Xii bob. Sxemalar

XII bob. SXEMALAR

l-§ . Umumiy tushunchalar

Sxema loyihaga oid grafik hujjat bo‘lib, unda buyum qismlarining tarkibi vaular orasidagi bog‘lanishlar ko‘rsatiladi. Buyumlami loyihalash, sozlash, nazorat qilish, tuzatish va ulardan foydalanish hamda mexanizm, asbob, moslama, inshoot va hokazoning harakat (ish) jarayonida ketma- ketligi sxemalarda tushuntirib beriladi.

Sxemalar mashina va mexanizmlaming vazifasiga ko‘ra harakat jarayonlarini aniqlash, ulami ishga sozlash va to‘g‘rilash hamda o‘ma- tishda qoilaniladi. Shunday qilib, buyum qismlarini va ular orasidagi bog‘liqlikni shartli belgilar bilan tasvirlovchi konstruktorlik hujjati sxema deyiladi.
Barcha sxemalar standart talabi bo‘yicha chiziladi. Ular, asosan, to‘g‘ri burchakli proyeksiyalarda bitta ko‘rinishda yoyilgan holda chiziladi. Zamr boiganda aksonometrik proyeksiyada ham chizish mumkin.
Sxemalar masshtabga rioya qilmasdan chiziladi. Standart detallar uchun chizmalarda yozma tushintirishlar berilmaydi, ammo standart bo‘lmagan detallarga yozma tushintirishlar berlishi shart.
Sxemalarda mashina hamda mexanizmlaming yig‘ma birikmalari yaxlit tasvirlanadi va ular sxema elementlari deyiladi. Buyumlarga nasos, podshipnik, mufta va shu kabilar kiradi.
Sxemalarda buyumlarga kirmaydigan elementlar buyum uchun xiz- mat qiladigan bo‘Isa, ular ingichka shtrix-punktir chiziqlar bilan tas­ virlanadi. Lekin uning joyi va bajaradigan ishi tushuntirish matni orqali ifodalanadi.
Standart tomonidan quyidagi atama va ta’riflar yetakchi tasnifli guruhlarda belgilangan.

1. 
   Sxema elementi. Sxemaning tarkibiy qismiga kiruvchi va ma’lum bir vazifani bajaruvchi, ammo mustaqil ish bajaruvchi, masalan, nasos, transfarmator, kompressor, mufta kabilar.
   
2. 
   Qurilma (moslama, tuzilma). Yagona konstruksiyaga ega bo‘lgan
   

elementlar yig‘indisi, masalan, biror apparat, mexanizm buyumda aniq bir vazifaga ega bo‘lmasligi mumkin.

3.