Xvii аsrdаn XIX аsrning yarmigаchа tаrbiya, mаktаb vа pеdаgоgik fikrlаr rivoji

Qizlar maktabi va unda ta’lim mazmuni
Masjid va xonaqohlar qoshida ochilgan maktablarda faqat о‘g‘il bolalar 
о‘qitilgan. Qiz bolalar о‘z davrining о‘qimishli ayollari tomonidan uylarida ochilgan 
maktablarda о‘qitilgan. Ayol muallimani о‘lkaning turli hududlarida “otinoyi”, 
“otinbibi”, “bibiotin”, “bibixalifa” deb ataganlar. Qizlar maktabi о‘g‘il bolalar 
maktablariga nisbatan ancha kam bо‘lgan, kо‘p 
hollarda maktabdorlarning
, 
imomlarning xotinlari maktabdorlik qilgan. Qizlar maktabi haqida K.YE.Bendrikov 
“Turkistonda xalq maorifi tarixidan ocherklar” asarida quyidagilarni yozadi: “Qizlar 
ishqiy maktublarga berilmasinlar deb, qizlar maktabida yozuvga о‘rgatilmagan”. 
Professor U.Dolimovning 
fikricha
, bu sо‘zlar haqiqatdan ancha yiroq. О‘zbek xalqi – 
о‘tmishda eng kо‘p shoiralar yetishtirgan xalq, agar yozuvga о‘rgatilmaganida edi, 
podshohlar 
saroyiga 
mansub 
bо‘lgan 
Gulbadanbegim
, 
Zebunisobegim, 
Nodirabegimlarni qо‘ya bering, XIX asrning о‘zida Uvaysiy, Mahzuna, 
Dilshodi Barno
, 
Muazzamxon, 
Muattarxon
, Anbar otin, 
Qamarniso
, Nozimaxon kabi о‘nlab mashhur 
shoiralar qayerdan yetishib chiqqan?! 
О‘rta Osiyoda faoliyat yuritgan qizlar maktabining yirik namoyondalaridan biri – 
Jahon Otin Uvaysiydir. О‘zining butun faoliyati davomida xalqimiz orzu-umidlarini 
rо‘yobga chiqarishga harakat qilgan Jahon otin xalqimizning oqila qizlarini tarbiyalash, 
gо‘zal hayotga erishishning birdan-bir yо‘li deb о‘ylab, о‘zining butun umrini yosh 
qizlarga ta’lim-tarbiya berish bag‘ishladi. 
О‘z maktabida qizlarga boshlang‘ich ta’lim 
berar ekan
, Jahon Otin ularning 
zehnini о‘stirishga katta ahamiyat beradi. Otin о‘z shogirdlariga savod о‘rgatibgina 
qolmay, ular orasidan iqtidorli qizlarni tanlab sharq she’riyati bilan tanishtiradi. Qizlarni 
nazm bо‘stoniga yetaklaydi. 

---

Atoqli zullisonayn shoira Dilshodi Barno 50 yildan ortiq muallimalik qilib, 
qizlarga xat-savod о‘rgatdi, tab’i nazm qizlarga she’riyat ilmidan dars berdi. 
Dilshod о‘z maktabida 
yosh qizlarni tarbiyalar
, ularga xat-savod о‘rgatar va ularni 
chuqur bilim egasi qilib chiqarishga intilar edi. Shu bilan birga, yosh iste’dodli qizlarga 
о‘zbek, tojik mumtoz adabiyoti namoyondalarining asarlarini ham о‘rgatar va 
ularni 
nafosat ruhida tarbiyalab
, о‘z zamonasining ilg‘or kishilari qilib yetishtirishga 
harakat qilgan.