V. S. Raxmanova
Yüklə 0,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 9-bob. MUjASSAM VA RIVOjLANISHIDA MURAKKAB KO‘P NUQSONLI BOLALAR
| SAVOL VA TOPSHIRIQLAR:
Autizmli bolalar boshqa rivojlanishidagi nuqsoni bo‘lgan bolalardan 1. qanday farqlanadi? Autizmli bolalar intеllеktida qanday nuqsonlar kuzatilishi mumkin? 2. Autizmning asosiy bеlgilari nimada? 3. Maktabgacha yoshdagi autizmli bolalar bilan ishlash jarayonida nima- 4. larga e’tibor berish talab etiladi? Autizmli bolalar oilasida ota-onalar bolaga qanday munosabatda bo‘lishi 5. lozim? 155 9-bob. MUjASSAM VA RIVOjLANISHIDA MURAKKAB KO‘P NUQSONLI BOLALAR Mujassam nuqsonli bolalar toifasiga kar-ko‘r-soqov bolalar kira- di. Bu toifadagi bolalar nuqsoni ancha murakkab. Kar-ko‘r-soqov bolalar tevarak-atrofdan informatsiya olish imkoniyatidan mahrum bo‘lganligi tufayli aqlan rivojlanmaydi. Biroq maxsus tashkil etil- gan yordam tufayli bu bolalar to‘liq intellektual rivoj lanish imkoni- yatiga egadirlar. Ularga barcha murakkab muloqot turlari yaratila- di, nutqi o‘stiriladi va ular barkamol nutqdan tortib to so‘z nutqiga- cha egallay oladilar. Bu esa ularni o‘rta maktab dasturini egallab, hatto oliy o‘quv yurtlarini muvaffaqiyatli bitirishga imkon beradi. Bunga Olga Ivanovna Skoroxodovaning hayoti va ijodini misol qilib keltirishimiz mumkin. Kar-ko‘r-soqov qizchani mashhur de- fektolog I. A. Sokolyanskiy o‘zi rahbarlik qilgan maktab-klinikada o‘qitib, tarbiyalagan. Oliy o‘quv yurtini tugatib, O. Skoroxodova butun hayotini Korreksion peda gogikaga bag‘ishladi. U Korreksion pedagogika ilmiy-tadqiqot instituti dotsenti, pedagogika fan- lari nomzodi, ko‘pgina ilmiy maqola, she’rlar to‘plami mualli- fi. Ayniqsa u yaratgan noyob kitoblar «Как я воспринимаю окружающий мир» (1947), «Как я воспринимаю, представляю и понимаю окружающий мир» (1956), «Как я воспринимаю и представляю окружающий мир» (1972) ko‘pgina tillarga tarjima qilindi. Moskva viloyati ning Zagorsk shahrida kar-ko‘r-soqov bo- lalar bilan olib boriladigan ishlar tizimi takomillashtirildi. Ushbu maktab-internat o‘z faoliyatini davom ettirmoqda va ko‘pgina kar- ko‘r-soqov bolalarga mustaqil hayotda o‘z o‘rnini topib ketishga yordam bermoqda. Rivojlanishida murakkab ko‘p nuqsonli bolalarda ko‘rishi, eshi tishi, harakati, intellekti, nutqi va boshqa tomonlarida nuqson- 156 lar birgalikda kechishi mumkin. Bu kamchiliklar ularning ta’lim- tarbiyasini qiyinlashtiradi. Ular Sog‘liqni saqlash vazirligi tasar- rufidagi internat tipidagi «Muruvvat» uylarida yashaydi. Shu paytgacha ushbu toifadagi bolalar bilan ta’limiy, korreksion rivojlantiruvchi psixologo-pedagogik hamda korreksion-tarbiyaviy ishlarni tashkil etish masalalari yetarlicha hal yetilmagan edi. Olimlar o‘sib kelayotgan bola organizmi, uning miya tuzili- shining ichki imkoniyatlari chegarasizligini inobatga olgan holda tashkil etilgan korreksion-pedagogik, psixologik hamda tibbiy ishlar, bolaning birlamchi nuqsonini kamaytirib, ikkilamchi nuq- sonlarini oldini olishga yordam berishi haqidagi nazariyalarni il- gari surgan, ishlab chiqishgan. Ularning fikricha, rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan bolalarning rivojlanish imkoniyatlari chegarasiz. Bundan kelib chiqadiki, rivojlanishida murakkab ko‘p nuqsonli bolalarni ham, boshqa toifadagi alohida yordamga muhtoj bola- lar singari mustaqil, hech kimga qaram bo‘lmagan holda hayot kechirish, kasb-hunarga o‘rgatish mumkin, agarda ular bilan ilk yoshidan boshlab muntazam ravishda nafaqat davolash chora-tad- birlari, balki ta’limiy, korreksion-rivojlantiruvchi ta’lim izchillik bilan amalga oshirilsa. Murakkab, mujassam nuqsonli bolalardan eshitish qobiliyati zaif va aqli zaif bolalar birinchi bo‘lib o‘rganilgan edi. Kar va zaif eshituvchi bolalarda ikkilamchi hodisa sifatida aqlan zaiflik kuzatilib boriladi. Natijada intellekti sog‘lom, eshitish qobiliyati zaif bolalarni aqli zaif eshitish qobiliyati zaif bolalardan amalda ajra tish ancha mushkul. Ayniqsa, ilk yoshdagi bolalarda. Hozirgi kunda ular uchun differensial-diagnostik mezonlar ishlab chiqil- gan. Aqliy rivojlanishi va eshitish qobiliyati zaif bolalar karlar yoki zaif eshituvchi bolalar maktab-internatlarining yordamchi sinflarida yordamchi maktab dasturi bo‘yicha ta’lim oladilar. Yordamchi sinflar ko‘r va zaif ko‘ruvchi bolalar maktab-internat - larida ham mavjud. |