Vii-xi siniflər üçün V. M. Abbasov, M. M. Abbasov, A. H. Əliyev, M. S. Fərəcov, V. S. Əliyev

2.3. Kimya fənni üzrə təlimin planlaşdırılmasına dair tövsiyyələr.
Hara getdiyini, nə istədiyini, məqsədinin nədən ibarət olduğunu, təlimin sonunda nəyə nail olacağını və bunu hansı yollarla həyata keçirəcəyini, nail olub-olmadığını necə qiymətləndirəcəyini əvvəlcədən müəyyənləşdirmə bacarığı olan bir müəllim uğurlu və nəticəyönümlü təlim təşkil edə bilər.Uğurlu və nəticəyönümlü təlim əvvəlcədən mükəmməl hazırlanmış planlaşdırmadan asılıdır.

Hər bir sinfin kimya kursunun məzmunu və keçirilmə ardıcıllığı tədris proqramı ilə müəyyən edilən bir sıra mövzulardan ibarətdir. Mövzular dərslərə bölünür; proqramda hər mövzu üzrə dərslərin təxmini miqdarı göstərilir ki bu da kursun planlaşdırılması zamanı müəllim üçün müəyyən yol göstərir. Müəllim bu və ya digər sinfin kimya kursu üzrə illik planlaşdırmanın tərtibinə başlayarkən, hər şeydən əvvəl bu kursun məqsəd və vəzifələrini özü üçün aydın etməlidir.

Perespektiv planlaşdırma hazırlamaq üçün müəllimdə bir neçə bacarığın olması vacibdir. Tədris vahidi və mövzuların ardıcıllığının düzgün müəyyənləşdirilməsi mühüm bacarıqlardan biridir. Müəllim bu ardıcıllığı müəyyənləşdirərkən bir neçə prinsiri nəzərə almalıdır.Təbii ki birinci prinsip məzmun ardıcıllığı baxımından sadədən mürəkkəbə, asandan çətinə doğru getmək olmalıdırT əlim nəticələrinin təqdim olunan ardıcıllığı tədris prosesi üçün mütləq deyil. Müəllim hər hansı təlim nəticəsinin əldə edilməsində ayrılan vaxt ərzində, proqram materiallarının tədris edilməsindəki ardıcıllığa əməl edilməsində sərbəstdir.

Müəllim tədris vahidlərini (dərslər bloku) və mövzuların ardıcıllığını planlaşdırarkən aşağıdakıları nəzərə almalıdır:

• 
  fəndaxili inteqrasiyanı
  
• 
  fənlərarası inteqrasiyanı (bəzi tədris vahidləri digər fənlər üçün ilkin şərt ola bilər; bəzi nəticələr iki fənnin tədris vahidləri ilə əlaqəli inteqrasiya etdirilə bilər)
  
• 
  ardıcıllığın qurulması prinsiplərini
  

1) məntiqi ardıcıllıq;2)psixoloji ardıcıllıq (sadədən mürəkkəbə doğru, istiqamət, tətbiq etmə, layihələrin tərtibi, yaxından uzağa prinsipi); 3)xronoloji ardıcıllıq (tarixi-coğrafi ardıcıllıq), 4)tematik ardıcıllıq (səbəb-nəticə əlaqələri)

• 
  hər sinif üzrə tədris vahidlərinin (dərslər blokunun) ümumi təlim nəticələrinin əsasında tərtib edilməsini
  
• 
  Tədris və təlim prinsiplərini (şagirdyönümlülük; aktiv, müstəqil və birgə təlim üçün imkanların yaradılması; məqsədyönümlülük; məktəbdən sonrakı və ictimaiyyətlə bağlı fəaliyyətlərlə əlaqəlilik)
  
• 
  il ərzində keçiriləcək kiçik summativ qiymətləndirmələrin vaxtını
  

Planlaşdırma aparmaq üçün müəllimə lazım olan bacarıqlardan ikincisi mövzuların tədrisi zamanı inteqrasiya imkanlarını müəyyən etməkdir.Kimya fənninin bir çox fənlərlə inteqrasiyası mümkündür (səh. 16-18). Planlaşdırma aparmaq üçün müəllimə lazım olan bacarıqlardan biri də mövzuya uyğun resursların seçilməsidir. Mühüm bacarıqlardan biri də mövzulara görə məqsədyönlü vaxt bölgüsü aparmaqdır.
Təlimin planlaşdırılmasının aşağıdakı növləri vardır:

• 
  Perspektiv (yarımillik və illik) planlaşma
  
• 
  Cari və ya gündəlik planlaşma
  

Perspektiv (illik) planlaşmada:

1. 
   Sinif üzrə standartlar nəzərdən keçirilir
   
2. 
   Tədris vahidləri müəyyən edilir
   
3. 
   Tədris vahidlərinin ardıcıllığı müəyyənləşdirilir
   
4. 
   Tədris vahidləri üzrə vaxt bölgüsü aparılır
   
5. 
   Təlim strategiyası müəyyən edilir
   
6. 
   Resurslar müəyyən edilir
   
7. 
   Qiymətləndirmə texnologiyası seçilir
   

Carı planlaşmada:

1.İllik planlaşdırmaya əsasən məzmu ( dərsin mövzusu müəyyənləşdirilir.

2.Məqsədlər müəyyən olunur.

3.Strategiya seçilir.

4.Resurslar müəyyənləşdirilir.

5.Qiymətləndirmənin forma və üsulları müəyyənləşdirilir.

6.Dərsin planı tərtib olunur.

Məzmunun) müəyyənləşdirilməsi üçün:

1. 
   İllik planlaşdırma nəzərdən keçirilir.
   
2. 
   Həftəlik tədris vahidi nəzərdən keçirilir.
   
3. 
   Tematik planlaşdırmaya əsasən dərsin mövzusu seçilir.
   

Məqsədin müəyyən olunması üçün:

1. 
   Tədris vahidi üçün planlaşdırılmış məzmunun standartı və onun alt standartlarıı nəzədən keçirilir
   
2. 
   Dərsin məqsədləri müəyyənləşdirir
   

Strategiyanın hazırlanması prosesində:

1. 
   Məqsədlərin reallaşmasına yararlı olan təlim strategiyaları seçilir
   
2. 
   Strategiyaların həyata keçirilməsi üçün uyğun didaktik materiallar müəyyənləşdirilir.
   

Resursların seçilməsi zamanı:

illik planlaşdırmada nəzərdə tutulmuş resurslar əldə edilir;

dərslik və digər ədəbiyyatlar müəyyənləşdirilir;

laboratoriya avadanlıqları və didaktik materiallar hazırlanır.

Qiymətləndirmənin forma və üsullarının müəyyənləşdirilməsi prosesində:

- yazılı testlər və sorğular hazırlanır,

- şifahi sorğu materialları seçilir.

- müşahidə formaları müəyyən edilir.

VII-XI siniflər üzrə məzmun standartlarının prespektiv planlaşdırılma nümunələrini təqdim edirik