Vaqif qasimov informasiya təhlükəsizliyinin əsasları Dərslik Azərbaycan Respublikası Milli Təhlükə­sizlik Nazirliyinin Heydər Əliyev adma Akademiyasının Elmi Şurasının 29 aprel 2009-cu IL tarixli iclasının qərarı ilə

Rəqəmli steqanoqrafiya - klassik steqanoqrafıyanm rəqəmli obyektlərin müəyyən (cüzi) təhrif olunması hesa­bına onlarda məxfi informasiyanın gizlədilməsi və ya yeri­dilməsi prinsiplərinə əsaslanan yeni istiqamətidir. Lakin bir qayda olaraq, qeyd olunan rəqəmli obyektlər multi­media (şəkil, video, audio, 3D-obyektlərin teksturası və s.) obyektləri olduğundan və edilən təhriflərin insanın hissiy­yat orqanlarının orta statistik həddini aşmadığından bu obyektlərin gözə çarpan dəyişikliyinə gətirib çıxarmır.

Bundan əlavə, əvvəldən analoq formatında olan rəqəmli obyektlərdə həmişə kvantlama səs-küyü olur. Belə obyekt­lərin əks etdirilməsi (göstərilməsi, səsləndirilməsi) zamanı əlavə analoq tipli səs-küy və avadanlıqda qeyri-xətti təhrif­lər əmələ gəlir ki, bu da gizlədilən informasiyanın nəzərə çarpmaması üçün böyük imkanlar yaradır.

Rəqəmli steqanoqrafıyanm tətbiq sahələrindən biri də müasir dövrdə daha çox tələb olunan yeni istiqamətin - müəlliflik hüququnun qorunması sistemlərinin əsasım təşkil edən rəqəmli su nişanlarının (watermarking) rəqəmli obyektlərə qoyulması texnologiyasının istifadəsi ilə bağlı­dır. Bu istiqamətdə reallaşdırılan üsullar konteynerə müx­təlif çevrilmələrə (hücumlara) davamlı gizli nişanların (markerlərin) daxil edilməsinə əsaslanır.

Kövrək və yarım kövrək rəqəmli su nişanları analoq elektron imzası qismində ötürülən imza haqqında məlu­matların qorunmasını, eləcə də konteynerin (məlumatların ötürülməsi kanalının) tamlığının pozulması cəhdlərinin qarşısının alınmasım təmin etmək üçün istifadə olunur.

Məsələn, Adobe Photoshop redaktoruna əlavə işlənib hazırlanmış Digimark proqram bloku bu redaktor vasitə­silə hazırlanan təsvirin özünə müəllif haqqında məlumaü daxil etməyə imkan verir. Təəssüf ki, belə nişan dayanıqlı deyil. Belə ki, Fabien Petitkolas adlı alim tərəfindən işlənib hazırlanmış Stirmark proqramı belə sistemlərə müvəffəqiyyətlə hücum edir və steqoqoyuluşu sındırır.

Ümumiyyətlə, gizli informasiyanın rəqəmli obyektlərə salınması alqoritmlərini bir neçə altqrupa bölmək olar:

- rəqəmli siqnallarla işləyən üsullar (məsələn, LSB üsulu);

-gizli informasiyanın “lehimlənməsi” - gizlədilən şəkil (səs, təsvir, mətn) orijinal şəklin (səsin, təsvirin, mət­nin) üzərinə qoyulur (məsələn, rəqəmli su nişanlarının qoyulması);

-faylların formatlarının xüsusiyyətlərinin istifadəsi - bu zaman gizlədilən informasiya metaverilənlərə və ya faylm digər müxtəlif istifadə olunmayan ehtiyat sahələrinə yazılır.

İnformasiyanın rəqəmli obyektlərə daxil edilməsi üsul­larına görə steqanoqrafik alqoritmləri bir neçə yerə ayırmaq olar:

-xətti (additiv) alqoritmlər - gizlədilən informasiyanın rəqəmli obyektə yeridilməsi ilkin təsvirin xətti modifi- kasiya etməklə, çıxarılması isə korrelyasiya üsullarının köməyi ilə həyata keçirilir. Bu zaman, adətən, rəqəmli su nişanları konteynerdə olan təsvirə ya əlavə olunur (toplanır), ya da onun içərisində “əridilir”;

- qeyri-xətti alqoritmlər - gizlədilən informasiyanın rəqəmli obyektə yeridilməsi üçün skalyar və vektor kvantlamasmdan istifadə olunur.

-fraktal kodlaşdırma - informasiyanın rəqəmli obyektin daxilində gizlədilməsi üçün təsvirlərin fraktal kodlaş­dırılması üsulları vasitəsilə həyata keçirilir.

Rəqəmli steqanoqrafik üsullara nümunə kimi LSB və Exo üsullarını göstərmək olar.

LSB (Least Significant Bit - qiyməti olan ən kiçik bit) üsulu - konteynerdə (şəkil, səs və ya videoyazı) daha az əhəmiyyətə malik olan ən kiçik mövqeli (sağdan birinci) bitlərin gizlədilən məlumatın bitləri ilə əvəz edilməsi prinsipi əsasında qurulmuşdur. Bu zaman boş və doldurul­muş konteynerlər arasındakı fərq insanın qavrama orqan­ları tərəfindən hiss ediləcək dərəcəsini aşmamalıdır.

LSB üsulu bütün növ hücumlara qarşı dayanıqlı deyil və yalnız məlumatların ötürülməsi kanalında səs-küy olmadıqda istifadə oluna bilər.

Exo üsulları rəqəmli audiosteqanoqrafiyada tətbiq edi­lir. Exo üsullan gizlədilən məlumatm bitləri ardıcıllığını kodlaşdırmaq üçün exo siqnallar arasındakı qeyri-bərabər aralardan (fasilələrdən) istifadə olırnur. Bir sıra məhdu­diyyətlər çərçivəsində insanların qəbul etməsi üçün hiss edilməzlik (nəzərə çarpmazlıq) şərtinə riayət olunmasını təmin etmək mümkündür. Bu üsullar zaman hücumlarına qarşı dayanıqlı olmasa da, amplitud və tezlik hücumlarına dayanıqlıdır.

8. 
   FƏSİL
   

İNFORMASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİ
PROBLEMİNİN SİSTEMLİ HƏLLİ