Xx asrda aqshda sotsiologik qarashlar ta’limoti va rivoji

«Ikkilamchi guruhlar» – kishilarning yirik guruhlari bo‘lib, shaxsiy bo‘lmagan munosabatlarga asoslanadi. Har bir individ bunday institutlarda butun jamoa bilan emas, balki uning bir qismi bilan ishtirok etadi. Agar «birlamchi guruh» interaksiyasi kishilarning emotsional shaxsiy aloqalari asosida to‘satdan paydo bo‘lsa, «ikkilamchi guruhlar» avvaldan belgi-langan ishchan munosabatlar orqali shakllanadi. Kulining ta’kidlashicha, «ikkilamchi guruhlar» birlamchi guruhlarga xavf soladi.
Mikrosotsiologiyaning yana bir namoyandasi Jorj Gerbert Mid (1863-1931) bo‘lib, uning fikricha voqelik, tabiat, fizik predmetlarni ong, shaxs kabi ijtimoiy tashkil etilgan yoki inter subyektivdir. Mid tabiat bir-biridan mustaqil predmetlardan tashkil topmagani kabi jamiyat ham ko‘plab mus-taqil individlardan tashkil topmaydi, deydi. Uningcha, kishilik jamiyati evolutsiyasi asosan, birgalashib ishlash hamda shaxslarning o‘zaro va predmetlar bilan bo‘ladigan aloqasi orqali belgilanadi. Ushbu evolutsiya jarayonida kishilarning intellekti hozirgi darajagacha rivojlandi. Bu jara-yon hozir ham davom etib bormoqda. Har bir individ unda ishtirok etadi, faqat interaksiya va boshqalar bilan aloqada «Men»ini taraqqiy toptiradi. Ong tafakkur va tasavvur amaliyotidagina vujudga keladi, o‘zgaradi. Bu amaliyot esa individlar bir-biri, guruhlar jamiyat bilan interaksiyada shakl-lanadi. Shu bilan birga, u ichki tajribaga ham e’tibor beradi va uni ijtimoiy asoslangan xatti-harakat, deb hisoblaydi. Shuning uchun ham, Mid o‘zini ijtimoiy bixeviorist deb hisoblaydi. Uning fikricha, har qanday psixolo-giya ijtimoiy psixologiya bo‘ladi, chunki odamlarning ongi va ruhiyati ijtimoiy axloq va xatti-harakatdan ajralmasdir.
Ruh, nutq, tafakkur, intellekt – ijtimoiy hodisalar bo‘lib, «mulohazalar dunyosi», kommunikatsiyalar jarayoni ularning umumiy manbayi hisob-lanadi. Uning vositasi imo-ishoradir. Tafakkur Mid uchun individning o‘z-o‘zi bilan signifikatif ramzlar yordamidagi ichki kommunikatsiyasidir. Mid interaksiyani barcha ishtirokchilarning boshqa odamlarning xatti-harakat-larga tayyorgarligini, ularning imo-ishoralariga o‘zlarining munosabati, deb hisoblaydi.