Van’da kadin sorunlari ve eğİTİM

Tablo 3’de Van’daki kadınların ilk evlenme yaşları ile eğitim seviyeleri karşılıklı olarak verilmektedir.Okur yazar olmayan toplam 56 kadından 23’ünün (%41) 10-15 yaşları arasında evlenmiş oldukları görülmektedir. Okur yazar olmayan kadınlardan 16-20 yaşları arasında evlenmiş olanların sayısı da 23 (%41)tür.Bu kadınlardan 6’sı (%11) 21-25 yaşları arasında, 4’ü (%7) ise 26-30 yaşları arasında evlenmiş olduklarını belirtmişlerdir.Kısacası, okur yazar olmayan kadınların erken yaşlarda evlenmiş oldukları görülmektedir.

Sadece okur yazar olan 18 kadından 10-15 yaş arası evlenenlerin sayısı 5 (%28), 16-20 yaşları arasında evlenenlerin sayısı 7 (%39), 21-25 yaşları arasında evlenenlerin sayısı 5 (%28), 30 yaşından sonra evlenenlerin sayısı ise 1’dir (%5).

İlkokul mezunu 53 10’u kadından (%19) 10-15 yaşları arasında,36’sı (%68) 16-20 yaşları arasında, 5’i (%9) 21-25 yaşları arasında, 2’si de (%4) 26-30 yaşları arasında evlendiklerini belirtmişlerdir.İlkokulu bitirmiş olan kadınların büyük çoğunluğunun 16-20 yaşları arasında evlendikleri görülmektedir.

Orta ve dengi okul mezunu olan 23 kadından 1’i (%4.5) 10-15 yaşları arasında, 18’i (%78) 16-20 yaşları arasında,3’ü (%13) 21-25 yaşları arasında, 1’i (%4.5) 26-30 yaşları arasında evlenmiş olduklarını ifade etmişlerdir.

Orta ve dengi okulu mezunu kadınların da büyük çoğunluğu (%78) ilkokul mezunlarında olduğu gibi 16-20 yaşları arasında evlenmişlerdir.

Lise veya dengi okul mezunu kadınların 15’i (%42) 16-20 yaşları arasında, 15’i (%42) 21-25 yaşları arasında,2’si (%5) 25-30 yaşları arasında 4 ’ü ise (%11) 30 yaşından sonra evlenmişlerdir.Lise mezunu kadınların daha çok 16-20 (%42) ve 21-25 (%42) yaşları arasında evlendikleri görülmektedir.

Yüksek okul ve fakülte mezunu kadınlardan 2’si (%14) 16-20 yaşları arasında, 12’si (%86) 21-25 yaşları arasında evlenmişlerdir.Bu gruptaki kadınların büyük çoğunluğu 21-25 yaşları arasında (%86) evlendiklerini ifade etmişlerdir.

Tablo 3’e genel olarak baktığımızda, okuma seviyesi ile birlikte evlenme yaşının da yükseldiği görülmektedir.Okuma yazma bilmeyen kadınlar daha çok 10-15 ve 16-20 yaşları arasında evlenirlerken, okuma yazma bilmeyenlerle karşılaştırıldığında, okuma yazma bilenlerde 21-25 yaşları arasında evlenenlerin yüzdesinde belli bir artış gözlenmektedir.Öte yandan ilk ve ortaokulu bitiren kadınların evlenme oranları 10-15 yaş grubunda azalmakta, 16-20 yaş ile 21-26 yaş gruplarında yoğunlaşmaktadır.Lise ve yüksek okul mezunu kadınlar arasında ise 10-15 yaş grubunda evlenen bulunmamaktadır.Lise mezunu kadınların daha çok 16-20 ve 21-26 yaşları arasında; yüksek okul mezunu kadınların ise daha çok 21-26 yaşları arasında evlenmiş oldukları gözlenmektedir.Sonuç olarak Van’daki kadınların evlenme yaşlarının eğitim seviyeleri ile birlikte doğru orantılı olarak arttığı görülmektedir.

Eğitim ve Eş Seçimi

Van ilinde eş seçimi şekilleri dört grupta incelenebilir: a)Evlenecek gençlerin fikri sorulmadan tamamıyla anne ve babanın evliliği kararlaştırması, b).Anne babanın kararından ziyade, evlilik kararlarını evlenecek gençlerin kendilerinin vermesi,c).Evlilik kararının anne baba tarafından alınması ile birlikte evlenecek gençlerin rızasının alınması, d)Evlilik kararının akrabalar tarafından alınması.

Araştırma verilerine göre, sevgi ve istekle gerçekleştirilen evlilikler üzerine yapılan övgülere karşın eşlerden çok, ailelerin ve akrabaların isteğine göre yapılan geleneksel evliliklerin büyük oranda devam ettiği görülmektedir.

Diğer taraftan, bazı araştırmalar gençlerin eşlerini seçmede genellikle özgürlüğe doğru yöneldiklerini göstermektedir. (Yıldırak, [.…]).Bu araştırmamız da bu görüşü desteklemektedir.

Tablo 5. Eğitim Seviyelerine Göre Eş Seçimleri

Öğrenim Durumu	Eş Seçimine Kim Karar Veriyor
	Kendim		Ailem		Ailemle Birlikte		Akrabalar		Toplam
	f	%	f	%	f	%	F	%	f	%
Okur-yazar değil	20	36	26	46	7	13	3	5	56	100
Sadece okur-yazar	5	28	7	38	3	17	3	17	18	100
İlkokul	23	43	20	38	10	19	-	-	53	100
Orta veya dengi	13	56	6	26	4	18	-	-	23	100
Lise veya dengi	24	67	4	11	4	11	4	11	36	100
Yüksek okul, Fakülte, Y. Lisans	14	100	-	-	-	-	-	-	14	100
TOPLAM	99	50	63	31	28	14	10	5	200	100

Tablo 5’te Van’daki kadınların eş seçimi biçimi ile eğitim seviyeleri karşılıklı olarak verilmektedir.Okur yazar olmayan toplam 56 kadından 20’si (%36) evliliğine kendisinin karar verdiğini belirtirken 26’sı (%46) evlilik kararını ailesinin verdiğini ifade etmiştir.Kadınlardan 7’si (%13) evlilik kararını ailesiyle birlikte aldığını,3’ü ise (%5) evlilik kararının akrabaları tarafından verildiğini belirtmişlerdir.Okur yazar olmayan Van’lı kadınların hemen hemen yarısının (%51) eş seçimine ailesi ve akrabalarının karar verdiği görülmektedir.

Okuma yazma bilen 18 kadından eşini kendisi seçmiş olanların sayısı 5 (%28), eşini ailesi seçmiş olanların sayısı 7 (%38), eşini ailesi ile birlikte seçmiş olanların sayısı 3 (%17), eşini akrabaları seçmiş olanların sayısı 3 (%17)tür.Sadece okur yazar olan kadınların ve okur yazar olmayan kadınların eşlerinin daha çok aileleri tarafından seçildiği anlaşılmaktadır.

İlkokul mezunu 53 kadından 23’ü (%43) eş seçimine kendisi karar verdiğini ifade ederken, 20’si (%38) eşini ailesinin seçtiğini, 10’u ise (%19) evliliğine ailesiyle birlikte karar verdiğini belirtmişlerdir,İlkokulu bitirmiş kadınların genelde kendilerinin eşlerini seçtiği görülmektedir.

Orta ve dengi okul mezunu toplam 23 kadından 13’ü (%56) eşini kendisi, 6’sı (%26) ailesi, 4’ü ise (%18) ailesiyle birlikte seçtiklerini ifade etmişlerdir.Orta ve dengi okul mezunu kadınlar da evleneceği kişileri daha çok kendilerinin seçtiklerini ifade etmişlerdir.

Lise veya dengi okul mezunu toplam 36 kadından 24’ü (%67) eşini kendi kararıyla seçmiş olduğunu belirtirken; 4’ü (%11) ailesinin, 4’ü (%11) ailesiyle birlikte, 4’ü ise (%11)akrabaları tarafından eş seçimine karar verildiğini ifade etmişlerdir.Lise mezunu kadınların büyük çoğunluğunun, evlilik kararlarını kendilerinin verdiği görülmektedir.Yüksek okul ve fakülte mezunu 14 kadının tamamı ise eşlerini kendilerinin seçtiğini belirtmişlerdir (%100).

Tablo 5’e genel olarak bakıldığında öğrenim ve eğitim seviyesi ile birlikte kadınların, eşlerini seçerken kendilerinin karar verme oranının da yükseldiği görülmektedir.Okuma yazma bilmeyen ve sadece okur yazar olan kadınların çoğunluğunun evleneceği kişi konusunda kendisinin değil, ailesinin karar verdiği yani geleneksel evlenme biçiminin devam ettiği görülmektedir.

İlk ve orta okul mezunu kadınlarda ise eş seçiminde başkalarının karar verme oranları azalırken, kendilerinin karar verme oranları artmaktadır.Lise ve dengi okul mezunu kadınların durumu da buna benzerlik göstermekte ve kadınların kendi ailelerini kurma kararı çoğunlukla kendileri tarafından verilmektedir.Yüksek okul ve fakülte mezunu kadınların eş seçimine ise tamamıyla kendilerinin karar verdiği gözlenmektedir.Sonuç olarak Van’daki kadınların eş seçiminde kendi karar verme oranlarının eğitim seviyeleri ile paralel olarak arttığı görülmektedir.

Eğitim ve Kadının Aile İçindeki En Önemli Görevi

Ülkemizde kadının yerini en fazla belirleyen aile içindeki konumudur. Tarih içinde kamusal alandan farklı bir şekilde özel alan olarak korunan aile, kadının içinde en fazla bulunduğu alandır.

Geleneklere göre evlenen kadının çalışmak ve çocuk sahibi olmak gibi iki görevi vardır (Egghart, 1988). Bir çok yörede bir kadının sosyal konumu, değeri ve yararlılığı, doğurduğu çocuklarla ölçülür. Erkek çocuk doğurmak ve ayrıca sağlıklı çocuk yetiştirmek de kadında aranan önemli niteliklerden biridir.

Tablo 6. Eğitim Seviyeleri ve Aile İçindeki Asli Görevler

	Ev iş yapmak, çocuk doğurmak		Aile bütçesine katkı		Eşi ve çocuğuna manevi destek		Yaşlılara bakmak		Ailenin sosyal ilişkilerini düzenlemek		Toplam
	f	%	f	%	F	%	f	%	f	%	f	%
Okur-yazar değil	37	66	3	5	6	11	6	11	4	7	56	100
Sadece okur-yazar	10	56	-	-	6	33	1	6	1	6	18	100
İlkokul	25	47	5	9	14	27	4	8	5	9	53	100
Orta veya dengi	3	13	2	9	15	65	2	9	1	4	23	100
Lise veya dengi	2	5	8	22	19	53	1	3	6	17	36	100
Yüksek okul, Fakülte, Y.Lisans	2	13	4	29	4	29	-	-	4	29	14	100
TOPLAM	79	40	22	11	64	32	14	7	21	10	200	100

Tablo 6’da Van’daki kadınların aile içindeki öncelikli görev algıları ile eğitim seviyeleri karşılıklı olarak sunulmaktadır.Okur yazar olmayan toplam 56 kadının 37’si (%66) kadının aile içindeki en önemli görevinin, ev işleri yapmak, çocuk doğurmak ve yetiştirmek olduğunu ifade etmiştir.Sadece okur yazar olan 18 kadından kadının aile içindeki en önemli görevinin ev işleri yapmak, çocuk doğurmak ve yetiştirmek olduğunu belirtenlerin sayısı 10’dur(%56).Bu kadınlardan 6’sı ise (%33) kadının aile içindeki en önemli görevini eşi ve çocuğuna destek olmak şeklinde belirtmiştir.

53 ilkokul mezunu kadından 25’i (%47) kadının ailedeki en önemli görevini çocuk doğurmak, yetiştirmek ve ev işleri yapmak olarak belirtirken,14’ü (%27) eşi ve çocuğuna manevi destek olarak ifade etmiştir.

Orta veya dengi okul mezunu 23 kadından 15’i (%65) kadının aile içindeki en önemli görevini eşi ve çocuğuna destek olmak şeklinde belirtirken,3’ü (%13) çocuk doğurmak, yetiştirmek ve ev işi yapmak,2’si (%9) aile bütçesine katkıda bulunmak, 2’si (%9) ailenin yaşlılarına bakmak, 1’i ise (%4) ailenin sosyal ilişkilerini düzenlemek olarak ifade etmişlerdir.

Lise veya dengi okul mezunu 36 kadından 19’u (%53) kadının aile içindeki en önemli görevini eşi ve çocuğuna destek olmak olarak belirtirken 8’i (%22) aile bütçesine katkı, 2’si (%5) ev işi yapmak ve çocuk doğurmak, yetiştirmek 1’i (%3) ailenin yaşlılarına bakmak,6’sı ise (%17) ailenin sosyal ilişkilerini düzenlemek olarak dile getirmişlerdir.

Okur yazar olmayan, sadece okur yazar olan ve ilkokul mezunu kadınların büyük çoğunluğu kadının ailedeki en önemli görevini çocuk doğurmak,yetiştirmek ve ev işleri yapmak olarak belirtirken, orta ve lise mezunu kadınların büyük çoğunluğu, kadının eşi ve çocuğuna destek olmasını en önemli görevi olarak belirtmişlerdir.

Yüksek okul ve fakülte mezunu kadınlar, kadının daha çok üç önemli görevi olduğunu ifade etmişlerdir.Bu görevler aile bütçesine katkı, eşi ve çocuğuna destek olmak ve ailenin sosyal ilişkilerini düzenlemektir. Bu grupta yer alan kadınlardan hiçbirinin “yaşlılara bakmak” görevini benimsemediği görülmektedir.Kadının öncelikli görevini ev işi yapmak ve çocuk doğurmak, yetiştirmek olarak görenler ise 2 kişidir (%13).

Tablo 6’yı genel olarak değerlendirdiğimizde eğitim seviyesi ile birlikte kadının aile içi görevlerinde farklılaşmalar olduğu görülmektedir.Okuma yazma bilmeyen kadınlar, sadece okur yazar olan kadınlar ve ilkokul mezunu kadınlar, kadının ailedeki en önemli görevlerini büyük çoğunlukla ev işleri yapmak ve çocuk dünyaya getirmek olarak belirtirken, orta ve lise mezunu kadınlar ise farklı olarak kadının eşi ve çocuğuna destek olmasını öncelikli görev olarak benimsemişlerdir.Yüksek okul ve fakülte mezunu kadınlar ise ailenin sosyal ilişkilerini düzenleme, aile bütçesine katkı ile eşi ve çocuğuna destek olmayı belirtmişlerdir.

Kadınların eğitim seviyeleri yükseldikçe, özellikle lise ve yüksekokul mezunu kadınlardan aile bütçesine katkı görevini de benimsedikleri görülmektedir…

Eğitim ve Kararlara Katılım

Aile içi ilişkilerde ve maddi konularda alınan kararlarda öğrenim durumunun etkisi incelendiğinde şu sonuçlar ortaya çıkmaktadır.

Tablo 7. Eğitim Seviyesi ve Para Harcama Kararı

	Harcamalara kim karar veriyor										Toplam
	Evin Büyükleri		Kendim		Eşim		Eşimle Birlikte		Herkes kendi
	f	%	f	%	f	%	f	%	f	%	f	%
Okur-yazar değil	12	21	6	11	33	59	5	9	-	-	56	100
Sadece okur-yazar	7	39	1	5,5	9	50	1	5,5	-	-	18	100
İlkokul	17	32	2	4	22	42	12	22	-	-	53	100
Orta veya dengi	7	31	4	17	9	39	3	13	-	-	23	100
Lise veya dengi	14	39	2	6	8	22	7	19	5	14	36	100
Yüksek okul, Fakülte, Y. Lisans	9	64	-	-	3	22	2	14	-	-	14	100
TOPLAM	66	33	15	8	84	42	30	15	5	2	200	100