Van’da kadin sorunlari ve eğİTİM

ARAŞTIRMANIN AMACI

Günümüzde dünyanın bir çok yerinde kadınlar bir araya gelerek kendilerine insanca davranılmasını ve haklar tanınmasını istemektedirler. Evlenirken eş seçiminde karar sahibi olabilmek, bedenlerine sahip çıkabilmek, boşandıktan sonra çocuklarını yanlarına alabilmek, eğitim hakkı, toplumsal kararlarda söz hakkı, din ve inanç özgürlüğü, bağımsız yaşamaya imkan sağlayacak ücretli bir iş, ücretlerine el konulmaması gibi haklar isterken, şiddete ve cinsel tacize karşı çıkmaktadırlar.

İnsanlığın geleceğini ilgilendiren sorunların gündeme gelerek tartışılması arzu edilen bir durumdur. Çünkü çoğu kez kadın sorunları diye adlandırılan sorunların, gerçekte hepimizi ilgilendiren toplumsal sorunlar olduğu görülmektedir.Bu nedenle kadının tüm toplumlarda erkeğe kıyasla daha fazla problemleri bulunması, son yıllarda üzerinde önemle durulan bir konu olmuştur. Bu araştırmada amaç kadının toplumdaki yerini belirleyen faktörleri incelemek ve varsa değişmeleri belirlemektir Bu genel amaç çerçevesinde aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır.

1.Van ilinde kadının aile içindeki ve toplumsal hayattaki konumu ve sorunları nelerdir?

2.Kadınların yaşadığı sorunlar daha çok kadın kimliğinden mi yoksa bölgenin sosyo-ekonomik ve kültürel yapı değişimi ve eğitimsizlikten mi kaynaklanmaktadır?

3.Van’lı kadınların eğitim düzeyleri ile yaşadıkları sorunlar arasında ilişki bulunmakta mıdır?

YÖNTEM

Araştırma Evren ve Örneklemi

Araştırmanın, heterojen bir yapıya sahip olan Van ili genelini temsil etmesi için kır-kent ayrımı içinde uygun örneklem alınması kararlaştırılmış, fakat il merkezinin büyük çoğunluğunun kırsal kesimden oluştuğu göz önünde bulundurularak, araştırma için il merkezinde yaşayan 15 yaşında üzerinde kadınlar örneklem grubu olarak seçilmiştir.

Van Belediyesinden alınan bilgilere göre, Van’da 20 mahalle ve 700’e yakın sokak bulunmaktadır. Her mahallede yer alan sokakların 1/5’i sistematik örnekleme tekniği ile belirlenmiş, her sokakta tesadüfî örnekleme tekniği ile seçilen iki evden, iki kadın olmak üzere 200 kadın örneklem hacmi olarak tespit edilmiştir.

Araştırmada Kullanılan Yöntem ve Teknikler

Araştırmada genel tarama modeli çerçevesinde literatür tarama ve anket tekniği kullanılmıştır. Bu araştırmanın ilk bölümü teorik, ikinci bölümü ise uygulamalı olarak yapılmıştır. Öncelikle konu ile ilgili kaynak taraması yapılmış ve elde edilen kaynaklar ışığında konu ele alınarak incelenmiştir.

Çalışmanın uygulamalı bölümü için araştırmanın amacı doğrultusunda anket formu hazırlanarak uygulanmıştır.

Uygulama

Van’lı kadınlara, kadının aile içindeki konumu, yöreye özgü kültürel, ekonomik ve sağlık sorunları ile ilgili toplam 65 soru sorulmuştur. Anketin son bölümünde kadınlara, ayrıca eklemek istedikleri herhangi bir düşüncelerinin olup olmadığını belirlemek için açık uçlu soruya da yer verilmiştir.

Anketin uygulanmasına ilişkin resmi izinler alındıktan sonra, ön uygulama gerçekleştirilmiş, ön uygulama sonunda anlaşılmayan kelime ve cümleler değiştirilerek sorular yeniden şekillendirilmiştir. Ön uygulamadan sonra anketler, kadınlarla yüz yüze görüşülerek doldurulmuştur.

Anketin uygulama süreci araştırmacı, 3 öğretmen ve 6 üniversite öğrencisi olmak üzere toplam 10 anketör tarafından 18 günde gerçekleştirilmiştir. Yöreye özgü dil problemi nedeniyle 2 tercümanın yardımına başvurulmuştur.

Verilerin Analizi

Araştırmada öncelikle kadınların ailevi ve toplumsal rolü, statüsü ve önemine ilişkin geniş veriler elde edilmiştir. Daha sonra veri analizinde kadınların belli konulardaki görüşlerinin eğitim değişkeni açısından anlamlı bir biçimde farklılaşıp farklılaşmadıklarına bakılmıştır. Çözümlemelerde, ankette yer alan sorular örneklem kapsamında yer alan katılımcıların frekans (f) ve yüzde (%) dağılımları alınarak yorumlanmıştır.

BULGULAR ve YORUMLAR

ÖRNEKLEM GRUBUNUN GENEL ÖZELLİKLERİ

Örnekleme giren Vanlı kadınlar genç bir nüfus yapısına sahip olup, çoğunlukla evlilerden (%72.5) oluşmaktadır. Kadınların %74’ü ilk evliliklerini 20 yaşın altında gerçekleştirmişlerdir. Evlenmelerde resmi ve dinî nikahın birlikte yapıldığı görülmektedir(%73). Aşağıda görüleceği gibi öğrenim seviyesi ile evlenme yaşı arasında olumlu bir ilişki tespit edilmiştir.

Örneklem grubuna giren kadınların öğrenim durumlarına göre dağılımlarına bakıldığında okur-yazar olmayan kadınlar %27.5 ile en büyük kesimi oluştururken, kadınların eğitim seviyesinin erkeklere oranla daha düşük olduğu görülmektedir.

Kadınların çalışma oranı düşüktür. Çalışanların %77’si ücretlidir. Çalışmayanların büyük kısmını ev hanımları oluşturmaktadır (%59). Kadınların % 41’i bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlıdır. Kadınların büyük kesiminin aylık geliri asgari ücret civarındadır. Gelirin en büyük kısmı ailelerin yiyecek ve giyeceğine ayrılmaktadır. Ailenin eğitim, sağlık ve kültür giderleri ise yiyecek ve giyecek giderlerinden sonra sıralanmaktadır.

Kadınların oturdukları evin mülkiyeti öncelikle eşlerine (%33) ve daha sonra anne babalarına (veya kayınpeder-kayınvalide) (%26.5) aittir. Kendine ait evi olan kadınların oranı ise %4 ile oldukça düşüktür. Dayanıklı tüketim eşyalarının büyük kısmı evlerde kullanılmaya başlanmıştır. Ekonomik iyileşmeye işaret eden bu eşyalar kadının gündelik işlerinde lehte sonuçlar vermektedir.

Kadınların tamamı evlilik kurumunu önemli ve vazgeçilmez olarak nitelemektedir. Evlenme isteğini ağırlıklı olarak dini emirler belirlerken, ardından eşlerin karşılıklı sevgiye dayalı evlilik isteği etkili olmaktadır. Kadınlara göre evlilikte en önemli unsur, eşlerin karşılıklı sevgi, saygı ve bağlılığıdır.

Evlilikte eş seçiminde,aşağıda görüleceği gibi, Van’daki kadınların aile ve akrabalarının kararlarının oranının, kendi kararlarından daha büyük oranda olduğu teşhis edilmekle beraber, gittikçe şahsi kararların oranının arttığı da belirmektedir.

Akraba evliliğinin %34.01 oranında gerçekleştiği görülmektedir. Yine bu konuda kadınların çocuklarının evliliğinde akraba evliliğine %53 oranında karşı çıktıkları belirlenmiştir. Bu tutuma, sakat çocuk doğumu riski anlayışı, etki etmektedir.

Doğu Anadolu Bölgesi’nde görülen çok kadınla evlilik usulü Van’da pek sık görülmemekte (%6), kumalı evliliğe büyük oranda (%85) karşı çıkılmaktadır. Yine yöreye özgü berdel (berder, barter) türü evlilik usulü %6 oranında görülmekle beraber çok kadınla evlilik gibi, berdel de kadınlar tarafından hoş karşılanmamaktadır.

Boşanma oranı oldukça düşük olup eşini aldatma en önemli boşanma sebebini oluşturmaktadır.

Aile içi ilişkilerde, kadının ve erkeğin görevleri açısından geleneksel düşüncenin önemini koruduğu görülmektedir. Van’da kadınlar ev içindeki en önemli görevlerinin ev işleri yapmak ve çocuklarını yetiştirmek olduğunu ifade etmektedirler. Kadının aile bütçesine katkıda bulunması sınırlıdır ve bütçe idaresindeki fonksiyonu düşüktür. Ekonomik anlamda, aile içindeki hizmet üretimi bakımından kadının ürettiği değerler göz ardı edilmektedir. Oysa bütüncül bir yaklaşımla kimi zaman mal da üreten ev kadınının aile bütçesine katkısı çok önemli boyuttadır.

Eğitim seviyesinin yükselmesi ile bu aile içi geleneksel rol ve statü dağılımında farklılaşmalar olduğu, kadınların ev dışındaki çalışma hayatında da rol alması düşüncesinin geliştiği görülmektedir (%50.5). Gelişen bu düşüncenin dayanağının aile bütçesine katkı ve kadının konumunun iyileşmesi talepleri oluşturmaktadır.

Kadınların tamamına yakını (%94) evde tüketim amacıyla üretim faaliyetinde bulunmaktadırlar.

Aile içinde karar alma süreçlerinde erkeklerin hakim olduğu görülmektedir. Kadınların büyük çoğunluğunun ortak karar almada ortaya çıkan anlaşmazlıkların çözümünde direnmeyip ikna ve uzlaşma yolunu seçtikleri görülmektedir.

Aile içi ilişkiler konusunda kadınların aile bireyleriyle iletişim içinde olduğu tespit edilmekte (%98.5), fakat aile içi anlaşmazlık ve kavgaların olduğu durumlarda kadınların fena muamelelere ve dayağa maruz kaldığı (%21.5) da anlaşılmaktadır.

Van’daki kadınların, kendi eğitim düzeylerinin genel düşüklüğüne rağmen kız çocukların okuyabildikleri kadar okumalarını isteyip savunmaları (%62.5), önemli ve olumlu bir gelişmedir. Ancak %9’u kız çocuklarının ilköğretimi bitirmelerini yeterli görmektedir. Kadınların büyük çoğunluğu çocuklara ayrıca dini bilgilerin verilmesini gerekli görmekte ve bunun da daha çok eğitim kurumları tarafından yapılması gerektiğini düşünmektedirler.

Eğitim düzeyine paralel olarak okuma alışkanlığında da düşük oranlar tespit edilmektedir. Kadınların devamlı gazete okuma oranı %20.9’dur. Boş zaman faaliyetleri içinde en başta el işleriyle uğraşma gelmektedir. Diğer önemli boş zaman faaliyetleri ise tanıdıklarla sohbet etme, kitap, dergi ve gazete okumaktır.

Kadınların istediği çocuk sayısı 2 olarak belirlenmiştir. Kadınların çoğu çocuklarda cinsiyet farkını önemsemez görünürken, erkek çocuk isteme nedeni olarak aileyi devam ettirme ve gelecekte sosyal güvencelerini sağlama olarak belirtilmektedir.

Yüksek doğurganlığın önemli bir kadın sağlık sorunu olarak görüldüğü ilde, kadınların %89.5 gibi çok önemli bir kısmı doğum kontrol yöntemlerini savunurken, bir yöntem olarak benimsetilmeye çalışılan kürtaja ise %75.9’luk gibi yüksek bir oranda karşı çıkmaktadırlar.

Kadınların sağlık kurumlarından faydalanma durumuna bakıldığında, hastalanmadan doktora gitmediğini belirtenlerin oranı oldukça yüksektir (%87.5). Bununla birlikte sağlık konusunda kurum yetersizliği ve görevlilerin ilgisizliğinden yakınmalara oldukça fazla rastlanmaktadır.

EĞİTİM