Xxxix fəsil Təbiətşünaslıq elmləri Ümumi hissə a Təbiətşünaslıq təhsilinin əhəmiyyəti

Təd.IX.4. Şagird göstəriciləri təhlil edə və qiymətləndirə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Göstəricilər və yaxud dəyişikliklər arasında asılılıqları təsvir etmək üçün diaqramlardan, cədvəllərdən və qrafiklərdən istifadə edirsə;
  
• 
  Göstəriciləri təhlil edir və nəticələr çıxarırsa;
  
• 
  Deyilmiş ehtimalı nəticələrlə tutuşdurursa;
  
• 
  Müşahidə və ölçmələr zamanı aşkara çıxmış gözlənilməz hadisələri müzakirə edirsə, onları izah etməyə çalışırsa.
  

İstiqamət: Kimyəvi hadisələr

Kim.IX.5. Şagird metalların və qeyri-metalların xassələrini tədqiq edə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Metalların fiziki xassələrini (məs., istilikkeçirmə, elektrikkeçirmə)müşahidə etmək üçün sınaqlar keçirirsə; metalların başqa xüsusiyyətləri (məs., yüksək ərimə temperaturu, parlaqlıq, yumşaqlıq, ərintilərin yaranması, maqnitləşmə) barədə mülahizə yürüdürsə.
  
• 
  Sürtülmüş turşularla metalların qarşılıqlı təsirinin qanunauyğunluqlarını aşkar etmək üçün sınaqlar planlaşdırır və keçirirsə; ayrılmış hidrogenin həcmini və ya/miqdarını hesablayırsa;
  
• 
  Sınaqlar keçirir, metalların karbonatlar və turşuların qarşılıqlı təsiri reaksiyaları məhsullarını tədqiq edirsə;
  
• 
  Ayrılmış qazın karbon dioksigen olduğunu müəyyən edirsə;
  
• 
  Laboratoriya cihazlarından səmərəli istifadə edir və duzların müxtəlif yolla (məs., əsasa turşunun əlavə edilməsi, turşuların metal oksidlərinə təsiri) alınması üçün sınaqlar keçirirsə; reaksiyaların bərabərliklərini simvollarla və sözlə (məs., turşu+qələviduz+su) yazırsa; müxtəlif duzdan istifadə olunma sahələrini sadalayırsa;
  
• 
  Əldə etdiyi bilikdən istifadə edir və naməlum turşunun və əsasın qarşılıqlı təsiri məhsulları barədə mülahizə yürüdə bilirsə;
  
• 
  Tədqiqatın nəticələrini müxtəlif (məs., qrafiklər, sxemlər) şəklində təqdim edirsə, tədqiq olunası dəyişiklikləri (məs., metalın miqdarı, turşunun həcmi, ayrılmış qazın miqdarı) müəyyənləşdirirsə;
  
• 
  Qeyri-metalların bəzi fiziki xassələrini (məs., xarici əlamətlərin oxşarlığı-fərqləri əritmə və ərimənin aşağı temperaturu, pis isti və elektrik keçirmə) sadalayırsa; qrafiti qeyri-metal keçirici kimi xarakterizə edirsə;
  
• 
  Turşunu və oksidlərin əsasını fərqləndirirsə; onların kimyəvi xassələri barədə (əsas oksidlər əsaslara uyğun gəlir, turşu oksidləri – turşulara) mülahizə yürüdürsə;
  
• 
  Qeyri-metalların oksigenlə qarşılıqlı təsirini əks etdirən reaksiyalar yazırsa; dövrilik fabulasından istifadə etməklə ona tanış olmayan qeyri-metal oksidlərin düsturlarını tərtib edirsə;
  
• 
  Bəzi duzları, onların məişət-yaşayış sahəsində istifadə olunmasını sadalayırsa (məs., natrium xloridi – süfrə duzu, kalium nitrat-qara barıtı əhatə edir, mis (II-nin )sulfat kristal hidratı – mis kuporosu, maqnium sulfatın kristal hidratı – ingilis duzu, gümüş bromidi – foto lenti əhatə edir);
  
• 
  Reaksiyanın gedişini təsdiq edən əlamətləri (məs., qazın ayrılması, istiliyin ayrılması/udulması, rəngin dəyişməsi) tədqiq etmək üçün sınaqlar planlaşdırır və keçirirsə;
  
• 
  Metalların istifadəsini şərtləndirən bəzi ümumi əlamətlərini (məs., bərklik, elastiklik, istilik və elektrikkeçirmə) təsvir edirsə; metalların ərintilərindən istifadə etmək barədə informasiya toplayırsa;
  
• 
  Gürcüstanda yayılmış metalların və qeyri-metalların və onlardan istifadə olunması barədə informasiya toplayırsa, materialı auditoriyanın qarşısında təqdim edərkən müvafiq terminlərdən adekvat istifadə edirsə.