Ustad Hüseyn Ənsariyan

Zikr və onun rəftara təsiri

Müəyyən bir həqiqətdən xəbərdar olduğumuz vaxt həmin xəbərdarlığa diqqətli olduqda onun təsirlərindən faydalanırıq. Bəli, nəzərdə saxlanılan mərifət rəftarlara təsir göstərir. Diqqət elmdən fərqli bir həqiqətdir. Bəzən insanın elmi olur, amma diqqəti olmur. Məfhumundan xəbərdar olduğumuz bir həqiqətin nümunələrinə diqqətsiz qalmağımız da mümkündür. Həqiqəti təsirli edən onun nümunələrinə diqqətdir. Diqqət nə qədər əhatəli olarsa, onun təsiri də güclü olar. Namaz və orucdan başlamış bütün ictimai-siyasi fəaliyyətlərimiz Allaha diqqətdən təsirlənir. İman və diqqətimiz nə qədər güclü olarsa, onların əməldə təsiri də güclü olar.

Bilirik ki, iman əməlin ruhudur. Amma bunu bilmək bəs etmir. Bunu əməl məqamında unutmamaq lazımdır. Yalnız əməldə özünü göstərən iman və diqqət dəyərlidir. Əgər Allah-təala Allaha etimad məsələsini həzrət Musaya bəyan edirsə, bu o demək deyil ki, Musa bu həqiqətdən xəbərsizdir. Şübhəsiz ki, həzrət Musa deyilənlərə etiqadlı bir insandır. Bizim etiqadımıza görə, ilahi peyğəmbərlər peyğəmbərliyə seçilməzdən əvvəl də məsum və təkallahçı olmuşlar. Allahın bu nöqtələri bəyan etməkdə məqsədi budur ki, həzrət Musanın və mömin bəndələrin iman və diqqəti fəallaşsın. Yalnız fəal iman və diqqət əmələ təsir göstərir. Belə bir diqqətin sayəsində insanın mərifəti daha da kamilləşir, onun həyatının bütün sahələrinə yetərli təsir göstərir. Bəli, həqiqi zikr və diqqət Allahın hüzurunun dərki ilə şərtlənir. Bu diqqət gücləndikcə insanın əməl və rəftarlarına daha çox təsir göstərir.

Allah hüzurunun dərki və Ona qəlbən diqqət dil zikrindən uca bir məfhumdur. Namaz və digər ibadətlərdə ardıcıl zikr ona görə tez-tez vurğulanır ki, insan qəlb zikri vasitəsi ilə Allahın hüzurunu dərk edir. Belə bir zikr mərifəti fəallaşdırır, insanı qəflətdən qurtarır. İlahi mərifət fəallaşdıqca məbuda diqqət artır, əməl daha çox təsirə məruz qalır. Qəlbən diqqətlə müşayiət olunmayan dil zikri zikrin ən aşağı mərtəbəsidir və rəftarlara bir o qədər də təsirli deyil. Əmələ təsirli zikr qəlb zikridir və onun da öz mərhələləri var. Onun ən ali mərtəbəsi Allaha kamil diqqət və insanın bu diqqətdə qərq olmasıdır. Məbuda diqqətdə qərq olan insan hətta özünü unudur, məbuddan savayı hər nəyi yaddan çıxarır.