Qərbpərəstlik
Əgər bir xalq və ya qrup keçmişdə heç bir əqli və elmi üstünlüyünün olmadığını hiss etsə, həqarət hissi duyar və bu səbəbdən, dünyanın yeni elmi tərəqqisi qarşısında siyasi, mənəvi və düşüncə baxımından özünəinamı əldən verər. Bu ölkədə Qacarlar dövrünün sonlarında yaranan yeni ziyalılıqda buna təkidlə çalışırdılar. O zaman bir nəfər deyirdi ki, İran gərək fiziki, psixoloji, zahiri və daxili cəhətdən qərbləşsin. Lakin siz müasir tarixə baxsanız, görərsiniz ki, belə fikir tərzinə malik olanlar bir nəfər deyildi. Qacarlar dövrünün sonlarından başları məxfi mason məclislərində və əlləri o zamanın böyük dövlətlərinin, yəni rus və ingilisin əlində olan bəzi şəxslər İranı sahibsiz bir quzu, yaxud yetim bir uşaq sayağı bütövlüklə avropalılara verməyə çalışır, mədəniyyət, düşüncə və həyat ənənələrinin hamısını almaq istəyirdilər.
Bu işin avropalılar üçün faydası nə idi? Çox aydındır. Bir ölkənin yüksək rütbəli məmurları mədəni baxımdan başqa bir qüdrətli dövlətə vurğun olsalar, yaxud ondan qorxsalar, o qüdrətli ölkənin siyasətləri bunların əli ilə asanlıqla icra oluna bilər. Onlar da bunu istəyirdilər. Bu məmurlar asanlıqla imtiyaz verir, onların siyasətlərini icra edir, onlara xidmət göstərirdilər. O zaman zahiri baxımdan müstəmləkə olmayan bir ölkə əslində, tamamilə İngiltərənin, bəzən də Rusiyanın əlində idi.
Dostları ilə paylaş: |
