Və vasiTƏLƏRİ fənnindən mühazirələr toplusu hazirladi qaim cəFƏrov metrologiya haqqında ümumi məlumat

Şəkil 14.5. Məlum generator üsulu ilə işçi güclənmənin ölçülmə sxemi

Sönmə və güclənməni ölçmək üçün istehsalatda İQ – 200, MZ – 600, İRZU cihazlarından istifadə olunur.

Dördqütblünün xüsusi ( xarakteristik ) sönməsinin ölçülməsi

Dördqütblünün xüsusi və ya xarakteristik sönməsi dedikdə hər iki tərəfdən razılaşdırılmış müqavimətlərlə yüklənmiş dördqütblünün giriş və çıxış güclərinin nisbətinin loqarifması nəzərdə tutulur. Dördqütblünün xarakteristik müqavimətinin tezlikdən asılılığı məlum olmadığı üçün xüsusi sönmənin ölçülməsi zamanı əlavə ölçmələr tələb olunur. Razılaşdırılmış müqavimətlərin alınması çətin olduğundan xüsusi sönmənin təyin edilməsi çətinlik törədir. Rabitə avadanlıqlarının bloklarının xüsusi sönməsi istehsal şəraitində ölçülüb təyin edilir və nəticədə rabitə kompleksinin və xəttinin ümumi xüsusi sönməsi məlum olur. Dördqütblünün xüsusi sönməsinin qiyməti 2 – 3 – dB – dən çox olduqda səviyyələr fərqi, müqayisə, qısa qapanma üsulu ilə ölçülür. Xüsusi sönmə 2 dB - dən az olduqda ölçmənin nəticəsinə müxtəlif faktorların təsirindən xətalara yol verməmək üçün birbaşa ölçmə, xarakteristik və giriş müqavimətlərini ölçüb sönməni hesablamaq və voltmetr üsulu ilə ölçmə aparılır.

Dördqütblünün xüsusi sönməsi müvafiq olaraq Z_xüs1 = Z_gir və Z_xüs2 = Z_çıx üzərində ayrılmış P_gir və P_çıx gücləri əsasında hesablanır. Z_xüs1 – dördqütblünün xarakteristik

( xüsusi ) müqavimətinin girişdəki, Z_xüs2 – çıxışdakı qiymətidir. Xüsusi sönmə

a_xüs =  dB

a_xüs=  Np ( 14.18 )

Burada P_gir – dördqütblünün girişindəki gücü, P_çıx - onun çıxışına qoşulmuş razılaşdırılmış Z_yük yük müqa­vimətində ayrılan çıxış gücüdür. Xüsusi sönməni U_gir və U_çıx gərginliyinə və ya p_gir və p_çıx gərginlik səviyyəsinə nəzarət etməklə aşağıdakı kimi təyin etmək olar:

a_xüs =  ( 14.19 )

a_xüs =  ( 14.20 )

Bir çox hallarda Z_yük = Z_xüs2 şərti sadələşdirilir. Bunun üçün │Z_yük│=│Z_xüs2│götürülür və Z_yük yük müqaviməti xarakteristik müqavimətin modulunun orta qiymətinə Z_xüs2 ( 600, 135, 75 Om ) bərabər qəbul edilir ( tezlikdən asılı olmayaraq ). Belə sadələşmə zamanı yaranan xətaları nəzərə almamaq olar. Həmin yükdə əvvəlcədən məlum olan a_xüs sönmənin qiymətini aydınlaşdırmaq üçün buna yol verilə bilər.

A və B stansiyaları arasında xüsusi sönmənin ölçülməsi üçün şəkil 14.6 sxemini misal göstərmək olar.