Xəstəlikləri” fənni Giriş. Dişlərin və ağız boşluğu selikli qişasının anatomo- fizioloji xüsusiyyətləri haqqında qısa məlumat

Çənədə periferik naqili ağrısızlaşdırmalar. Çənədə keyləşdirmə mandibulyar, mental 
dəlikdə və torus (sümük qalınlığı) nahiyələrində aparılır.  
Mandibulyar anesteziya (aşağı alveol sinirinin ağrısızlaşdırılması). Aşağı alveol 
sinirinin keyləşdirilməsinə göstəriş çənədə bir sıra cərrahi əməliyyatların 
aparılmasıdır: böyük azı dişlərin çəkilməsi, şişlərin çıxarılması, sekvestrektomiya, 
sınıqların cərrahi, ortopedik müalicəsi və s.  
Çənə kanalının girəcəyi, çənə şaxəsinin iç səthində, onun ön kənarından 1,5 sm 
arxada, çənə şaxəsinin arxa kənarından 1,3 sm öndə, çənənin aşağı kənarından 
kanalın girəcəyinə qədər məsafə 2,7 sm, aypara oymadan 2,2 sm aşağı yerləşir. 
Kanalın girəcəyi ön tərəfdən sümük çıxıntısı ilə örtülüdür. Mandibulyar anesteziya 
palpasiya yolu ilə və apodaktil üsulla aparılır.  
Ağızdaxili üsul: (palpasiyanın köməyi ilə). Xəstə ağzını normal açmış halda sol əlin 
göstərici barmağı retromolyar çuxura qoyulur və ondan içəri gicgah darağı (crista 
temporalis) hiss edilir. Çpris əks tərəfdən kiçik azı dişlərin çeynəmə səthindən 0,5 sm 
yuxarı durmaq şərti ilə iynə selikli qişaya yeridilir, sonra şpris o nahiyə tərəfə keçirilir 
və sümüyün üstü ilə 1,5 sm arxa istiqamətdə irəlilədilir. 1,0-1,5ml anestetik yeridilir, 
5-7 dəqiqədən sonra ağrısızlaşdırma başlayır.  

---

Apodaktil üsul (palpasiyasız). Bu anesteziyanı aparan zaman əsas orientir qanadvari 
– çənə büküşü (plica pterigomandibularis) hesab edilir. Bu büküş gicgah darağından 
içə yerləşib və geniş, ensiz ya orta köndələn ölçüdə ola bilər.  
Xəstə ağzını geniş açan zaman şpris əks tərəfdən kiçik azı dişlər ya birinci molyar 
səviyyəsində yerləşdirilir.  
Yuxarı və aşağı böyük azı dişlər arasında (onlar olmasa alveol çıxıntıların daraqları 
arasında) iynə qanadvari çənə büküşünə vurulur. Iynə xaricə, arxaya sümüyə 
toxunana qədər irəlilədilir (1,5-2 sm dərinliyə), aşağı alveol və dil sinirini 
keyləşdirmək üçün 2-3 ml anestetik yeridilir.  
Əgər xəstədə ağızın açılması tam məhdud olarsa mandibulyar anesteziyanı ağızdan 
kənar aparmaq olar. Ağızdankənar üsul: çənənin aşağı kənarından mandibulyar 
kanalın girəcəyinə qədər olan məsafə 2,7 sm və onun üstünə yumşaq toxumanın 
qalınlığı əlavə olunmalıdır.  
Anesteziya belə həyata keçirilir. Dəridə iynə vurulan yer 3%-li yodla, spirtlə 
işlədildikdən sonra sol əlin göstərici barmağı çənə şaxəsinin arxa kənarına qoyulur, 
baş barmaqla çənənin aşağı kənarı çənə bucağından 1,5 sm öndə müəyyən edilir və 
kənarın iç səthinə iynə yeridilir, sümüklə təmasda olmaqla 3-4 sm dərinliyinə 
çənənin göstərici barmaqla tutulmuş arxa kənarına paralel anestetik buraxaraq 
yeridilir, dərinlikdə 2 ml anestetik buraxılır.  
Torusal anesteziya- veysbrem üsulu: Torus-sümük qalınlığı, çənə şaxəsinin iç 
səthində oynaq çıxıntısı ilə tac çıxıntısının birləşdiyi yerdə, bir az axırıncıya yaxın 
yerləşir.  
Bu anesteziyanın mandibulyar keyləşdirmədən üstünlüyü ondan ibarətdir ki, torus 
nahiyədə bir iynə vurmaqla üç sinir – aşağı alveol, yanaq və dil siniri blokada edilir. 
Ancaq bir şeyi nəzərə almaq şərti ilə, torusal anesteziyanı həyata keçirmək üçün 
xəstə ağzını geniş açmalıdır., bu da hər vaxt iltihabı və ya başqa bir patoloji prosesin 
hesabına mümkün olmur. Bu isə onun mandibulyar – anesteziyaya görə mənfi 
cəhətidir.  
Torusal anesteziya aşağıdakı yolla aparılır: xəstə ağzını geniş açır. İynə çənə - 
qanadvari büküşün yanağın selikli qişası ilə kəsişdiyi yerindən – büküşün yuxarı 
hissəsinə vurulur. Ağız geniş açıldıqda bu hissə şırım şəklində görünür. Şpris əks 
tərəfdən ağız bucağından, yuxarı premolyarların çeynəmə səthindən 0,5 sm aşağı 
iynə şırımın selikli qişasına vurulur və çənə şaxəsinə perpendikulyar istiqamətdə 
sümüyə dirənənə qədər yeridilir və anestetik buraxılır.  
Mental anesteziya. Mental dəlik çənədə kiçik azı dişlərin kök zirvələri arasında 
yerləşir. Kanalın girəcəyi öndən arxaya, aşağıdan yuxarıya açılır. Ona görə iynənin 
istiqaməti arxadan önə, yuxarıdan aşağıya doğru olmalıdır.  
Ağızdaxili üsul:Birinci böyük azı dişin tacının orta səviyyəsində iynə keçid pərdəsinə 
vurulur və 0,7-1 sm dərinliyində önə, aşağı istiqamətdə premolyarların arasına 
mental dəliyə qədər yeridilir.  
Bu anesteziyada kiçik azı, köpək və kəsici dişlər, alveol çıxıntısı keyləşdirilir.  
Ağızdankənar üsul: dəri mental dəlik nahiyəsində 2% yodla, spirtlə işlənilir, kiçik azı 
dişlərin proyeksiyasını nəzərə almaqla, çənənin aşağı kənarından 12-13 mm yuxarı 

---

iynə arxadan önə, aşağı istiqamətdə toxumaya yeridilir, keyləşdirməklə mental dəlik 
tapılır, kanala 1 ml anestetik məhlul vurulur.