Xorazm viloyat pedagog kadrlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti

S.Begliyev

Tabiiy va aniq fanlar ta’limi

kafedrasi o`qituvchisi

Fan: Zoologiya

Sana:

Sinf: 7

Mavzu: Xordalilar tipi sinflarining ayirish organlarini tushuntirish

Vaqt: 45-minut

Darsning shiori: Bilmaganni so`rab o`rgangan olim, orlanib so`ramagan o`ziga zolim.

Darsning maqsadi:

Ta’limiy: Xordalilar tipi sinflarining ayirish organlarini tuzilishini o`quvchilarga tushuntirish .

Tarbiyaviy:Nafaqat xordalilar tipi vakillari balki barcha tirik organizmlarni asrash, muhofaza qilish kabi dunyoqarashlarini ilk bosqichlarini singdirish.

Rivojlantiruvchi:Xordalilar tipi vakillarining ayirish organlarini tuzilishini o`rganish va o`zaro taqqoslash orqali tajriba o`tkazish va tahlil qilish bo`yicha ma’lum bir ko`nikmasini rivojlantirish

Darsning turi: O`quvchilar egallagan BKMlarni tahlil qilish.

Darsning metodi: noan’anaviy.

Darsning jihozlari: Umurtqali hayvonlarning ichki tuzilishi ko’rsatilgan plakatlar, tarqatmalar, darslik, vidiolavhalar.

Mavzu:	Xordalilalar tipi sinflarning ayirish organlarini tushuntirish
Maqsadlar	Ta’limiy: Xordalilar tipi sinflarining ayirish orgnlarini tuzilishini o’quvchilarga tushuntirish Tarbiyaviy: Nafaqat xordalilar tipi vakillari balki barcha trik organizmlarni asrash, muhofaza qilish kabi dunyaqarashlarini ilk bosqichlarini singdirish. Rivojlantiruvchi: Xordalilar tipi vakillarining ayirish organlarini tuzilishini o`rganish va o`zaro taqqoslash orqali tajriba o`tkazish va tahlil qilish bo`yicha ma’lum bir ko`nikmasini rivojlantirish
Vazifa	Berilgan mavzuni o’rgatish dars jarayonida belgilab berilgan DTS talablariga javob beradiga electron variantlardan tarqatma materiallardan kitobdan foydalangan holda o’quvchilarg bilim berish
O`quv jarayoning mazmuni	Lansetik baliqlar suvda hamda quruqliklar yashovchilar, sudralib yuruvchilar, qushlar va sut emizuvchilarning ayirish sistemasini evalutsiyasini tushuntirish
O`quv jarayoni texnologiyasi	Ta’lim shakli-dars Dars uslubi guruhlarda o`qitish Dars jarayonida baholash- yakka tartibda baholash guruh bo`yicha uy vazifasini inobatga olib rag’batlantirish Nazorat turi- og`zaki yozma Dars jihozi-plakatlar, doska, tarqatma materiallar, multimedia dasturlari va darslik Dars turi mavzuga oid yangi tushuncha va bilimlarni shakillantirish, ma’ruza
Kutilayotgan natija	O`quvchilarda xordalilar tipi sinflarining ayirish organlarini tushuntirishda plakatlar va tarqatma materiallar, multimedia, disklarda ko`radilar. Ko`rganlarini va eshitganlarini to`g`ri talqin qilishlariga erishish
Uyga vazifa	O`quvchilarda o`tilgan mavzu yuzasida testlar tuzish mavzuga oid yangi ma’lumotlatni topib kelish

Mavzu: Xordalilar tipi sinflarining ayirish organlarini tushuntirish

Darsning borishi:

I.Tashkiliy qismi:

Navbatchi o`quvchi axborotini tinglash, sinfni darsga tayyorgarligini tekshirish, sinf ozodachiligiga e’tibor berish. O`quvchilarni guruhlarga ajratish

II.O`tilgan mavzuni takrorlash:

1-topshiriq

O`tilgan mavzu bo`yicha o`quvchilarning bilimini savоllar yordamida aniqlash

1. Lonsetikning tuzilish belgilarini tushuntiring

Javob:

a) bosh miyasi bo`lmaydi

b) jabra bilan nafas oladi

d) bosh skleti rivojlanmagan

e) sklet xordadan iborat

i) qob aylanish sistemasi yopiq

g) og`iz teshigi paypaslagichlar bilan o’ralgan

h) xorda skleti umrbo`yi saqlanib qoladi

j) surguchlari teri buermasida iborat

2. Lonsetikni aniqlagan olim nomi

J: A.O.Kabalevskiy

3. baliqlarning tana shakli yashash muhitiga qanday moslashgan

Javob: tanasining rangi suvda yashash va harakatlanishga moslashgan, gavdasi suychi shakli, ikki yon tomonidan yasilashganligi, boshining tanasida harakatsiz qo`shilganligi, terisining shilimshiq modda bilan qoplanganligi baliqning suv qarshiligini yengishiga yordam beradi.

4. Baliqlar sklet tuzulish xususiyatlariga ko`ra qaysi sinflarga bo`linadi?

Javob: Tog`ayli va suyakli baliqlar

5. Qurbaqa bir kechada qanch hashoratni yeydi?

J: 100 tagacha

6. Yoz mavsumida kalta kesak necha marta tullaydi?

J: 4-5 marta

7. Qaysi ilonlarning isiqlikni uzoqdan sezadigan organi bo`ladi?

J: Bo`g`ma va shaqilon ilonlar

8. Qaysi toshbaqaning kosasi bo`lmaydi?

J: Uzoq sharq suv havzalarida yashaydigan terili toshbaqaning

9. Qaysi mamlakatda timsohlar maxsus hovuzlarda ko`paytiriladi?

Javob: Kubada

10. Qaysi qushlarda dumg`aza bezi bo`ladi?

J: Suv havzasi qushlarining

11. Qushlar gavdasi qanday tuzilgan?

J: Bosh, bo`yin tana va oyoqlar

12. Qushlar qanday o`zaro aloqa qiladi?

J: Turli tovushlar yordamida

13. Sut emizuvchilar tuzilishi ko`payishi va bolasining rivojlanish xususiyatlariga ko`ra qanday guruhlarga ajratiladi?

J: Tuxum qo`yuvchilar, xaltalilar va yo`ldoshlilar

14. Qimmatli mo`yna beradigan hayvonlar?

J: Andantra va nutiya

15. O`zbekiston “Qizil kitobi”ga sut emizuvchilarning qancha turi kiritilgan?

J: 24 turi

2-topshriq

O`tilgan mavzuni umumlashtirish maqsadida o`quvchilar quyidagi jadvalni to`ldirishlari lozim.

Sinf vakillari	Lansetik	Baliqlar	Suvda va quruqlikda yashovchilar	Sudralib yuruvchilar	Qushlar	Sut emizuvchilari
Skat		+
Lansetnik	+
Baqa			+
O’qun		+
Akula		+
Burgut					+
G’oz					+
Ilon				+
Kaltakesak				+
Kit						+
Gorilla						+
Timsoh				+
Triton				+
Ukki					+
Kalxat					+
Baqa			+

III.Yangi mavzuni tushuntirish
Yangi mavzuni tushuntirishda plakatlar, darslik, videolavhalardan foydalaniladi.

O`tilgan mavzuni yangi mavzu bilan bog`lagan holda yangi mavzuni darslikda berilgan rasmlardan foydalanib ayirish sistemasining tuzilishini tushuntirib beradi.

t/r	Umrtqalilar	Umrtqali hayvonlarning ayirish organining tuzilishi
1.	Lansetnik	Lansetnikning ayirish orginlari xalqali chuvalchanglarnikiga o’xshash tuzilgan naychalardan iborat naychalar xalqum bo`ylab joylashgan jabra oldi bo`shlig`iga ochiladi
2.	Baliqlar	To`qimalarda hosil bo`ladigan moddalar almashinuvi mahsulotlari ikkita tasma simon qo`ng`is qizg`ish buyraklar yordamida qondan filtirlanib siydikni hosil qiladi. Siydik ikki ta yo`li orqali qovuqqa undan anal teshigi orqasida joylashgan maxsus teshik orqali tashqariga chiqarib yuboriladi
3.	Suvda hamda quruqlikda yashovchilar	Baqaning ayirish sistemasi baliqlarnikiga o`xshash ikkita uzun tasmasimon buyrakdan iborat. Buyraklar qorin bo`shlig’ida umrtqa pog`onasining yon tomonlarida joylashgan. Ular qaysi buyrakdan bittadan ingichka naycha siydik yo`llari chiqib kloana bo`shlig`iga ochiladi. Siydik kloana orqali tashqi muhitga chiqib ketadi
4.	Sudralib yuruvchlar	Ayirish sistemasining tuzulishi suvda hamda quruqlikda yashovchilar sinfi vakilarinikiga o`xshaydi
5.	Qushlar	Qushlar ichagi kloanada ochiladi, kloanaga jinsiy organlarning chiqarish yo`li va siydik yo`li ham ochiladi. Kloanada siydik axlat bilan aralashi tashqariga chiqariladi
6.	Sut emizuvchilar	Sutemizuvchilar ayirish organlari qorin bo`shlig`ida bel umrtqalarining ikki yonida joylashgan loviya shaklidagi bir juft buyrakdan iborat biyraklarda hosil bo`lgan siydik ikki ta siydik yo`li orqali qovuqqa to`kiladi siydik qovuqdagi chiqarish nayi orqali tashqariga chiqarib yuboriladi.

IV.Yangi mavzuni mustahkamlash

Yangi mavzuni mustahkamlashda har bir guruh a’zolari bitta sinfning ayirish sistemasining rasmini chizadi va guruh a’zolaridan biri rasmga qarab tushuntirib beradi. Ya’ni doskaga rasmni ilib qo`yib taqdimot o`tkazadi. Kamchiliklarini ikkinchi guruh to`ldirishi mumkin lekin 0,5 balni olib qo`yadi.

1guruh
2-guruh


3-guruh

4-guruh

V.O`quvchilarni baholash

O`quvchilar savollarga bergan javoblariga, guruhlarda bajargan ishiga, taqdimotida va muhokamada ishtirokiga qarab reyting asosida baholanadi.( guruh a’zolariga bir xil baho qo`yilishi lozim)

O`quvchilarning faolligiga qarab rag’batlantiriladi.

VI.Uyga vazifa.

Umrtqali hayvonlar to`g`risida yangi ma’lumotlarni to`plash, o`tilgan mavzu yuzasida testlar tuzish.