Y. V. QƏHRƏmanli, A.Ə. XƏLİlova s. Y. MƏHƏRRƏmova, A. X. HƏSƏnova

Hidrometrik fırlanğacla suyun sürətinin təyini 
Hidrometrik fırlanğıcla məcranın canlı en kəsiyində suyun 
sürəti aşağıdakı ardıcıllıqla təyin edilir. 
Məcra üzrə canlı en kəsiyin səciyyəvi hissələrində suyun 
sürəti təyin olunacaq şaqullarının yerləri müəyyənləşdirilir. Bu 
şaqullarda suyun dərinliklərinin (
h
1
, 
h
2
, 
h
3
, . . .
h
n
) və daimi 
nöqtədən onlara qədər olan məsafələrin (
l
sol
, 
l
1
, 
l
2
, 
l
3
, . . . 
l
n
, 
l
sağ
) 
ölçüləri göstərilir.
Şəkil 9. Məcranın en kəsik sxemi. 
Açıq məcranın canlı en kəsiyindəki şaqullarda sürəti təyin 
etmək üçün 1, 2, 3 və 5 nöqtə üsullarından istifadə edilir. Bir 
nöqtə üsulunda sürət 0,6
h
; iki nöqtə üsulunda 0,2
h
; 0,8
h
; üç 
nöqtə üsulunda 0,2
h
; 0,6
h
; 0,8
h
; beş nöqtə üsulunda isə səthdə 
(0,1
h
); 0,2
h
; 0,6
h
; 0,8
h
və dibdə (0,9
h
) ölçülür. Şaqullar üzrə 
dərinliklər artdıqca suyun axma sürəti azaldığından saxlanma 
nöqtələrinin aşağıya doğru dəyişilməsilə müvafiq olaraq 
hidrometrik fırlanğacın pərinin fırlanmasının sürəti də azalır. 
Yuxarıda qeyd olunduğu kimi pərin fırlanmasının dövrlər sayı 
səs (zəng) və ya elektrik işıqlanması siqnalları vasitəsilə qeydə 

---

alınır.
Müəyyən edilmiş şaqullar üzrə qəbul edilmiş nöqtələrdə 
axın sürətinin təyini üçün saniyəölçənlə ilk və sonrakı təkrar 
siqnalara qədərki vaxt müddəti müəyyənləşdirilir. Aparılan 
ölçü işlərinin nəticələri xüsusi formada tərtib olunmuş cədvəlin 
müvafiq sütunlarına yazılır (cədvəl 8). Cihazın pərinn bir 
tsikildəki dövrlər sayı (D.S.) fırlanğacın dövrlər sayını (
n
0
) 
zənglərin sayına vurmaqla ümumi dövrlər sayı 
N
tapılır. Bir 
saniyədəki dövrlər sayı isə aşağıdakı düsturla hesablanır. 
t
N
n

(25)
Burada, 
t
-ümumi dövrlər sayına sərf olunan vaxt, 
san
. 
Şaqullar üzrə hidrometrik fırlanğacın saxlandığı dərinlikdə 
pərin bir saniyədəki dövrlər sayı 
n
i
təyin etməklə suyun sürəti 
mövcud emprik ifadədən tapılır. 
(26) 
Burada, 
-suyun axma sürəti, 
m/san
; 
n
- pərin bir saniyədəki dövrlər sayı; 
k
-fırlanğıcın pərinin hidravliki addımı olub 
k
=0,114

0,230 
qəbul edilir; 
-fırlanğıcın pərinin hərəkəti üçün başlanğıc sürəti olub
= 0,02

0,08 
m/san
qəbul edilir. 
Axının canlı en kəsiyində qəbul edilmiş şaqullar üzrə ölçü 
işləri aparılacaq nörtələrin saylarına uyğun olaraq orta axın 
sürətləri aşağıdakı kimi təyin edilir: 
1)
Ölçü işləri 1 nöqtədə aparıldıqda: 
(27) 

---

2) Ölçü işləri 2 nöqtədə aparılanda: 
(28) 
3) Ölçü işləri 3 nöqtədə aparılan halda: 
( 
) 
(29) 
4)
Ölçü işləri 5 nöqtədə aparıldıqda
( 
)
(30)