilde oluşturulan takvimlere GÜNEŞ TAKVİMİ diyoruz. Ay'ı kullananlar ise Ayın Dünya etrafında 12 kez dönmesini (12 x 29.5 =354) esas almışlardır. Bu şekilde oluşturulan takvimlere AY TAKVİMİ diyoruz.

NOT: Tarihte ilk Güneş takvimini MISIRLILAR, ilk Ay Takvimini SÜMERLER oluşturmuşlardır. Bu iki devletin ortak özelliği ekonomilerinin tarıma dayanmasıdır.

AÇIKLAMA:  Her toplum kendi takvimini oluştururken kendileri için önemli saydıkları bir günü BAŞLANGIÇ olarak kullanmışlardır. Örnek: Romalılar Roma'nın kuruluşunu, Müslümanlar Hicreti, Hristiyanlar Hz.İsa'nın doğumunu gibi... Başta Cellarius olmak üzere Avrupalı tarihçiler Avrupa merkezli bir tarih anlayışı sergilemişler Dünyanın diğer bölgelerini dikkate almamışlardır. Doğal olarak çağların belirlenmesinde Avrupalı tarihçilerin bu düşünceleri etkili olmuştur.

TÜRKLERİN KULLANDIKLARI TAKVİMLER:

1)- 12 HAYVANLI TÜRK TAKVİMİ: Türklerin kullandığı en eski takvimdir. Güneş yılını esas alır. Bu takvimde her yıl bir hayvan adıyla anılıyordu.

2)- CELALİ TAKVİM: Büyük Selçuklular zamanında Melikşah tarafından hazırlatılan bu takvim güneş yılına göre hazırlanmıştı.
3)- HİCRİ TAKVİMİ: Ay yılını esas alır. Başlangıç olarak Hz. Muhammed'in Mekkeden Medine'ye hicret ettiği 622 yılını alır. Bugün Ramazan, kurban bayramı, mevlidler gibi dini günlerde bu takvimi kullanmaktayız.
4)- RUMİ TAKVİM: Osmanlı devletinde resmi ve mali işlerde kullanılmak üzere 19. yüzyıl başlarından itibaren yürürlüğe giren takvimdir. Güneş Yılını esas alır. Rumi takvimi miladi takvime çevirmek için 584 standart rakamı kullanılır.
5)- MİLADİ TAKVİMİ: 1926' dan itibaren kullandığımız takvimdir. Güneş yılını esas alır. Temeli Mısırlılar'a dayanır. İyon ve Yunanlılar kanalıyla Batıya aktarılmıştır. Romalılar Sezar zamanında JULYEN TAKVİMİ olarak düzenlemiş ve kullanmışlardır. Yeniçağda Papa XII.Gregor tarafından yeniden yapılan düzenlemelerle GREGORYAN TAKVİMİ olarak anılmıştır. Günümüzde ise Milat takvimi denilmektedir. Milat takvimi Hz. İsa'nın doğuşunu(sıfır) kronolojinin başlangıcı olarak kabul eder.
KAVRAMLAR:

Tarih :

Kronoloji :

Hafıza :

Millî Kimlik :
KAZANIM SORULARI

1. Olay ve olgu arasındaki farklılıklar nelerdir?

2. Hicrî takvim ile miladi takvim arasındaki farkları belirterek bunların günlük hayatımıza etkilerini açıklayınız.

3. Tarih bilimini niçin öğrenmeliyiz?

4. Millî kimliğimizi belirleyen unsurları yazınız.

5. MÖ 220, 610, 1071, 1923 tarihlerinin yüzyıl ve dönemlerini belirtiniz.

6. Türklerin takvim yapmalarının ve bunu sistemli kullanmalarının nedenleri nelerdir?

7. On iki Hayvanlı Türk takviminde kut yılları hangileridir?

8. Kozmografya nedir?

9. Günümüzde On iki Hayvanlı Türk takviminin Çin takvimi olarak adlandırılmasının gerekçeleri neler olabilir?

10. Sizce, günümüzde hangi ülkeler On iki Hayvanlı Türk takvimini kullanmaktadır?
TEST 1

Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1. Tarih bilimi ile ilgili aşağıdaki yargılardan

hangisine ulaşılamaz?

A) Tarih biliminin yöntemi diğer bilimlerden farklılık gösterir.

B) Tarih biliminde kaynaklara ulaşmak önemlidir.

C) Tarih bilimi diğer bilim dallarından yardım alır.

D) Deney ve gözlem tarih biliminin yöntemlerindendir.

E) İnsanların faaliyetleri tarihin konusudur.

2. Tarihin tanımı üzerine farklı yorumlar yapılmıştır. Yorumlardaki bu farklılığa rağmen tarihçilerin üzerinde durduğu noktalar genelde aynıdır.

Aşağıdakilerden hangisi tarihin tanımı yapılırken üzerinde durulan noktalardan biri değildir?

A) Geçmişle ilgili olduğu

B) Merkezinde insanın yer aldığı

C) Belgelere dayandığı

D) Nedenselliğe muhtaç olduğu

E) Farklı bakış açılarına dayandığı

3. Orta Asya Türk tarihi ile ilgili bir araştırma yapmak isteyen Özge, Orta Asya’da bulunan Türk yazıtlarını

okumak için aşağıdaki bilim dallarının hangisinden faydalanmalıdır?

A) Arkeoloji B) Diplomasi C) Epigrafi D) Kronoloji E) Nümizmatik

4. Geçmişteki insan faaliyetlerini, neden-sonuç ilişkisi içerisinde yer göstererek ve belgelerden yararlanarak

araştıran bilim dalına tarih denir.

Bu tanımda tarih biliminin hangi özelliğine yer verilmemiştir?

A) Kaynaklardan faydalandığı

B) Nedenselliğe sahip olduğu

C) Kronolojiye yer verdiği

D) Eski devirleri aydınlattığı

E) Olayların geçtiği mekânı belirttiği

5. Tarihî olay ve olgular düşünüldüğünde aşağıdaki-lerden hangisi olayın özelliklerinden biri değildir?

A) Biricik ve özgündür.

B) Yer ve zaman bildirir.

C) Kısa süreli gelişmelerdir.

D) Başlangıç ve bitiş zamanı bellidir.

E) Tarihî süreçte tekrar edebilir.

6. Türkler, tarih boyunca geniş bir coğrafyada hüküm sürmüş bu nedenle de farklı kültürlerle etkileşime girmiştir.

Bu durum Türklerin kullandığı takvimlerede yansımıştır.

Buna göre;

I. İslam Medeniyeti,

II. İran Medeniyeti,

III. Roma Medeniyeti

Türklerin kullandığı takvimler dikkate alındığında yukarıdaki medeniyetlerin hangisinden etkilendiği

söylenebilir?

A) I B) II C)I ve II D)II ve III E)I, II ve III

2. 
   ÜNİTE: İNSANLIĞIN İLK DÖNEMLERİ
   
   1. 
      İNSANLIĞIN İLK İZLERİ
      

• 
  Günümüzden yaklaşık 2,5 milyon yıl önce Dünya, buzullarla kaplı olduğu için insan yaşamına uygun değildi. Buzulların yavaş yavaş erimeye başlamasıyla birlikte özellikle kuzey yarım kürenin bazı alanlarında ılıman iklim kuşakları oluşmuştur.
  
• 
  Bunun sonucunda doğal çevre insan yaşamına uygun hâle gelmiş ve ilk yerleşme ile ilgili hareketlilikler bu kuşakta görülmeye başlanmıştır.
  
• 
  Bu yerleşimler günümüzden yaklaşık 12 bin yıl önce Anadolu’nun güney doğusunda ve Mezopotamya’da ortaya çıkmıştır.
  
• 
  Bereketli Hilal olarak da adlandırılan bu coğrafyada iklim giderek insan yaşamına uygun hâle gelmiş ve bu bölgede nüfus artmaya başlamıştır.
  
• 
  Yazının icadından önceki dönemlerde insanın hayat tarzı avcılık ve besin toplayıcılığı şeklinde başlamış, süreç içerisinde tarımın devreye girmesi ile üretici konuma gelmiştir.
  
• 
  Hayvanları evcilleştirmiş, köy yaşamına benzer bir yaşam biçimine geçilmiş. Nüfusunda artması sebebiyle yaşam kalitesinde meydana gelen yükselmeler tarımsal üretime dayanan bir ekonominin oluşmasını sağlamıştır.
  
• 
  MÖ 9000 ‘lerden itibaren üretimin başladığı görülmektedir.
  

NOT: Unesco Dünya Mirası listesinde yer alan Konya Çatalhöyük insanlık tarihinin ilk yerleşim yeri olma özelliğini gösterirken, Diyarbakır Çayönü köy yerleşmelerinin ilk örneğidir.

NOT: Unesco Dünya Mirası listesinde yer alan Urfa Göbeklitepe insanlık tarihinin bilinen en eski ibadet yeri olarak bilinmektedir.

• 
  Yazının icadından önce sözlü kültür söz konusudur. Efsaneler, mitler, destanlar, günümüze kadar gelmiştir.
  
• 
  Roma’nın Türeyiş efsanesi ile Türklerin Türeyiş, Göç, Ergenekon destanları kurt motifi bakımından benzerlik göstermektedir
  

TARİHİN BAŞLANGICI VE DEVİRLERİ

İLK İNSANLARIN HAYAT TARZLARI VE GEÇİM KAYNAKLARI

• 
  Yazının bulunmasından önceki devirlere tarih öncesi (prehistorik)devirler diyoruz.