Валидейнляримин язиз хатирясиня

Jədvəl 12.4

Dövlətin qiymətin əmələ gəlməsinə nəzarət prinsipi

Dövlətin qiymtələri təsbit etməsi	Qiymətin dövlət tənzimlənməsi	Sərbəst (müqavilə) qiymətləri
Dövlətin rolu
Dövlət qiyməti və ya onun vaxtaşırı tempini özü müəyyən edir	Dövlət müəssisələri üçün qaydanı müəyyən edir. Müəssisələr isə uyğun olaraq özləri qiyməti müəyyən edir.	Dövlət bazarda qiymətin əmələ gəlməsi qaydasını müəyyən edir (inhisarçılığa, haqsız rəqabətə və s. yol vermir)
Qiymətin əmələ gəlməsinə dövlət vasitələrinin nəzarət formaları
Dövlət preyskurant qiymətləri	Qiymətin dəyişmə həddinin müəyyən edilməsi	Ədalətsiz reklamlara qadağa
Qiymətin artma tempinin məhdudluğu	İnhisar qiymətlərə nəzarət	Demninq qiymətlərə qadağa
İnhisar qiymətlərin təsbit edilməsi	Qiymət üzrə əlavə limitlərin və ya əmsalların müəyyən edilməsi	Diskriminasiya qitymətinə qadağa
Konkret dövr üçün məhsullara sərbəst bazar qiymətlərini dondurulması	Qiymət elementinin xərjlərin, rentabelliyik həddinin müəyyən edilməsi	Yüksək inhisar qiymətlərin müəyyən olunmasına qadağa
	Birdəfəlik buraxılış qiymətinin artma həddinin müəyyən edilməsi
	Dövlət müəssisələrinin qiyməti müəyyən etmək yolu ilə bazar qiymətlərinin tənzim olunması
	Vergi, güzəşt, ayırmalar, ödəmələr və s. sistemlərlə dolayı yolla qiymətin tənzim edilməsi

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, qiymətlərin iqtisadi üsullarla tənzimlənməsində mühüm rol oynayan orqanlardan biri Milli Bankdır. Burada pul-kredit siyasətinin başlıja istiqamətlərində inflyasiyanın azaldılması əsas vəzifə kimi göstərilir və inflyasiyanın proqnozlaşdırılmış səviyyəsinə nail olmaq üçün pul kütləsi həmçinin tənzimlənməsi nəzərdə tutulur.
Qiymətlərin dövlət tərəfindən tənzimlənməsi zamanı qiymətlərin tənzimlənməsi formaları, qiymət sisteminin əmələ gəlməsində və qiymətqoyma metodlarının seçilməsində dövlətin rolu və dövlətin qiymətlərə təsir etmək dairəsi nəzərdə tutulur.
Qiymətlərin dövlət tərəfindən tənzimlənməsinin forma və metodları ümumi halda aşağıdakı jədvəldə 12.5-də verilmişdir:
Azərbayjanda qiymət siyasətinin həyata keçirilməsi üzrə tədbirləri Respublika Prezidenti həyata keçirir. Nazirlər Kabineti və digər əlaqədar orqanlar isə qiymət siyasətinin həyata keçirlməsini təşkil edir.
Qüvvədə olan qanunverijiliyə görə qiymət intizamına nəzarəti həyata keçirmək səlahiyyəti olan orqanların mütəxəssisləri tərəfindən təşkil olunur və həyata keçirilir həmçinin, orada qiymət intizamının pozulmasına görə məsuliyyət də müəyyələşdirilmişdir. Qeyd edilənləri nəzərə alaraq, qiymətlərin dövlət tənzimlənməsinin təşkilatı və normativ bazasının işlənilməsinin və onun daha da təkmilləşdirilməsi zəruri məsələlərdən biridir.