VilayəTİ-FƏQİH 1 İmam xomeyni (r.ə) VİlayəTİ-FƏQİH İslam höKÜMƏTİ Sİstemi

VİLAYƏTİ-FƏQİH
46
Bununla bu cümləni qəsdən əlavə etmək olmaz və bir-birindən uzaq
yaşayan üç şəxsin beynində eyni cümlənin yaranması çətin işdir. Demək
rəvayət «vahidə» olmuş olsa biz inanırıq ki, «o 팀�P⪷ 7P﮵Ⓝ» cümləsi Şeyx
Səduqun nəql etdiyi təriqdən (surətdən) düşmüş və kitab onu yazmamışdır,
yaxud Səduq (r.ə) onu zikr etməmişdir.
İkinci fərziyyə budur ki, iki hədis və rəvayət olmuş olsun: Biri
fəyuəllimunəha cümləsi və biri də hədisin əvvəlində olan cümlə olsun. Bu
cümlənin hədisdə olmasını təqdirə almaqla peşələri nəql edib sahib rəy və
sahib fətva olmayan şəxsləri ehtiva etmir və demək olmaz ki, hədisdən
baş açmayan və « ﮵ 펠m .﮵ Ⓝ Ⓝo
P »
1
etibarı ilə bir vasitə kimi rəvayət,
hədis yazan hədisçilər də xəlifədirlər və İslam elmlərini təlim edirlər.
Əlbəttə, onların zəhmətləri dəyərlidir və onların bir çoxu fəqih və sahib-
rəy idilər. Küleyni,
2
Şeyx Səduq və Şeyx Səduqun atası
3
fəqih olub İslam
əhkam və elmlərini təlim edirmişlər. Bizim «Şeyx Səduqla Şeyx Müfid
4
fərqlidirlər», deməkdə məqsədimiz Şeyx Səduqun fəqih olmadığını sübut
etmək deyil, yaxud şeyx Müfiddən səviyyəsi aşağı idi; Şeyx Səduq o
şəxsdir ki, bir məclisdə bütün üsul və firuatı izah edib.
5
Lakin onun
Müfidlə fərqi odur ki, Şeyx Müfid kimi müctehidlər öz nəzərlərini hədis
və rəvayətlərə daxil edirdilər və Səduq (r.ə) o fəqihlər zümrəsindən idi ki,
öz nəzərlərini ya heç daxil etmir ya da az miqdarda daxil edirdi.
Hədis İslam elmlərini və hökmlərini bəyan edib yayanlara aiddir.
Necə ki, Həzrət Rəsul (s) və imamlar (ə) İslam əhkamını yayırdılar. Elm
mərkəzləri yaradıb neçə min nəfər şagirdlərə elm öyrədib və bilməyənlərə
öyrətməli idilər. «Yuəllimunəhən-nasə»-nin mənası budur ki, İslam
elmlərini xalqın içində yaysınlar və İslam əhkamını xalqa çatdırsınlar.
Əgər «islam bütün dünya xalqları üçündür» - deyiriksə, onda aydınlaşır ki,
müsəlmanlar və xüsusilə İslam alimləri islamı və əhkamını dünya
xalqlarına tanııtdırmalıdırlar.
1
Həzrət Rəsulu (s) Xif məscidində demişdir:
« Ⓝ Ⓝ �Ⓝ Ⓝ ﺘ 펠m ﮵ Ⓝ Ⓝo
Ⓝ»
«Bir çox şəxslər var ki, elm kitabları daşıyırlar, lakin alim deyillər və bir çox elm
xadimləri var ki, onu özlərindən daha aliminə çatdırırlar». «Üsuli-kafi» çild 2, səh. 258.
2
Mühəmməd Yəqub ibn İshaq Kuleyni (250-329 h.q) «Siqətül-islam» ləqəbi ilə
məşhur olmuş və şiənin böyük hədisçilərindəndir. O, «kütübi-ərbəən»-in ilk müəllifidir
və «Kafi» kitabını üç hissədə «üsul», «fiqhi» və «rövzə»-də yazmışdır.
3
Əli ibn Hüseyn ibn Musa ibn Babaveyh (329 h.q) fəqih və hədisçi olub, «Əttövhid»,
«Əssəlat», «Əşşəraye» onun əsərləridir.
4
Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Nöman əl-Bağdadi (336 ya 338-413
h.q) «Şeyx Müfid» ləqəbi ilə məşhur olmuşdur. Ələmülhüda seyid Rəzi, seyid Mürtəza,
şeyx Tusi onun şagirdləri olub. 200 əsəri var, o cümlədən «əl-İrşad», «ixtilas», «əmali»...
5
«Ələmali» səh 5, 9-52 və «Biharül-ənvar» çild 10, səh. 393-405.

---