Vii fəSİl mikroiQTİsadiyyat və onun təŞKİLİ formalari. Fİrma (MÜƏSSİSƏ), İstehsal xərcləRİ VƏ MƏNFƏƏT

Gəlir xarakteristikasına görə – ev təsərrüfatı üzvlərinin adam­­başı­na gəlirləri, bu və ya digər desil qrupuna aid olması; yoxsulluq səviyyələri üzrə bölgüsü; aztəminatlı, imkanlı və varlı ev təsərrü­fatları kimi bölünür.
Əmlak xarakteristikasına görə - torpaq sahəsinin mövcudluğu, yaşayış evinin tipi, otaqların sayı, kv.metri və s. nəzərə alınır.
İqtisadi xarakteristika və əmək potensialına görə - ev təsər­rüfatı üzvlərinin ictimai istehsalda iştirakı, əmək qabiliyyətli ailə üzvlərinin sayı və digər əlamətlər üzrə ayrılır.
Ev təsərrüfatlarının sosial statusu ailə başçısına və ya ailənin daha yüksək gəlir əldə edən üzvünə uyğun əsas sosial vəziyyət, təh­sil səviyyəsi, peşə, vəzifə, məşğulluq sahəsi üzrə müəyyən olu­nur.
Ailə və ev təsərrüfatı iqtisadiyyatı nəzəriyyəsinin əsas istiqa­mət­lə­rindən biri ola­raq H.Bekker və T.Şults tərəfindən 50-ci illərin sonunda for­malaşmağa başlamış neo­klassik is­ti­qamət demoq­rafik proseslərlə cəmiyyətin iqtisadi in­ki­şa­fını birləşdirməyə cəhd kimi gös­tə­rilə bilər. Hesab edilir ki, istehsal üsu­lunun dəyişməsi doğum, nikah və ailədaxili mü­na­si­bət­lərin dəyişməsinə gətirib çıxa­rır. Bu nəzəriyyə iqtisadi sub­yektlərin iki tipini fərqləndirir: müəs­sisə və ev təsərrüfatı. Əgər müəssisənin iq­ti­sa­di fəaliyyətinin əsas məq­sə­dini əmtəə is­teh­salı və mənfəətin maksimallaşdırılması təş­kil edirsə, ev təsərrüfatının iqtisadi fəaliyyəti öz üzvlərinin tələbatla­rının maksimal də­rə­cədə ödənilməsinə yönəlmiş istehlaka isti­qa­mət­lə­nir. Ev təsərrüfatı üzvlərinin hər biri di­gər­lərinin maraqlarını və istehlak səviyyəsini də nəzərə alır. P.Samuelson ilk dəfə ev işlərini ic­timai fəaliyyət növü kimi nəzərdən keçirmiş və onun müvafiq şəkildə qiy­mət­lən­di­ril­mə­si­ni təklif etmişdir. Neoklassik nəzəriyyə ev təsərrüfatlarının istehsal fəaliyyətini nəzərə almır.
XX əsrin 60-cı illərinin ortalarında meydana çıxan ev təsərrü­fatının iqtisadiy­ya­tı­nın yeni kon­sep­si­yası neoklassik nəzəriyyə­nin ev təsərrüfatlarının istehsal fəaliy­yətini nəzərə almamasını mənfi hal kimi dəyərləndirmişdir. Onun tərəfdarları sırasında C.Minser və K.Lankasteri göstərmək olar. Bu konsepsiyaya görə iqtisadi subyektlər is­the­sal edən və istehlak edən qruplara bölünür. Ev təsərrüfatlarında istehlak malları is­teh­sal və istehlak olunur. Hesab edilir ki, ev təsərrüfatları öz sərəncamlarında olan re­surs­ları op­ti­mal şəkildə bölüşdürür. Bu zaman əsas diqqət ba­zar və qeyri-bazar fəaliy­yə­tinin bölgüsünə yetirilir. Yeni konsepsiyada bazar qiy­mə­ti­ni almayan fəaliyyət növ­lə­rinə də diqqət yetirilir. Burada neoklassik nəzəriyyədən fərqli olaraq ev təsərrüfatı üzvünün fərdi faydası kimi digər üzvlərə qayğı göstərməsi də çıxış edə bilər.
Marksist təhlil siyasi iqtisad xarakteri kəsb edir və burada üstünlük siniflərarası münasibətlərə verilir. Ayrılıqda fərd isə sinif­lər­arası iqtisadi münasibətlər sisteminə daxil olan bir element kimi nəzərdən keçirilir. Bu da onun iqtisadi davranışının xarakterini müəyyən edir. Burada ailəyə və ev təsərrüfatına az diqqət yetirilir. Ev təsərrüfatlarında məhsul və xidmətlərin bazarla əlaqəsi olmayan istehsalı yalnız istehlak dəyərinin istehsalı kimi nəzərdən keçirilir və pul ifadəsində qiymətləndirilə bilmir, dəyər nəzəriyyəsi çərçivə­sində tədqiq olunmur.