Xii bob. Sxemalar

12.4-jadval

Elektr-radio sxema elementlarining shartli grafik belgilari

^{№ Shartli grafik belgilarning nomi} Belgisi

Sim, kabel, shina, gumhlami bog‘lovchi

₁ elektr liniyalar kabel tolalarining tarmoq- ^m lanishi, elektr liniyalaming birlashishi pa­ _{T +} rallel elektr liniyalari

Ekranlashtirilgan elementlar guruhi - elektr

² liniyalaming uzilishi (x o‘miga sxemaning davomi haqida ma’lumot yoziladi)


- r*-X
уок/
X-*

3. 
   Yerga yoki korpusga ulash _{_ L}
   

Elektr mashinaning umumiy belgilanishi ay-

lana ichiga quyidagilar yozilishi mumkin: ^{© ©}
G - generator; M - motor;

3. 
   ^GS - sinxronli generator; ^{© ©}
   

MS'- sinxronli motor; Z Z - seisin;
С - o‘zgartiruvchi. ^{© ©}

3. 
   Induktiv g‘altak
   
4. 
   ^{Ferromagnitli magnit o‘tkazuvchan drossel} J Y Y W
   

1

3. 
   ^{Yoqib o‘chiriladigan kontakt}
   

Kontaktli birikmalar:

3. 
   
   _/
   uyaga ulanadigan shtir _{- — >} shtirga ulanadigan uya ^\
   
4. 
   Eruvchan saqlash _■ГЗ
   
5. 
   Rezistor doimiy _HZU-
   
6. 
   
   H I -
   ^{Doimiy hajmli kondensator}
   

3. 
   
   _©
   Elektr o‘lchash asboblari: ampermetr; voltmetr; vattmetr
   

0

3. 
   Diodning umumiy belgisi _{- и -}
   

Y

3. 
   ^{Antennalaming} umumiy belgilanishi
   

3. 
   Telefon apparati
   

Tok turlari:

_manfiy -------

3. 
   musbat ₊
   

o‘zgarmas ^--------


o‘zgaruvchan _~



17
Televizon trubka (kineskop, ossillografik
trubka) _{1 /}
Elfektr va radio sxemalar bir xil tuziladi va o‘qiladi. 12.4-shaklda sta- nokning mexanik asboblari qismining jarayonini ko‘rsatuvchi kinematik sxemalar, elementlari orasidagi bog‘lanishlar tushirib qoldirilgan. Faqat elektr sxemasi tasvirlangan. Elektr sxemani o‘qiy boshlashda, unda tas- virlangan elementlar aniqlanadi. BV - bosh ulagich (включатель), NV-
- sovituvchi nasos, o‘chirgich (выключатель), В - ilgarilama to‘g‘ri yurish kontaktori, SI, S2 - eruvchan saqlagichlar, MD - quwati 0,1 kW li moylash nasosi dvigateli, С - moylash va sovitish nasoslaming kantaktori, BD - quwati 4,5 kW li asosiy dvigatel, ND - quwati 0,125 kW li sovitish nasosi dvigateli, KR - kuchlanish relesi, BV - barabanli qayta ulagich (переключатель).
BD va ND ulagichlari stanok hamda sovitish nasosini tarmog‘idan uzib qo‘yish va ulash uchun xizmat qiladi. Asosiy dvigatel kontaktorlar

12.4-shakl.

В va H orqali aylanish yo‘nalishi o‘zgartirilib turadi. Asosiy dvigatel va moylash nasosi dvigateli orasidagi blokirovkalash (to‘siqlik qilish) boshqarish zanjiridagi kontaktor С orqali amalga oshiriladi, ya’ni moylash nasosi dvigatelning kontaktori ulanmasdan oldin asosiy dvigatelni ulash mumkin emas. Rele RH elektr tarmog‘ida kuchlanish yo‘qolganda stanokni tokdan uzib qo‘yadi. Tok paydo bo‘lgandan keyin u o‘z-o‘zidan unga ulanmaydi. Shunday ma’lumotlarga ega bo‘lgandan so‘ng, sxemani o‘qish osonlashadi.
Stanok barabanli qayta ulagich BV bilan bog‘Iangan bo‘lib, u dasta bilan boshqariladi. Qayta ulagich BV ning vaziyati 0 bo‘lganda kontaktorlar 1 va. 2 o‘zaro bog‘lanib, kuchlanish relesi KR ga tok beradi va o‘zidagi kontaktorlar orqali sxemani normal ish bilan ta’minlash uchun kontaktorlar 3, 5, 7 ga kuchlanish uzatiladi. Qayta ulagich (переключатель)п^ dastasi V vaziyatga o‘tkazilsa, bir vaqtning o‘zida kontaktorlar 3-4, 7-8 ulanadi. Hamda ish to‘g‘ri yo‘nalishda boshlanadi. Shunda, dastlab, kontaktor С ulanib, asosiy kontaktor bilan moylash nasosi dvigatelini ishga tushiradi. To‘g‘ri yurish kontaktori В yordamchi
kontaktorlar vositasida ulanadi. Qayta ulagich (переключатель) dastasi H vaziyatga qo‘yilganda, asosiy dvigatel teskari yo‘nalishda ishga tushadi.

0 ‘z-o‘zini tekshirish uchun savollar

1. 
   Sxema nima? U qanday tartibda tuziladi va o‘qiladi?
   
2. 
   Sxemalarda qanday atama, ta’riflar va tasniflar mavjud?
   
3. 
   Sxemalaming qanday turi va ko‘rinishlari mavjud?
   
4. 
   Kinematik sxemalar asosiy vazifasiga ko‘ra qanday turlarga bo‘- linadi? Gidravlik va pnevmatik sxemalar-chi? Elektr-radio sxemalar-chi?
   

Mashqlar

1. 
   Kinematik sxema o‘qilsin.
   
2. 
   Pnevmatik va gidravlik sxemalar o‘qilsin.
   
3. 
   Elektr va radio sxemalar o‘qilsin.
   

Testlar

1. 
   0 ‘tkazuvchi kran (jo‘mrak)ning sxemasini aniqlang (12.5-shakl).
   

А) а; В) с; С) d; D) b; E) e; F) /

2. 
   Radial sirpanish podshipnigining sxemasini ko'rsating (12.5-shakl). А) с; В) a; C) d\ D) b; E)/; F) e.
   
3. 
   Doimiy rezistoming sxemasini toping (12.5-shakl).
   
   1. 
      e; В) f , C) c; D) d; E) a; F) b.
      

01
O l cki xi

1. 
   b). c) d) e) f)