V. S. Raxmanova
Yüklə 0,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tanglaydagi nuqsonlar
- Burun bo‘shlig‘i va halqum nuqsonlari
| Labdagi nuqsonlar
Tovushlarni to‘g‘ri talaffuz etishda lablar ham faol ishtirok etadi. 1. Labning tug‘ma ikkiga bo‘linganligi lablangan barcha to- vushlar (m, p, b, v, f) noto‘g‘ri talaffuz etilishiga olib keladi. 2. Lablarning yupqa, kaltaligi natijasida, og‘iz to‘liq yopilmay- digan bo‘lsa, bunda lablangan tovushlar noto‘g‘ri talaffuz etiladi. 3. Lablarning haddan tashqari qalin bo‘lishi ularning kam ha rakat bo‘lishiga olib keladiki, bunda ham barcha lablangan tovush lar noto‘g‘ri talaffuz etiladi. Yuqori labning kalta va pastki labning qalinligi ham talaf- fuzga ba’zan ma’lum darajada ta’sir etadi. Tanglaydagi nuqsonlar Tanglay yuqorida aytilganidek, qattiq va yumshoq tanglaydan iborat. Qattiq tanglay tanglayning oldingi, harakatlanmaydigan, nofaol qismi. Yumshoq tanglay, ya’ni tanglay pardasi tanglayning orqa harakatchan, faol qismidir. Tanglay tuzilishida quyidagi kamchiliklar kuzatiladi: 1. Tanglay yoriq – bunda og‘iz va burun bo‘shliqlari orasi ochiq qoladi, natijada barcha tovushlar manqalanib, burun bilan talaffuz etiladi, tovushlar talaffuzidagi bunday nuqson, jumladan rinolaliya deb ataladi. 73 2. Yumshoq tanglay kalta, kamharakat – bunda havo oqimi burun bo‘shlig‘iga o‘tib ketadi va barcha tovushlar burunli «M», «N» tovushlari kabi talaffuz etiladi. 3. Tanglay haddan tashqari baland turadi, tor bo‘ladi – bunda til va tanglay birikishi natijasida hosil bo‘ladigan tovushlar, masalan, «R», «L» kabi tovushlar noto‘g‘ri talaffuz etiladi. 4. Tanglay haddan tashqari past turadi, yassi bo‘ladi, bunda og‘iz bo‘shlig‘i o‘zining rezonatorlik funksiyasini, ya’ni ovoz kuchaytirib berish vazifasini to‘liq bajara olmaydi. Burun bo‘shlig‘i va halqum nuqsonlari Og‘iz hamda burun bo‘shliqlari nutqni kuchaytirib beradigan rezonatorlik funksiyasini bajaradi. Yumshoq tanglay pastga tushganda havo oqimi burun bo‘shlig‘iga o‘tadi. Havo oqimi burun bo‘shlig‘idan o‘tishi natijasida ovoz kuchayadi va ma’lum tusga, tembrga kiradi. Burun va halqumda turli xil shishlar bo‘lishi, burun to‘sig‘ining haddan tashqari qiyshayib qolishi, bodomcha bezlarining shishi, allergik holat, xronik tumov va boshqalar ham manqalanib gapirishga (yopiq rinolaliya) olib ke- lishi mumkin. Yüklə 0,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|