ÜNİTE: TÜrklerde hukuk – Hukuk nedir?

3.ÜNİTE: TÜRKLERDE HUKUK

1 – Hukuk nedir?(Hukuk, fertlerin bir arada barış ve güven ortamı içinde yaşamasını sağlamak amacıyla oluşturulan hak ve kanunların bütünüdür.)

2 – Bir devletin uzun ömürlü olabilmesi neye bağlıdır?

(Toplumun ihtiyaçlarına cevap verebilecek bir hukuk sisteminin olmasına bağlıdır.)

3 – Türk devletlerinde kabul edilen temel yönetim ilkesi neydi?

(Belirli kurallara göre halkın adil olarak yönetilmesi.)

4 – Türk töresinin değişmez hükümleri nelerdi?(Adalet, iyilik, eşitlik ve insanlıktır.)

 5 – Türklerde töre kurallarını değiştirebilmekle yetkili kurumun adı neydi?(Kurultay (toy))

 6 – Türklerde yasama yetkisi kimler arasında paylaştırılmıştır?(Kurultay (toy), halk ve kağan)

7 – Türklerde kağan da dâhil olmak üzere herkesin töre kurallarına uymak zorunda olması ne anlama geliyordu?(Türklerde hukukun üstünlüğü ve hukuk devleti anlayışının olduğunu gösterir.)

 9 – Türklerde uzun süreli hapis cezalarının olmamasının temel sebebi neydi?

(Göçebe bir hayat yaşamalarıydı.)

 12 – Şer’i hukukun temel dayanakları nelerdir?(Kur’an, sünnet, icma ve kıyastır.)

 13 – Moğolların hukuk ve askerlik işlerini düzenlemek amacıyla Uygurca yazılan ve kaynağını Türk töresinden alan Cengiz Yasasının diğer adı nedir?

(Yasaname-i Büzürg)

15 – Türk – İslam Devletlerinde Kadının verdiği karara itiraz edilirse dava ikinci kez hangi mahkemede görüşülürdü?(Divan-ı Mezalim)

 17 – Türk – İslam Devletlerinde Şer’i ve Örfi davalara bakan görevlilerin isimleri nelerdir?

(Şer’i davalara Kadılar, Örfi davalara ise Emir-i Dad denilen görevliler bakardı.)

 18 – Türk – İslam Devletlerinde ve Türkiye Selçuklularında ordu mensupları arasındaki davalara hangi görevliler bakardı? Ayrı ayrı belirtiniz.

(Türk – İslam devletlerinde “Kadıasker”, Türkiye Selçuklularında ise “Kadıleşker” denilen görevliler bakardı.)

 19 – Türk – İslam Devletlerindeki Divan-ı Mezalim’in görevleri nelerdir?

·         İdareciler ve memurlar hakkındaki şikâyetlerin incelenmesi

·         Divan katipleri ile vakıfların denetlenmesi

·         Kadı mahkemelerinde verilen kararların uygulanması

·         Muhtesibin yerine getiremediği kararların uygulanması

 20 – Osmanlı Devleti’nde hukukun oluşumunda etkili olan faktörler nelerdir?

·         İslam hukuku ·         Örfi hukuk ·         Fethedilen yerlerin mevcut hukuku

 21 – Osmanlı Devleti’nde kapsamlı şekilde kanunları düzenleme çalışmaları hangi padişah döneminde başlamıştır?(Fatih Sultan Mehmet)

 22 – Fatih Sultam Mehmet döneminde devlet teşkilatında ve mevcut kanunlarda değişiklikler yapılarak örfi hukukun ön plana çıkarılmasının temel sebebi neydi?

(Merkezi otoriteyi kuvvetli tutmaktı.)

 23 – Osmanlılarda kanunnamelerin hazırlanma aşamaları nelerdir?

(Divan görüşmeleri, Nişancı, Divan üyeleri, Padişaha arz, mühimme defteri ve ferman)

 24 – Osmanlılarda kanunnamelerin çeşitliliği ve yasal düzenlemelerin çokluğu biz neyi gösterir?(Osmanlı hukuk sisteminin gelişmişliğini gösterir.)

 25 – Osmanlılardaki umumi kanunnamelerin isimleri nelerdir?

·         Kanunname-i Ali Osman ,  Teşkilat Kanunnameleri

 26 – “Ferman” nedir? (Padişahın herhangi bir konuda tuğra veya nişanını taşıyan yazılı emirdir.)

 27 – “Berat” nedir?(Osmanlı Devleti’nde bir göreve atanan, aylık bağlanan, san, nişan veya ayrıcalık verilen kimseler için çıkarılan padişah buyruğudur.)

 28 – “Yasakname” nedir?(idari, askeri ve mali konularla ilgili kuralların çiğnenmesi halinde uygulanacak cezaları ihtiva etmektedir. Yasaknameler, madenler ve tuzlaların işletmeleri, para dolaşımı, gümrüklerin düzeniyle ilgilidir.)

 29 – Osmanlı Devletinde “adaletnameler” ne amaçla yayınlanmıştır?(Devlet memurlarının görevlerini kötüye kullanmaları ve kanunlara aykırı hareket etmeleri durumunda, halkı zulme karşı korumak amacıyla yayınlanmıştır.)

 30 – ilk Osmanlı kadısı kimdir?(Dursun Fakih’tir)

 31 – Osmanlı Devleti’ndeki en yüksek yargı organının adı neydi?(Divanıhümayun’du)

 32 – Türk – İslam Devletlerindeki Divanı-ı Mezalim’in görevini, Osmanlılarda hangi yargı organı almıştır?(Divanıhümayun’du)

33 – Batılı anlamda “medeni hukuk” kavramı hukuk sistemimize hangi padişah döneminde girmiştir?(2.Mahmut)

 34 – “Müsadere Usulü” nedir?(Müsadere, yasak edilen bir şeyin kanun gereği elden alınması veya suçlu görülen bir kimsenin malının devlet tarafından zapt edilmesi anlamına gelmektedir.)

 35– Osmanlı Devleti müsadere usulünü neden uygulamıştır?

(Osmanlı Devleti, adaleti tesis etme sırasında sıç işleyenlere karşı caydırıcı bir unsur olması düşüncesiyle müsadereyi uygulamıştır.)

 36 – II. Mahmut, müsadere usulünün neden kaldırmıştır?

(Avrupa’da yaygınlaşan ve geniş kitleler tarafından benimsenen “eşit vatandaşlık” anlayışının devlete egemen olması için müsadereyi kaldırmıştır.)

 39 – Tanzimat Fermanı ile Osmanlı Devleti’nin kanun önünde bütün tebaanın mal, can ve namus emniyetini güvence altına almasındaki temel amacı neydi?(Bir Osmanlı toplumu yaratarak azınlıkların devlete daha bağlı hale gelmelerini sağlamaktır.)

 40 – 1856 Islahat Fermanı’nın ilan edilmesindeki temel amaç neydi?(Gayrimüslimlerin (zimmiler) haklarının genişletilerek kanuni güvence altına alınması ve onların Müslümanlarla eşit tutulması amaçlanmıştır.)

 41 – 1856 Islahat Fermanı ile azınlıklara çok geniş haklar verilmesine rağmen azınlıklar yine de memnun olmamışlardır. Bunun temel sebebi neydi?

(Çünkü azınlıkların amacı bazı ayrıcalıklara elde etmek değil, Osmanlı Devleti’nden ayrılarak bağımsızlıklarını kazanmak istiyorlardı.)

 42 – Osmanlı Devleti’nde Tanzimat öncesi faaliyet gösteren mahkemelerin isimleri nelerdir?

(Şer’i Mahkemeler, Cemaat Mahkemeleri ve Konsolosluk Mahkemeleridir.)

 43 – Osmanlı Devleti’nde Tanzimat öncesi faaliyet gösteren Şer’i Mahkemeler hangi davalara bakardı?(Müslümanlar arasındaki bütün davalara, gayrimüslimlerin sadece kamu hukuku alanındaki anlaşmazlıklarına, Osmanlı tebaası ile yabancı devletlerin tebaası arasındaki davalara bakardı.)

 44 – Osmanlı Devleti’nde Tanzimat öncesi faaliyet gösteren Cemaat Mahkemeleri hangi davalara bakardı?(Gayrimüslimlerin davalarına Cemaat Mahkemelerinde kendi dinlerinin hukuk kurallarına göre bakılırdı. Bu mahkemelerin yönetimi o dinin cemaat teşkilatı tarafından yürütülürdü.)

 45 – Osmanlı Devleti’nde Tanzimat öncesi faaliyet gösteren Konsolosluk Mahkemeleri hangi davalara bakardı?(Kapitülasyonlardan yararlanan yabancı devletlerin, kendi vatandaşları arasında çıkan anlaşmazlıkları çözmekle görevliydi.)

 46 – Osmanlı Devleti’nde Tanzimat sonrası kurulan yeni mahkemelerin isimleri nedir?

(Nizamiye Mahkemeleri ve Ticaret Mahkemeleridir.)

47 – Tanzimat sonrasında kurulan 1869) Nizamiye Mahkemeleri hangi amaçla kurulmuştur?

(Müslümanların ve gayrimüslimlerin davalarına bakmak için kurulmuştur.)

48 – Osmanlılarda 21 Nisan 1873 tarihinde padişahın iradesiyle “Ceride-i Mahakim” adıyla bir gazete çıkartılmaya başlamıştı. Bu gazetenin çıkartılmasındaki amaç neydi?(Mahkemelere ait kanunları ve yargı kararlarını yayınlamaktı.)

 49 – Ahmet Cevdet Paşa’nın en önemli eserinin adını ve bu eseri hangi padişaha sunduğunu yazınız.(En önemli eseri “Tarih-i Cevdet” tir ve bu eseri Sultan Abdülmecit’e sunmuştur.)

 50 – 1868 – 1878 yılları arasında Ahmet Cevdet Paşa’nın başkanlığındaki ilmi bir heyet tarafından hazırlanan “Mecelle” nin önemi nedir?(Mecelle, Osmanlılardaki ilk medeni kanun olarak kabul edilir.)

·         Konut dokunulmazlığı sağlandı.

·         Kimsenin kanunla bağlı olduğu mahkemeden başka bir mahkemeye gitmeye zorlanamayacağı hükmü kabul edildi.

·         Müsadere, angarya ve işkencenin yapılamayacağı yasallaştı.

 53 – 1880’de açılan “Mekteb-i Hukuk” okulunun kuruluş amacı neydi?

(Bu okulun kuruluş amacı Batı hukukunu bilen hâkim ve avukat yetiştirmekti.)

 ÖDEV – Sayfa 123’teki tablo ezberlenecek.

 54 – Türk milletinin varlık yokluk mücadelesi olan Millî Mücadele Döneminde bile kararların Mecliste alınarak gerçekleştirilmesi bize neyi göstermektedir?(Kanun gücünün üstünlüğüne dikkat edildiğini göstermektedir.)

 55 – BMM'nin 23 Nisan 1920'de açılması, yeni bir Türk Devleti'nin kurulmasının yanında "egemenliğin sadece Türk milletine ait olduğu"nun da göstergesidir. Yasal düzenlemelerin yalnız millet iradesine dayandırılması aynı zamanda hukuk inkılabının başladığının bir delilidir. Bunun sebebini açıklayınız.

(Çünkü BMM'nin açılışı, saltanat ve hilafetin konumlarının sorgulanmasına neden olmuştur. Mutlak biçimde millete ait olan egemenlik ilkesinin padişahlık ve hilafet kurumlarıyla bağdaşmaması ileride yapılacak olan hukuk inkılabının en önemli basamağını teşkil etmiştir.)

 58 – Cumhuriyet Döneminde yapılacak yeni kanunlarla ne amaçlanmıştır?(Tüm vatandaşların kanun önünde eşitliğinin sağlanması ve diğer inkılapların da güvence altına alınması amaçlanmıştır.)

 59 – 1926 yılında kabul edilen Türk Medeni Kanunu’nun getirdiği başlıca yenilikler nelerdir?

·         Medeni kanunla evlenme, boşanma, miras gibi konularda var olan eşitsizlik giderilmiştir.

·         Kişinin hak ve özgürlükleri güvence altına alınmış,

·         Kişinin devlete karşı olan ödevleri yeniden düzenlenmiştir.

·         Ayrıca resmî nikâhla kurulan modern aile yapısı hedeflenmiştir.

·         Kadın ve erkek bütün vatandaşlar medeni ülkelerin vatandaşlarıyla aynı haklara kavuşmuş,

·         Yeni mahkemeler ve barolar kurulmuştur.

 60 – 1921 'de kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu hangi amaçlar ile ilan edilmişti?

·         TBMM'nin varlığını yasal hâle getirmek, Yeni devletin dayandığı temel ilkeleri belirlemek amacı ile ilan edilmişti.

---Türklerde ekonomi anlayışının şekillenmesinde en büyük en önemli etken yaşadıkları Orta Asya Bozkırlarıdır. Bölgenin iklim şartları ve toprağın veriminin az olması, Türklerin KONAR-GÖÇER bir hayat yaşamalarına sebep olmuştur.

---İlk Türk devletlerinde askerlikten sonra gelen en önemli devlet meselesi vergi konusuydu.

Kök-Türklerde hakan adına vergileri TUDUN adı verilen memurlar toplamaktadırlar. Uygurlarda “AĞICI” denilen memurlar genel olarak halktan vergi topluyorlardı.

----İKTA :İlk defa HZ. ÖMER zamanında uygulanmış bir sistemdir. Devletin mülkiyetinde olan toprakların vergi gelirlerinin asker veya sivil idarecilere hizmetleri karşılığında maaş olarak verilmesidir. Osmanlıda ( Tımar/Dirlik )

İkta Sisteminin Uygulanma Şekli

a) İkta verilen bölgelerin vergi gelirleri bizzat ikta sahipleri tarafından toplanır. ( SİPAHİ )

b) Sipahilerin topladıkları vergi gelirleri onların maaşları olarak kabul edilir.

c) Toplanan vergi gelirleri çok fazla ise bir kısmı merkezi hazineye aktarılır.

d) İktalar devletin gözetiminde babadan oğla geçebilirdi.

e) İktalar Özel mülkiyet olmadığı için devletin malı sayıldığı için ( MİRİ ) satılamaz, kiralanamaz,

devredilemez ve vakıf olarak kullanılması yasaktir.

f) Avrupa’daki FEODAL yapıdan farklıdır. Köylünün ( REAYA) sömürülmesi kanunlar ile önlenmiştir.

g) İktalar genellikle küçük küçük parçalara ayrılmış, bir kişiye Çok büyük iktalar nadir olarak verilmiştir.

Böylece devlet

1) Kendisine karşı oluşabilecek, güç odaklarının oluşmasını engelliyor.

2) Çok sayıda toprak vererek sipahilerini memnun ediyor.
Vergiler :

1) Örfi Vergiler.

2) Şer’i Vergiler. ( Dini Vergiler )

Şer’i Vergiler:

a) ZEKAT: Müslüman halktan alınan 1/40 oranındaki alınırdı.

b) ÖŞÜR: Müslüman halktan alınan, ürün vergisidir. 1/10

c) HARAÇ: Gayri Müslim halktan alınan, ürün vergisidir. 1/5

d) CİZYE: : Gayri Müslim halktan alınan, askerlik vergisi.

– Ahi teşkilatı ve Önemi(Türk – İslam devletlerinde Şehirlerde kurulan ve gayrimüslimlere kapalı olan meslek birlikleridir.)

Ahilik Teşkilâtı'nın sonuçları

 Ahilik, Anadolu'da köylere kadar yayılarak Anadolu'nun daha kısa sürede Türkleşip İslamlaşmasını sağlamıştır.

 Göçebe Türkmenler yerleşik hayata geçirilerek hem İslami uyum kolaylaşmış, hem de Türk şehirciliği hız kazanmıştır.

 13. yy'ın ikinci yarısına kadar çoğunlukla gayrimüslimlerin Türk olmayan yerli halkın elindeki sanat veticaret işlerine Türkler de katılmış ve canlılık kazandırmıştır.

 Türk esnaf ve sanatkarları arasında sağlanan dayanışma sayesinde Ahilik önemli bir güç haline gelmiş, asayişin bozulduğu zamanlarda (örneğin Moğol İstilası) kendi otoritesini yürütmüştür.

 Dini ve ahlaki yapı korunmuştur

Avrupa’da Ahilik gibi ticaret ve ekonomilerde etkili olan iki oluşum vardır. ( HANSA ve GİLD )
Vakıf: Devlet adamlarının veya zengin kişilerin mallarını hayır kurumlarına vermelerine vakıf denilir. Vakıflar sayesinde;

a) Toplumsal dayanışma artar.

b) Devletin hazinesinden para çıkmadan, hayır kuruluşları sayesinde birçok şeyi yapmaktan kurtulur
Anadolu’nun Türkiye Selçuklu Devleti döneminde iktisadi açıdan gelişme nedenleri

1) Sanayi ve vb işletmelerin AHİ’ler tarafından teşkilatlandırılması.

2) Ticari amaçlı fetih hareketlerinin yapılması.

3) Fetih yapılan yere, Tüccarların yerleştirilmesi.

4) Venediklilerle ticari antlaşmalar yaparak düşük gümrük vergisi uygulayarak ticareti canlandırmaya çalışmış.

5) Devlet Sigortası sistemini geliştirmişler.

6) Ticaret yolları üzerinde Kervansaraylar kurmuşlar. ( 3 gün Bedava )

7) Ticaretin korunması için yollar üzerine Derbent teşkilatlarını kurmuşlar

  – Türkiye Selçuklu Devleti XIII. Yüzyılda yapılan hangi savaştan sonra dağılma sürecine girmiştir?(1243 Köse dağ Savaşı’ndan sonra.)

– Osmanlı ekonomisinde klasik dönemde etkili olan üç ana ilke nelerdir?

·         İaşecilik, Fiskalizm, Gelenekçiliktir

– Osmanlı ekonomisinde klasik dönemde etkili olan üç ana ilkeden biri olan “İaşecilik” nedir? Bu ilkeye göre reayanın refahını sürekli kılmak için öncelikle piyasalarda istenilen kalitede uygun fiyata yeterli miktarda mal bulunmalıdır. Bu nedenle Osmanlı ekonomisinde üretime büyük önem verilmiştir.)

– Osmanlı ekonomisinde klasik dönemde etkili olan üç ana ilkeden biri olan “Gelenekçilik” nedir? Bu ilke sosyal ve iktisadi ilişkilerde mevcut dengeleri korumayı ve var olan düzeni bozacak değişme eğilimlerini engellemeyi ifade etmektedir.)

– Osmanlı ekonomisinde klasik dönemde etkili olan üç ana ilkeden biri olan “Fiskalizm” nedir? Hazineye ait gelirleri mümkün olduğu kadar yüksek düzeye çıkarmak ve ulaştığı düzeyin altına inmesini engellemeyi amaçlıyordu. Fiskalizm, İktisadi kararlar alınırken devletin bir yandan gelirleri yükseltmesi, diğer yandan harcamaları kısması olarak özetlenebilir.)

Sanayi İnkılabı: Her türlü üretim faaliyetinde kol gücü ’nün yanına makine gücünün

eklenmesi demektir. 18.yy İngiltere’de başlamıştır. Sanayi İnkılabı örgü ve iplik makinesinin

yapılması ile dokuma alanında başlamıştır.

Buhar makinesinin yapılması ve James Watt’ın ateşli motor sistemini bulması ile makineleşme artmıştır.

Sanayi Devrimi neden İngiltere’de başladı?

İngiltere, sanayi için gerekli en temel hammaddeler olan kömür ve demir yönünden zengin yer altı kaynaklarına sahipti.

İngiltere, dünyanın en büyük sömürge imparatorluğu idi. Bu da ona hammadde kaynakları ve üretilmiş mallar için geniş pazar olanağı sağladı.

İngiliz donanması ve güçlü ticaret filoları, taşımacılığı kolaylaştırdı.

İngiltere Avrupa'da zaten Rönesans döneminden beri dokumacılık sanayinde başı çekiyordu.

İngiltere bir ada ülkesidir. Bundan dolayı Avrupa’daki derebeylik mücadelesi, savaşlar, mezhep kavgaları gibi olaylardan uzak kalmıştır.

İngiltere’de keşif ve icatlar yapan insanların çokça bulunması.

Sanayi İnkılabı’nın Sonuçları nelerdir ?

Tarımda da makineleşmenin artması ile üretim artışının yaşanmasına neden oldu.

Tarımda makineleşmenin sonucunda köylerde işsiz kalanların sayısı arttı. Köyden şehirlere göçbaşladı.

Şehirlere gelen insanlar fabrikalarda çalışmaya başladı.

İşçi ve işveren sınıfları oluştu. Çatışmalar yaşandı. Yeni fikir akımları oluştu.

Sanayileşen devletler arasında ham madde rekabeti sebebiyle savaşlar başlayacak.

Sanayileşen devletler arasında ürettikleri ürünleri satmak için Pazar arayışından dolayı savaşlarbaşlayacak.

Sömürgecilik hızlanacak.

Afrika ve Uzak Doğu ülkeleri ile Osmanlı Devleti sömürülmeye başlanacak.

İnsan sömürüsü artacak.

İngiltere Güneş Batmayan İmparatorluğunu kuracak.

Sömürgecilik nedir?

Büyük Devletlerin; gelişmemiş ve geri kalmış devletleri siyasi ve ekonomik baskı uygulayarak, hakimiyet kurduğu devletlerin yeraltı ve yerüstü kaynaklarını almasına

sömürgecilik ( Kolonizasyon ) denir.

Osmanlı Sanayisindeki Gerilemenin Sebepleri

- 16. yy sonlarındaki uzun süren savaşlar.

- Celali İsyanları.

- Sanayi İnkılabı sonrası iç pazara yabancı mallarının hakim olması.

- Kapitülasyonların etkisi.

- Avrupa devletlerinin, Osmanlı devletini ham madde kaynağı olarak görmesi.

– Osmanlılarda ticareti geliştirmeye yönelik olarak oluşturulan Menzil Örgütü, Mekkâri Taifesi ve Derbent Teşkilatı’nın görevleri nelerdi? Açıklayınız.

Menzil Örgütü; Posta ve haberleşme işini yerine getiriyordu.

Mekkâri Taifesi; Ticaret yollarında tüccarların malını bir yerden başka bir yere taşımaya yardımcı olmakla görevliydi.

Derbent Teşkilatı; Ticaret yolları üzerindeki önemli geçit ve köprülerde güvenliği sağlamakla görevliydiler.

  – Osmanlılarda ilk gümüş, altın ve kâğıt paralar hangi padişahlar döneminde bastırılmıştır?

Gümüş para (akçe); Osman Bey döneminde, Altın para; Fatih Sultan Mehmet döneminde, Kâğıt para (Kaime) ise Abdülmecit döneminde bastırılmıştır.

Osmanlı Devleti’nde ihtiyaç malları ve ham maddeler şehirlerdeki “KAPAN” adı verilen toptancı hallerine getirilir. Burada “Kapan Emini” adını taşıyan görevlilerce eşit olarak satıcılara ya da imalatçılara dağıtılır.

Kapan aynı zamanda tek cins malın satıldığı yerlere verilen isimdir.

Osmanlı ekonomi alanında geçimini ticaret ve zanaatla sağlamak, bir dükkan açmak “GEDİK” denilen bir izne bağlıdır.

Her Lonca’nın reisi olarak bir “PİR” i, güvenlik amiri olarak da bir “YİĞİTBAŞI” sı vardır. Her lonca’nın hükümetle ilişkisini temin eden bir de “KAHYA KETHÜDASI” vardır.

Her Lonca’nın bir tasarruf sandığı vardır. Lonca mensupları sandığa belli bir oranda para yatırmaya mecburdur.

NARH SİSTEMİ Fiyatlara müdahale olarak tarif edebiliriz.

Narh tespiti Kadıların başkanlığında kurulan bir komisyon tarafından tespit edilirdi.

İltizam Sistemi: Devletin acil para ihtiyacını karşılamak için Mukataalarını açık artırma usulü ile kiraya vermesi olayına İltizam sistemi denir. Kiralama 2-3 yıl arası değişir. Kiralayan kişiye Mültezim denir. Bu sistemde devlet hazinesi kira karşılığı para aldığı için geçici bir süre rahatlama yaşar. Mültezim kiraladığı paranın fazlasıyla halktan vergi olarak toplar. Reaya ise bu sistem sayesinde daha da fakirleşir.

Malikane Sistemi: İltizam sistemi ile aynı şekilde çalışır. Farkı ise sadece kiralama 2-3 yıllığına değil ömür boyu yapılır. 1695 yılında çıkarılan bir kanunla yürürlüğe konulmuştur. Bu sistem daha sonra ki dönemlerde ayanların doğmasına ve özel mülkiyet anlayışının yaygınlaşmasına neden olacaktır.

  – “Esham uygulaması” nedir?

(Osmanlı Devleti XVIII. Yüzyılda devlet bütçesinde oluşan açığı kapatmak amacıyla günümüz hazine bonosuna benzer bir şekilde esham adıyla iç borçlanmaya gitmiştir. 1775 yılında başlatılan esham uygulamadı pay ve gelir ortaklığı senetleri anlamına geliyordu. Esham uygulaması temsili kağıt paraya geçişin ilk aşaması sayılır.)

  – “Merkantilizm” nedir?(Merkantilizm, XVI. Yüzyılın ortasından XVII. yüzyılın sonlarına kadar Batı Avrupa'da etkili olmuş bir Ekonomik anlayıştır. Bu anlayışa göre bir ülkenin zenginliği sahip olduğu altın, gümüş gibi değerli madenlerin miktarıyla ölçülebilir. Merkantilizme göre, yönetim ekonomide korumacı bir rol üstlenmeli, dış satımı desteklemeli ve dış alımı sınırlandırmalıdır.)

 291 – 1838’de Osmanlı Devleti ile İngiltere arasında imzalanan Balta Limanı Ticaret Antlaşması’nın Osmanlı Devleti’ne olumsuz etkisi ne olmuştur?

(Balta Limanı Ticaret Antlaşması ile yabancı tüccarlardan alınan gümrük vergileri düşürülürken yerli tüccarlardan daha yüksek gümrük vergisi alınmaya devam edilmiş, bunun sonucunda yabancı tüccarlarla rekabet edemeyen yerli tüccarlar iflas edince Osmanlılarda ticaret yabancıların kontrolüne geçmiştir.)

PARA VE BANKACILIK:

19. yy,

1- Ticaretin genişlemesiyle piyasada paraya olan ihtiyaç arttı.

2- Reformları finanse etmek, bütçe açıklarını kapatmak ve piyasada para ihtiyacını karşılamak için 1840’ta bastırılan ve KAİME adını taşıyan para 1863’e kadar kullanıldı.

3- Bankacılık alnında devletin iç borç aldığı Galata bankerlerine banka kurma izninin verilmesiyle 1847’de Bankı Dersaadet adıyla ilk banka kurulmuşsa da bu banka Kırım Savaşı’ndan önce iflas etti.

4- Köylüye kredi vermeyi amaçlayan memleket sandıkları geliştirilerek 1888’de Ziraat Bankası Kuruldu.

Not: 1854 yılında Kırım Savaşını sürdürebilmek için ilk dış borç alındı. ( İngiltere )

Not: 1874 yılında Devlet borçlarını ödeyemeyecek bir düzeye ulaştı. 1875’te borç ödemeleri durduruldu ve MORATORYUM ilan edildi.

Not: 1881 yılında Muharrem Kararnamesi ile Osmanlı borçlarının tahsili için Duyun-u Umumiye idaresi kuruldu.

– 17 Şubat – 4 Mart 1923 tarihleri arasında İzmir’de toplanan Türkiye İktisat Kongresi’nin amacı nedir?(Yeni Türk devletinin ekonomik politikasını belirlemektir.)

 305 – 1924’te kurulan ve Türkiye’nin ilk özel bankası olan İş Bankası’nın kuruluş amacı nedir?

(Sanayicilerin kredi ve sermaye ihtiyacını karşılamaktır.)

  – 1 Temmuz 1926’da çıkarılan “Kabotaj Kanunu” nun önemi nedir?

(Bu kanun ile Türk karasularında yük ve yolcu gemisi işletme hakkı Türk vatandaşlarına verildi.)

  – 19 Nisan 1925’te kurulan “Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası” nın kuruluş amacı nedir?

·         Özel sektöre kredi vermek, Devlete ait olup da kendisine devredilecek fabrikaları işletmektir.

 – 28 Mayıs 1927’de çıkarılan “Teşvik-i Sanayi Kanunu” nun çıkarılmasındaki amaç nedir?

(Özel sektörün sanayi faaliyetlerini desteklemektir.)

  – Cumhuriyeti ilk on yılında bütün çabalara rağmen ekonomik faaliyetlerde istenilen sonucun elde edilememesinin nedenleri nelerdir?

·         Özel sektörün devletten beklenti içinde olması

·         Yeterli sermaye birikiminin olmaması

·         Nitelikli iş gücü ve teknik elemana sahip olunamamasıdır.

  – 1931’de kurulan Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın kuruluş amacı nedir?

(Para piyasasını düzenlemek ve fiyat istikrarını sağlamaktır.)

  – 1933’te hazırlanan Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı ile ne amaçlanmıştır?

(Hem ülke ihtiyaçlarının karşılanması hem de hammaddeleri ülkemizde bulunan sanayi işletmelerinin kurulması amaçlanmıştır.)

  – 1935’te kurulan Etibank’ın kuruluş amacı nedir?(Yeraltı kaynaklarını işletmek ve elektrik santralleri kurmak amacıyla kurulmuştur.)

  – 1938’de faaliyet başlayan Halk Bankası’nın kuruluş amacı nedir?(Esnaf ve sanatkârın kredi ihtiyacının karşılanması amacıyla kurulmuştur.)