V. Təklif olunan laboratoriya işləri. §

V.Təklif olunan laboratoriya işləri.

§5.1. Elektrik tenzometrlə nisbi deformasiyanın ölçülməsi.

Körpü sxemlərin hazırlanması və onların

eksperimentin blok sxeminə qoşulması.

İnşaat qurğuları və konstruksiyaların sınaqdan keçirilərkən inşaatçı mühəndislərin qarşısında duran əsas məsələ onların gərginlik halının təyin edilməsidir. Gərginlik nisbi deformasiya ilə sınaqdan keçirilən konstruksiya elementi materialının statik elastiklik modulunun hasili şəklində tapılır:

s – mexaniki gərginlik, E – element materialının statik elastiklik moduludur, , e – nisbi deformasiyadır (nisbi deformasiyaları ölçmək üçün istifadə edilən cihazlar və çeviricilər tenzometr adlanır).

Tenzo – gərginləşmə, metro – ölçürəm deməkdir. Sxem 1-də tenzometriya metodla- rının təsnifatı təsvir edilmişdir.

Elektrik tenzometrlərlə deformasiyanı ölçmək üçün deformasiya və Om müqaviməti arasındakı asılılıqdan istifadə edilir.

Elektrik tenzometrlər həm statik, həm də dinamik qüvvələrin təsiri nəticəsində yaranan deformasiyaları ölçməyə imkan verir. Elektrik tenzometrlər əsasən iki elementdən: tenzore- zistordan və qeydedici qurğudan ibarətdir. Tenzorezistorlar sınaqdan keçirilən konstruk- siyaya yapışdırılır (Yapışqan vasitəsilə) və qüvvə tətbiq olunandan sonra onunla birlikdə deformasiyaya uğrayırlar. Əgər müqavimət dəyişirsə, onda qeydedici qurğu bu dəyişikliyi qeyd edir. Adətən qeydedici qurğunu tenzorezistordan müəyyən məsafədə yerləşdirirlər.

Tenzometriya metodları

Rentgen

Fotoelastik

Muar zolağı

Kövrək örtük

Qalvanik örtük

Tenzometrik çevrilmələr

Mexaniki metodlar

Optik metodlar

Pnevmatik metodlar

Tel (sim) metodları

Elektrik

Potensiometr

Elektrolit

Maxonotron

Tenzorezistor

Tutum

İnduktiv

Pyezoelektrik

İnduksiya

Sxem 1

İnşaat konstruksiyalarını sınaqdan keçirər -kən tenzorezistorları kömürdən və ya metal tellərdən hazırlayırlar. Aşağıdakı şəkildə elektrik tenzometrin sxemi və onun eksperimentin blok-sxeminə qoşulması təsvir edilmiş- dir:

Eksperiment aşağıdakı qaydada aparılır:

I yüklənmə qurğusundan eksperimentdən keçilən II nümunəsinə statik qüvvə təsir edir. Bu zaman nümunə ilə birlikdə onun deforma- siya olunan hissəsinə yapışdırılmış III tenzore- zistoru da deformasiya edir. Deformasiya nəticəsində tenzorezistorun (1) zolaqşəkilli həssas elementinin Om müqaviməti dəyişir. Bu dəyişməni V cərəyan mənbəyindən qidalanan IV qeydedici

Sxem 2
qurğu qeyd edir. 3 tenzorezistorun naqilləridir. 1 – həssas elementinin yerləşdiyi oturacaqdır. Tenzorezistorun əsas xarakteristikası nisbi müqavimətin nisbi deformasiyaya olan nisbətidir və bu nisbət tenzohəssaslıq əmsalı adlanır. K ilə işarə edilir.
(1)

Burada

(2)

(3)

Burada K - tenzohəssaslıq əmsalı, Dl - tenzorezistorun bazasının mütləq uzunluğunu, l₀ - tenzorezistorun qüvvə təsir etməmişdən əvvəlki bazasının uzunluğunu,