Ушбу “Модда тузилиши” курсидан маърузалар матни асосида тайёрланган ы=ув =ылланмаси кафедра =арорига асосан аду ы=ув услубий щайъати томонидан (1999 йил 4 сентябр) =ылланишга тавсия этилган

2. Suyuq holat.
Bu oraliq holatdir. Past temperaturalarda ya’ni suyuqlanish temperaturasiga yaqin hollarda suyuqliklarning xossalari qattiq holat xossalariga yaqin bo’ladi (tartiblilik, zichlik, elektr o’tkazuvchanlik, siqiluvchanlik). Qaynash temperaturasi yaqinida suyuqliklar bug’larga o’xshaydi. Suyuqliklarda metallardagi muvozanat holati yaqinidagi tebranma harakat modda zarrachalarining translyatsion (sakrab bo’sh joyga o’tish) harakat bilan almashadi. Ozod yo’l uzunligi molekula o’lchami (diametri) ga teng. Ozod yo’l uzunligi effektiv gazokinetik ko’tarilishi bilan kattalashib boradi.
Suyuqliklar uchun kritik temperatura xos. Kritik temperatura deb, shunday temperaturaga aytiladiki, ТТk bo’lganda moddani hech qanday bosim ostida suyuq holatga o’tkazib bo’lmaydi. ТТk bo’lganda moddaning suyuq holati bilan bug’ (gaz) holati o’rtasidagi chegara yo’qolib, u bir fazali sistemaga aylanadi.
Т<Тk bo’lgan hollar uchun suyuqliklar siqiluvchanlik xossasiga ega. U adiabatik va izotermik bo’lishi mumkin.

_s-adiabatik , _u-izotermik siqiluvchanlik.
Adiabatik siqilish paytida entropiya o’zgarmaydi, chunki sistemaning konfiguratsiyasi o’zgarmay qoladi. Siqilish faqat masofalar kamayishi hisobiga ro’y beradi. Izotermik siqiluvchanlik _u>_s chunki bu holda zarrachalarning holati o’zgarishi imkoniyati ham mavjud.
3. Gaz holati.
Gaz holat eng oddiy holat bo’lib, Mendeleev-Klapeyron tenglamasi uning holat tenglamasidir. Real sistemalar uchun pvqnRT o’rniga (pQ )(v-v)qnRT (Van-der-Vaals) tenglamasidan foydalanamiz. -ichki bosim deyiladi, v-esa molekulalarning xususiy hajmi v_o bilan vq4N_AV_o ifodasi orqali bog’langan.
4. Plazma holati.
Plazma holat moddaning juda yuqori temperatura uchun xos bo’lgan holatidir. Тermoyadro reaksiyalari modda plazma holatda turgandagina ro’y beradi.


Тayanch iboralar: agregat holat, qattiq holat, kristall holat, amorf holat, suyuq holat, gaz holat, plazma holat, anizotrop, izotrop, adiabatik siqiluvchanlik, izotermik siqiluvchanlik, gaz holat tenglamalari.