Y. V. QƏHRƏmanli, A.Ə. XƏLİlova s. Y. MƏHƏRRƏmova, A. X. HƏSƏnova

1-ci şaqul üzrə 
N
1
=23

4=92; N
2
=23

4=92; N
3
=23

6=138 
2-ci şaqul üzrə 
N
1
=23

6=138; N
2
=23

6=138; N
3
=23

6=138; 
N
4
=23

6=138; N
5
= 23

5=115 
3-cü şaqul üzrə 
N
1
=23

6=138; N
2
=23

6=138; N
3
=23

4=92;
N
4
=23

6=138; N
5
=23

6=138 

---

4-cü şaqul üzrə 
N
1
=23

4=92; N
2
=23

6=138; N
3
=23

6=138;
N
4
=23

6=138; N
5
=23

6=138 
5-ci şaqul üzrə 
N
1
=23

6=138; N
2
=23

6=138; N
3
=23

6=138 
 
Bir saniyədəki dövrlər sayı 
ilə hesablanır. 
-ümumi dövrlər sayına tələb olunan hərəkət müddəti, 
vaxtdır. 
1-ci şaqul üzrə 
n
1
=92/82=1,12; n
2
=92/87=1,06; n
3
=138/151=0,91 
2-ci şaqul üzrə 
n
1
=138/109=1,27; n
2
=138/115=1,2; n
3
=138/129=1,07 
n
4
=138/153=0,9; n
5
=115/136=0,14 
3-cü şaqul üzrə 
n
1
=138/92=1,5; n
2
=138/103=1,34; n
3
=92/90=1,02 
n
4
=138/145=0,95; n
5
=138/159=0,87 
4-cü şaqul üzrə 
n
1
=92/68=1,35; n
2
=138/108=1,28; n
3
=138/139=0,99 
n
4
=138/151=0,91; n
5
=138/170=0,81 
5-ci şaqul üzrə 
n
1
=138/114=1,21; n
2
=138/140=0,99; n
3
=138/158=0,87 
 
Fırlanğacın saxlanılmış nöqtədə suyun hərəkət sürəti 
aşağıdakı düsturla hesablanır: 
0
=0,02 m/san
qəbul edilir 
Alınmış nəticələr 10-cu sütuna qeyd edilir. 
1-ci şaqul üzrə 

---

1
=0,23

1,12+0,02=0,28; 
2
=0,23

1,06+0,02=0,26;
3
=0,23

0,91+0,02=0,23
 
2-ci şaqul üzrə 
1
=0,23

1,27+0,02=0,31;
2
=0,23

1,2+0,02=0,29 
3
=0,23

1,07+0,02=0,27;
4
=0,23

0,9+0,02=0,22 
 5
=0,23

0,14+0,02=0,21 
3-cü şaqul üzrə 
1
=0,23

1,5+0,02=0,37;
2
=0,23

1,34+0,02=0,33 
3
=0,23

1,02+0,02=0,25; 
4
=0,23

0,95+0,02=0,24 
5
=0,23

0,87+0,02=0,22 
4-cü şaqul üzrə 
1
=0,23

1,35+0,02=0,33; 
2
=0,23

1,28+0,02=0,31 
3
=0,23

0,99+0,02=0,25;
4
=0,23

0,91+0,02=0,23 
5
=0,23

0,81+0,02=0,20 
5-ci şaqul üzrə 
1
=0,23

1,21+0,02=0,29; 
2
=0,23

0,99+0,02=0,25 
3
=0,23

0,87+0,02=0,22 
Sonra 1-ci və 5-ci şaqullarda alınmış nəticələri 3 nöqtə 
(29), 2,3 və 4-cü şaqullarda alınmış nəticələr isə 5 nöqtə (30) 
üsulu ilə hesablanaraq şaqulda orta sürətlər 
or 
hesablanır. 
1-ci şaqulda 
2-ci şaqulda 

---

3-cü şaqulda 
 
4-cü şaqulda 
5-ci şaqulda 

---

Cədvəl 8 
Sürət 
şaqulları 
Daimi nöq- 
tədən olan 
məsafə 
l,m
 
Şaquldə su-
yun dərinli-
yi, 
h,m

Fırlanğac saxlanılan 
dərinlik 
Dövrlər 
sayı, n
0 
Zənglərin sayı və vaxtı 
Ümumi 
dövrlər 
sayı, 
N
 
Vahid 
dövrlə-
rin sayı
 
n
 
Dərinlik
dəki 
sürətlər, 
,
 m/san
 
Şaqulda 
orta sürət, 
or
,m/san
 
Dərinliyə 
görə 
Hesabat, 
m-lə
 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
1 
l
sol
-1,8 
l
1
-3,2 
h
1
-0,7 
0,2h 
0,6h 
0,8 h 
0,14 
0,42 
0,56 
23 
20 
22 
25 
41 
44 
50 
60 
65 
75 
82 
87 
100 
- 
- 
125 
- 
- 
151 
92 
92 
138 
1,12 
1,06 
0,91 
0,28 
0,26 
0,23 
0,26 
2 
l
2
– 4,4 
h
2
-1,2 
üst 0,1h 
0,2h 
0,6h 
0,8 h 
dib 0,9 h 
0,12 
0,24 
0,72 
0,96 
1,08 
23 
18 
19 
23 
25 
27 
36 
38 
46 
50 
54 
53 
57 
69 
75 
81 
72 
76 
92 
100 
109 
90 
95 
105 
126 
136 
109 
115 
129 
153 
- 
138 
138 
138 
138 
115 
1,27 
1,2 
1,07 
0,9 
0,14 
0,31 
0,29 
0,27 
0,22 
0,21 
0,26 
3 
l
3
-5,6 
h
3
-1,8 
üst 0,1h 
0,2h 
0,6h 
0,8 h 
dib 0,9 h 
0,18 
0,36 
1,08 
1,44 
1,62 
23 
15 
17 
22 
24 
26 
31 
35 
45 
48 
53 
46 
52 
67 
72 
80 
61 
69 
90 
97 
107 
77 
86 
- 
121 
133 
92 
103 
- 
145 
159 
138 
138 
92 
138 
138 
1,5 
1,34 
1,02 
0,95 
0,87 
0,37 
0,33 
0,25 
0,24 
0,22 
0,28 
4 
l
4
-7,3 
h
4
-1,2 
üst 0,1h 
0,2h 
0,6h 
0,8 h 
dib 0,9 h 
0,12 
0,24 
0,72 
0,96 
1,08 
23 
17 
18 
25 
25 
28 
34 
36 
47 
50 
57 
51 
54 
70 
76 
86 
68 
72 
93 
101 
114 
- 
90 
116 
126 
142 
- 
108 
139 
151 
170 
92 
138 
138 
138 
138 
1,35 
1,28 
0,99 
0,91 
0,81 
0,33 
0,31 
0,25 
0,23 
0,20 
0,27 
5 
l
5
-8,7 
l
dib
-9,9 
h
5
-0,8 
0,2h 
0,6h 
0,8 h 
0,16 
0,48 
0,64 
23 
19 
47 
26 
38 
47 
53 
57 
71 
79 
95 
117 
105 
114 
140 
181 
114 
140 
158 
138 
138 
138 
1,21 
0,99 
0,87 
0,29 
0,25 
0,22 
0,25 

---

Hidrometrik fırlanğacla şaqullar üzrə orta sürətlər təyin 
edildikdən sonra onların arasından keçən sərfin və onların 
əsasında canlı en kəsikdən keçən ümumi sərfin 
hesablanması analitik üsulla aşağıdakı kimi aparılır.
Bunun üçün əvvəlcə şaqullar arası sahələr və oradakı 
orta sürətlər müəyyənləşdirilir (cədvəl 9). 
Şəkil 9-a əsasən ω
1
və ω
6
sahələri üçbucaq kimi, qalan 
ω
2
, ω
3
,
ω
4
,
ω
5 
–in sahələri isə trapesiya kimi hesablana bilər 
(31).
b
1
, b
2
, b
3
, b
4
, b
5
, b
6
şaqullar arası məsafə olub aşağıdakı 
kimi hesablanır: 
1
,4; m 
1,2; m 
1,2; m 
1,7; m 
1,4; m
1,2; m 
Cədvəlin 4-cü sütununa ilkin verilənlərə aid olan 
şaqullarda suyun dərinliyi yazılır. Sonra isə şaqullar arası 
sahələr hesablanır.

---

 
Sonra 8-ci cədvəldə hesabladığımız şaqullarda orta 
sürətlər 9-cü cədvəlin 6-ci sütununa qeyd olunur. Birinci və 
altıncı sahələr üzrə şaqullar arası orta sürəti təyin etmək 
üçün birinci və beşinci şaqullardakı orta sürətlər K
1
, K
2
əmsallarına vurulur.
 
K
1
, K
2
=0,67 qəbul edirəm. 
ω
2
, ω
3
,
ω
4
,
ω
5 
sahələrdə isə orta sürət aşağıdakı kimi təyin 
edilir (33) 
 

---

Şaqullar arasından sərf aşağıdakı kimi hesablanır: 
; 
; 
 
; 
; 
0,30
=
0,26
1,14
=
;
08
,
0
49
,
0
17
,
0
2
1
Q
Q



Q
3
= 1,8

0,27=0,49
Q
4
=2,55

0,27=0,69 
Q
5
= 1,4

0,26=0,36
Q
6
= 0,48

0,16=0,08 
Cədvəl 9-da aparılmış hesabatlara əsasən canlı en 
kəsikdə məcranın üstdən eni - 
1
2
1
....






n
n
b
b
b
b
B
; 
canlı en kəsik sahəsi - 
1
2
1
ω
ω
....
ω
ω
ω






n
n
; 
məcradan axan suyun sərfi - 
1
2
1
....






n
n
Q
Q
Q
Q
Q
təyin olunur. 
Ölçü işləri aparılan yerdə məcradan keçən suyun 
orta sürəti aşağıdakı düsturla təyin olunur: 
Burada: 
Q
-məcradan keçən suyun sərfi. Baxılan halda
Q
=2,0 
m
3
/san-dir

---


- məcranın canlı en kəsik sahəsidir. Baxılan 
halda 

=7,86 
m
2
. 
Məcradan keçən suyun orta sürəti 
or
=0,25 
m/san
təyin 
olunur.
Məcrada suyun orta dərinliyi isə 
B
H
or
ω

, (
m)
ifadəsi 
ilə hesablanır
. B
-məcranın üstdən enidir.
 
B
=
l
sağ 
–
 
l
sol
= 9,9-1,8
= 8,1 
m. 
 
Məcrada suyun orta dərinliyi 
H
or
=0,97 
m
təyin olunur. 
Cədvəl 9