Veri elde etme yöntemleri

Zayıf Yönleri

●Cevaplama oranının düşük olması genellikle karşılaşılan bir durumdur. Bu durum, maliyetleri arttırabildiği gibi cevap vermeme hatasını da yaratır.

●Soruları kimin yanıtladığını saptamak olanaksızdır.

●Cevaplayıcıların soruları ve talimatları tam olarak anlayarak cevaplandırdıklarından emin olunamaz.

●Geri gönderme zamanı kontrol edilemediğinden, cevap alma süreci uzayabilir.

●Gözlem yapma olanağı yoktur.

●Cevaplayıcıların okur-yazar olmalarının zorunluluğu, bu tekniğin kullanımını sınırlayan bir nedendir.

●Cevaplayıcıların yeterince teşvik edilememesi sonucunda, dönüş oranının düşük olmasıdır. %70-80’den aşağı bir dönüş oranı toplanan verilerin yorumunu güçleştirir.
3.4.3 TELEFON ARACILIĞIYLA VERİ TOPLAMA

Telefon aracılığıyla veri toplama,bir anket hazırlandıktan sonra,kaynak kişinin telefonla aranarak anket sorularının kişiye sorulmasına dayanan veri toplama biçimidir.Masrafının az ve süratli yapılabilmesinden dolayı, günümüzde popülerliği gittikçe artan bir veri toplama yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kamu oyu yoklamalarında,seçim öncesi eğilimlerini saptamada,birden ortaya çıkan durumlarda birkaç saat içinde,ilk haberleri ve kaba sonuçları alabilecek biçimde telefonda anket yapılabilmektedir.

Eğer bu veri toplama yöntemi resmi bir kurum tarafından yapılıyorsa,bu kurum merkez ara birimleri oluşturabilir,özel arama istasyonları kurulur ve anket çalışması bu istasyonlardan yürütülür.Bu istasyonlara çeşitli dinleme ve kayıt cihazları yerleştirilebilir. Anketi analiz aşamasında anlaşılmayan bölüm ya da bölümler, bu cihazlar sayesinde tekrar kontrol edilebilmektedir. Yalnız kaynak kişiye bu yapıdan yani istasyon ve kayıt cihazlarının varlığından söz etmek gerekir.Böylece karşıdaki kişinin güveninin kazanılması amaçlanır.

Telefonla yapılan bir ankette örneklem çok başarılı olarak seçilebilmektedir. Çünkü telefon kaydı olan kişilerin yaşadığı yer,kişinin mesleği ve kimliğine dair birçok özelliği, kayıtlarda mevcut olduğundan örneklem seçimi objektif olarak yapılabilmektedir. Örneklemin belirlenmesi iki yolla yapılmaktadır;

1. 
   Rehber ve listeye dayanarak örneklemin belirlenmesi.
   
2. 
   Rasgele numara çevirme ile örneklemin belirlenmesi.
   

l. Rehber ve Listeye Dayanarak Örneklemin Belirlenmesi

Aslında örneklemin belirlenmesi tamamen yapılan anketin amacı çerçevesinde belirlenir.İşte kitlenin tam listesine sahip olduğumuz durumlarda optimum örneklem rehber ve listeye dayanarak belirlenebilmektedir.Çünkü bu kişilere,cep telefonundan,ev veya iş telefonundan rahatlıkla ulaşabiliriz.Daha sonra bu belirlenmiş listeden örneklemimizi rasgele veya sistematik yolla çekebiliriz.

2. Rasgele Numara Çevirme ile Örneklemin Belirlenmesi

Telefonla anket yapılırken çoğunlukla bu yöntem kullanılmaktadır.Çünkü,telefon rehberleri çoğunlukla doğru bilgi vermeyebilir. Gerek tarihinin geçmiş olması,gerekse rehberin içerisinde tüm insanların özellikle de kırsal kesimde yaşayan çoğu insanın telefon numaralarının rehberde bulunmaması nedeniyle örneklem belirlemede sıkıntı yaşanmaktadır. İste rasgele çevirme yöntemi bu gibi olumsuzlukları ortadan kaldırabilmektedir.

Örneklemimizi seçerken belirli bir yeri düşüneceksek,örneğin kurtuluş ve cebeci semtlerinden örneklem çekmek istediğimizde, bu semtlerde bulunan telefon numaralarının
342,315,435,430,... gibi başlangıçları vardır. Bunlar belirlendikten sonra geriye kalan dört rakam belirli sınırlarda örneğin 3000-5000 arasında değişen dört haneli sayılarla rasgele olarak belirlenebilir.Aradığımız numara hedef kitlenin dışında bir numara olduğunda, diğer numaraya geçilir.

Telefon Görüşmesi Sırasında Anketörüıı Yapması Gerekenler;

●Anketör kendisini kibar bir dille tanıtmalı.

●Anketi yaptıran kişi,kurum ya da şirket hakkında bilgi verilmeli.

●Bu görüşmenin niçin yapıldığı ve kaynak kişiden hangi konularda bilgi isteneceği hakkında bir konuşma yapılmalı.

●Araştırmanın gizliliğini,katılımın gönüllü olduğunu,görüşmenin yaklaşık süresini ve görüşme sırasında kaynak kişinin istediği zaman soru sorabileceği belirtilmeli.

●Yapılan araştırmaya katılmanın önemi vurgulanmalı.

●Daha sonra kaynak kişiden izin isteyip soru sormaya başlanmalı.

Anketörün Telefonla Görüşmede Karşılaşacağı Zorluklar;

●Eğer telefona telesekreter çıkarsa, önce araştırmayı yapan kişi,kurum ya da şirket tanıtılmalı ve yapılan araştırmadan bahsedildikten sonra tekrar aranacağı belirtilmelidir.

●Eğer aradığımız yerde ev sahibi yerine, gündelikçi,bakıcı gibi kimselerle karşılaşmışsak yine arama nedenimizi açıkladıktan sonra,ev sahibinin ne zaman döneceği konusunda bilgi almalı ve bunu not etmeliyiz.

●Telefon meşgulse, bu durum olumlu karşılanabilir,çünkü bu aradığımız yerde birilerinin olduğunun gösterir. 5-10 dakika sonra tekrar aranmalıdır.

Telefonla Aracılığıyla Veri Toplamanın Kuvvetli ve Zayıf Yönleri

Kuvvetli Yönleri

●Telefonla görüşme,gidiş-dönüş zamanını ve yapılacak masrafları önemli ölçüde azaltır.

●Telefonla görüşme, kisileri bulma olanağı bulunmayan dağınık ve uzak yerlerdeki,telefonu olan kişilere ulaşma olanağı sağlar.

●Örnekleme giren kişilere ulaşma oranı yüz yüze olan görüşmelere göre daha yüksektir.Bir kişiyi bulamayınca telefonla görüşmenin uygun saatlerinde tekrar aramak,evine ya da işyerine gitmekten çok daha kolaylıkla yapılabilir.

Zayıf Yönleri
●Telefonla yapılan görüşmelerde, herkesin telefonunun bulunmaması ve telefonu olanların da belirli bir sosyo-ekonomik grubu oluşturması nedeniyle evreni tam olarak temsil edecek bir örneklem seçmek olanaksızdır.Telefonla görüşmelerde elde edilen verilerin yanlı olması büyük bir ihtimaldir.
●Telefonları olmayan,özellikle kırsal kesimlerdeki insanlara ek olarak son yıllardatelefonları bulunduğu halde,telefon numaralarının türlü nedenlerden dolayı telefon rehberinde bulunmasını istemeyen kişilerin artmış olması da telefonlu görüşmeleri sınırlandırmaktadır.
●Görüşmede iletişimi sağlayan sözler yanında jest,mimik,yüz ifadeleri gibi sözel olmayan ipuçları telefonla görüşmede çok aza indirgenmiş olarak gerçekleşir.
●Görüşme süresinin kısa olma zorunluluğu,görüşme zamanının iyi seçilmiş olup olmamasında karşılaşılan zorluklar da telefonla veri toplamadaki zayıf yönlerdendir.

3.4.4 İNTERNET ÜZERİNDEN ANKET YOLUYLA VERİ TOPLAMA

Çağımızın buluşu olarak nitelendirebileceğimiz "internet" artık araştırma yapmak amacıyla da kullanılmaya başlanmıştır.Özellikle son dönemlerde internet üzerinden yapılan anket sayısında müthiş bir artış görülmektedir.Bu anketler, şirketlerin ya da kurumların kendi personellerine yaptıkları anketler olabildiği gibi tüm insanların oy kullanabildiği anketler şeklinde de ortaya çıkmıştır.

İnternet Üzerinden Veri Toplamanın Kuvvetli ve Zayıf Yönleri

Kuvvetli Yönleri

●Maliyetin çok az olması. Öyle ki, anket sadece düzenlenir ve sitede

sunulur.Diğer yöntemler gibi posta masrafı,baskı,çoğaltma,yol masrafları gibi
masrafları ortadan kaldırmış oluruz.

●Süreden kazanç. Gerçekten günümüz dünyasında zaman yönetimi insan

hayatında çok önemli bir yer taşımaktadır.İnternet yoluyla veri toplarken,posta
bekleme süresi,gidilen yolda geçen süre gibi zaman kayıpları ortadan kalkar.

●Erişilebilirlik.Günümüzde insanların evine 7 gün 24 saat girebilmenin tek yolu

internet olarak gözükmektedir. Kaldı ki bazı insanlar görüşme esnasında
çekingen olabilmekte ve objektif yanıtlar veremeyebilirler.İşte internet yoluyla
bu tür duygusal olaylarla ortaya çıkan yanlışlıklar da giderilebilir.

●Anket" tamamlandıktan sonra tekrar veri girişine gerek kalmaz.Çünkü kaynak

kişiler soruyu yanıtladığı an bu excel ya da SPSS ortamına direk olarak
aktarılmaktadır.

●Kişinin cevaplaması gerekmeyen soruların ankette yer almaması da bu tarz

anketleri çekici kılmaktadır.Örneğin "Sigara kullanıyor musunuz?" sorusuna
cevabınızı "hayır" diye işaretlediğinizde,karşınıza cevabı -"evet" olanların
soruları gelmez.Bunları direk atlamış olursunuz.

Zayıf Yönleri

●Uygun örneklem seçilememesi.

●Siteye erişimde yaşanan zorluklar ve sitedeki güvenlik kaygıları.

●Yapılan araştırmanın önemi insanlar tarafından yeterince anlaşılmamış

olabilmektedir.

●Araştırma yapılacak konuya ilgili olanlarla konuya alakasız olanların verdikleri

birbirine hiç benzemeyen yanıtlar.

●Araştırmaya katılan kaynak kişilerin kimliklerinin belirsiz oluşu.

3.4.5 CAPI(COMPUTER ASSISTED PERSONEL INTERVIEWING) TEKNİĞİYLE VERİ TOPLAMA

CAPI, bilgisayar yardımıyla yapılan anket anlamına gelmektedir.Bu yöntem internet yöntemiyle karıştırılmamalıdır.Bu yöntemde, anket formu tablet bilgisayarlar üzerinde kullanılabilen bir yazılım sayesinde veri giriş programı haline getirilerek verilerin derlenmesi sağlanır.

Bu yöntemde kullanılan tek ürün tablet bilgisayarlardır. Birkaç tuş ve bir kalemden oluşur.Bu kalemle ekrana yazı yazılabilir.Kalemsiz türleri de vardır.

Günümüzde CAPI tekniğiyle veri toplamanın en güzel örneğini TBMM'de görmekteyiz.Öyle ki,elektronik oylamalar bu bilgisayarlar sayesinde çok hızlı ve etkili olarak yapılabilmektedir.Bir diğer örnek olarak "Kim 500 milyar ister?" adlı yarışmada yarışmacı "seyirciye sorma joker hakkı" nı kullandığında,stüdyoda bulunan seyirciler bu bilgisayarlar yardımıyla istenen sorunun seçeneğini o anda işaretler ve tüm sonuçlar 10 saniye sonunda ekrana yansıtılır.Bunun gibi pek çok bilgi yarışmasında bu yöntem kullanılmaktadır.

CAPI Tekniğinin Kuvvetli Yönleri
Kuvvetli Yönleri
●Hızlı olması nedeniyle çok kullanışlıdır.

●Uygulama bakımından çok kolaydır.

●Veri toplama işinin tek bir süreç haline gelmesini sağlar.
Zayıf Yönleri

●Maliyetinin yüksek oluşu.

3.5 ANKET TÜRLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Kişisel Görüşme ve Yazışma Yöntemlerinin Ortak Yönleri

●Cevaplar yazılı olarak alınır.

●Her ikisinde de açıklayıcı yazılar vardır. Soru kağıdında araştırmanın amacını ve
cevap verme biçimini açıklayan bir yönerge, görüşmede ise görüşmeciler için
hazırlanmış bir rehber vardır.

• 
  Araştırılacak konu ile ilgili sorular daha önceden hazırlanmıştır.
  

Kişisel Görüşme ve Yazışma Yöntemlerinin Karşılaştırılması

●Cevaplayıcıyı gözlemleyebilme. Kişisel görüşmede görüşmeci kişiyi

gözlemleyebileceğinden samimi cevap verilip verilmediği anlaşılabilir. Ancak
yazışmada bole bir durum söz konusu değildir.

●Cevaplayıcının konuya ilgisini çekebilme. Kişisel görüşmede görüşmeci konu

ile ilgili açıklama yapabileceğinden görüşülen kişinin ilgisi çekilebilir. Fakat
yazışmada kişi konuya ilgisizse soruları baştan sağma yanıtlayabilir ve hatta hiç
yanıtlamayabilir.

●Cevaplayıcının kimliğini belirleyebilme. Yazışma yönteminde, tıpkı internet

üzerinden veri toplamada olduğu gibi, soruları kimin cevapladığı belli değildir.
Ama kişisel görüşmede böyle bir sorun yoktur.

●Okuma-yazma bilmeyenlere uygulayabilme. Kişisel görüşme okuma-yazma

bilmeyenlere uygulanabilirken yazışma yöntemi için bu mümkün değildir.

●Zaman kazanma. Yazışma yönteminde sorular örnekleme aynı anda dağıtıldığı

için zaman kazanılır. Fakat kişisel görüşme yöntemini yapacak anketörlerin
eğitimi bile çok uzun zaman almaktadır.

●Cevaplama oranını yükseltebilme. Yazışma yöntemi fikirlerini bir yabancıya

söylemeye çekinen kişiler için daha uygundur. Cevaplama oranı yükselir. Fakat
kişisel görüşmede kişi bazı sorulara cevap vermek istemeyebilir. Bıı yüzden
cevaplama oranı düşer.

●Maliyeti düşürme. Kişisel görüşmenin maliyeti çok yüksekken yazışma

yönteminde maliyet daha düşüktür.

●Görüşmeciden etkilenme. Kişisel görüşmede, görüşmecinin yaş ve cinsiyet

durumu gibi etkenler karşısındaki kişiden doğru bilgi alınmasını engelleyebilir.
Yine bu da cevaplama oranını düşürür.


Telefonla Görüşmenin Kişisel Görüşmeye Göre Olumlu Yönleri

●Anketör masrafı daha düşüktür. Telefonla görüşme yapmak için daha az sayıda

anketöre ihtiyaç vardır.

●Cevaplayıcıya ulaşmak daha kolaydır.

Kişisel Görüşmenin Telefonla Görüşmeye Göre Olumlu Yönleri

●Veriler daha kullanışlıdır. Cevaplayıcı dış etkilerden etkilenmez.

●Daha doğru ve güvenilir veri elde edilir. Cevaplayıcının samimi olup olmadığı
anlaşılabilir.
Anket Türlerinin birbirlerini göre durumları bazı kriterlere göre şu şekilde özetlenebilir :

KRİTER	YAZIŞMA	TELEFON	KİŞİSEL GÖRÜŞME
Karmaşık sorular	Zayıf	iyi	Çok iyi
Veri miktarı	Orta	iyi	Çok iyi
Duyarlı sorularda doğruluk	iyi	Orta	Orta
Görüşmeci etkilerinin denetimi	Çok iyi	Orta	Zayıf
Örneklem denetimi	Orta	Orta	Orta
Gereken zaman	Zayıf	Çok iyi	iyi
Olası cevaplama oranı	Orta	Orta	Orta
Maliyet	iyi	iyi	Orta

Hiçbir yöntem her durumda en uygun yöntem olamaz. Önemli olan konu, kullanılacak yöntemin en uygun cevaplayıcılardan en düşük maliyetle en uygun verinin elde edilmesi olmalıdır. Tabloda gösterilmeye çalışılan üstün olunan konular genel niteliklidir ve her durumda geçerli olmayabilir.

Bir anket uygulamasında birden fazla tür bir arada kullanılabilir ve istenen amaca ulaşmayı daha çok kolaylaştırabilir. Böylece, her birinin üstün yönlerinden en fazla yararlanma durumu ortaya çıkar. Anket türlerinin birlikte kullanılması şu kombinasyonlarda gerçekl eşebilir.

Telefonla randevu => Kişisel görüşme =>

Soru formunu bırakmak ve geri postalanmasını

istemek

Anket formunun => Posta ile anket => Telefonla takip etmek

postalanacağını formunu göndermek

telefonla bildirmek

Kişisel görüşme =>

Internet üzerinden anket => formunu göndermek

Telefonla görüşme Kişisel görüşme