Ustad Hüseyn Ənsariyan

Zidd sifətlərin qəlbə aid edilməsinin izahı

Dini mətnlərdə zidd sifətlərin qəlbə aid edilməsi, bəzilərinin qəlb sahibi kimi, bəzilərinin qəlbdən məhrum kimi tanıtdırılması sual doğurur. Sualı belə cavablandırmaq olar: “Qəlb”, “nəfs” kimi sözlərin müxtəlif mənaları var. Ardıcıllıq, uyğunluq və söhbətin məzmunundan nəzərdə tutulmuş mənanı müəyyənləşdirmək olar. Ötən söhbətdə qeyd olunduğu kimi, qəlbin üç səciyyəsi və işlənmə yeri var:

1.Qəlb düşüncə, idrak və ağıl mərkəzidir. İnsan qəlb vasitəsi ilə düşünüb təhlil aparır. Allah düşüncəni qəlbə məxsus səciyyə sayır: “Məgər yer üzündə gəzmirlərmi ki, vasitəsi ilə düşünəcəkləri qəlbləri olsun?”³

2.Verilmə (şühudi, hüzuri) biliklər qəlb vasitəsi ilə əldə olunur. Bu biliklərin qəbulu qazanılma (hüsuli) elmin qəbulundan fərqlənir. Dini mənbələrdə qəlbə verilən biliklər “röyət” adlandırılmışdır. Əmirəl-möminin (ə) qəlbin bu xüsusiyyəti haqqında buyurur: “Gözlər onu cisim kimi görməzlər. Amma qəlblər həqiqi iman sayəsində onu dərk edər.”¹

3.Qəlbin üçüncü işi hiss və duyğular mərkəzi olmasıdır.

Qəlbin üç işi ilə tanış olduqdan sonra aydınlaşır ki, sağlam və diri qəlb dedikdə bəyənilmiş düşüncə və biliyə sahib olan qəlb nəzərdə tutulur. Belə bir qəlbin ruhani şahidlik istedadı da olmalıdır. Onun müsbət hiss və duyğularla yaşaması da zəruridir. Başqalarına münasibətdə düşmənçilik də hiss sayılır. Amma bu qəbil hisslər bəyənilməmişdir. Sağlam qəlb düzgün istiqamətdə istifadə edilən qəlbdir. Onun düşüncəsi, hiss və duyğuları pakdır. Əksinə, bəyənilməmiş düşüncə və hisslərə sahib olan qəlb qəlb sayılmır. Dini mənbələrdə həqiqəti görməyən göz kor kimi tanıtdırılır. Beləcə, həqiqətləri dərk etməyən qəlb də sağlam qəlb sayılmır və kor kimi tanıtdırılır: “Həqiqətən, gözlər yox, sinələrdəki qəlblər kordur.”²