Yadroning bo’linish rеaktsiyalari
Mavzu: Mustaqil manbali o„zgarmas tok zanjirini hisoblash. Elektr
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Mavzu: Mustaqil manbali o„zgarmas tok zanjirini hisoblash. Elektr
zanjirning kompleks uzatish funksiyasini hisoblash. Reja: 1. Kirxgof qonunlarini bevosita so’llash usuli. 2. Kontur toklari usuli. 3. Tugun potentsiallari usuli. Elektr zanjirlarini hisoblashdagi asosiy vazifa tokning zanjir tarmotslarida shunday taqsimlanganligini anitqlashdir. Bu vazifa elektr zanjiri uchun asosiy bulgan Om va Kirxgof qonunlaridan foydalanib hal etiladi. Murakkab elektr zanjirlarining ishlashini tahlil silish va hisoblash uchun Kirxgofning ikkala sonuniga asoslangan bir nechta usullar ishlab kiritilgan. Ammo konkret sharoitda berilgan elektr zankiri sxemasidagi elementlarning joylashishiga (konfiguratsiyasi) ko'ra va masalada so'yilgan sharoitlarga binoan uni saysi usul bilan yechish samarali bo'lsa, o'sha usuldan foydalanish tavsiya etiladi. Quyida elektr zanjirlarini hisoblashning amalda keng tartsalgan usullari bilan tanishib chiqamiz. Kirxgofning birinchi va ikkinchi qonunlaridan foydalanib, har qanday murakkablikdagi tariotslangan elektr zanjiri uchun kerakli tenglamalarni tuzgandan so'ng ularni birgalikda yechib, zarur kattaliklarni (masalan, toklarni) anitslash mumkin. Berilgan elektr zanjiri uchun Kirxgof qonunlariga asoslanib tenglamalar tuzishdan avval suyidagi tartib va soidalarga rioya silish lozim: 1. Berilgan elektr zanjiri sxemasini iloji boricha soddalash girish. 2. Berilgan elektr zanjiri sxemasini mustatsil kongurlarga ajratish. 3. Sxemada avvaldan berilgan EYUK. kuchlanish va toklarning hamda avvaldan noma'lum bo'lgan toklarning ixtiyoriy shartli muskat yo'nalishini ko'rsatish (tanlash). 4. Sxemadagi har bir berk kongurni aylanib chitsishning ixtiyoriy yo'nalishini ko'rsatish (tanlangan yo'nalish bo'yicha tuzilgan tenglamalar o'zaro boglits bo'lmasin). 5 Kirxgofning birinchi sonuni bo'yicha p — 1 (p — sxemadagi tugunlar soni) hol uchun toklar tenglamasini tuzish, aks holda oxirgi tugun uchun tuzilgan tenglama avvalgilariga bog'liq bo'lib qoladi. 6. Kirxgofning ikkinchi qonuniga ko'ra (o'zaro bog'liq bulmagan) K — (p — 1) yetishmovchi tenglamalarni tuzish [ K — noma'lum toklar soni). 7 Kirxgof qonunlari bo'yicha tuzilgan tenglamalar soni sxemadagi tarmoklar soniga teng bo'lishi kerak. Misol tariqasida rasmda kursatilgan elektr zanjirdagi toklarni aniqlaylik (EYUK va qarshiliklar ma'lum, deb faraz qilamiz). Berilgan boshlang'ich sxemani , a soddalashtirgandan so'ng b dagi sxema hosil bo'ladi. Sxemada avvaldan ma'lum bo'lgan EYUK yo'nalishini va aniqlanishi lozim bulgan toklarning ixtiyoriy musbat yo'nalishi- ni ko'rsatib, Kirxgof qonunlariga ko'ra tenglamalar sistemasini tuzamiz. Tarmoqlar soni uchta bo'lgani uchun tenglamalar soni ham uchta bulishi kerak: tenglamalar sistemasini yechish natijasida ayrim toklar musbat yoki manfiy ishoraga ega bo'lib qolishi mumkin. Musbat ishoralar toklarning haqiqiy yo'nalishlari to'g'ri belgilanganligini, manfiylari esa toklarning yo'nalishi teskari belgilanganligidan darak beradi. 3. Bu usul murakkab elektr zanjirlarini hisoblashda amalda keng qo'llaniladigan usullardan biri bo'lib, Kirxgofning ikkinchi konuniga binoan tuzilgan tenglamalar bo'yicha tahlil kilinadi. Kontur toklari usuli tugun nuqtalari ko'p bo'lgan murakkab elektr zanjirlarni hisobl ashda samarali bo'lib, u yordamida tenglamalar sistemasi tuzilganda, Kirxgofning birinchi qonuni bo'yicha tuziladigan tenglamalardan farqli o'laroq, umumiy yechiladigan tenglamalarning soni avvalgi usulga Karaganda bittaga kamayadi. Mazkur usul yordamida murakkab elektr zanjirining sxemasi rasmda hisoblanganda uni avval mustaqil (1; 2;3) kontur- larga ajratib, har bir kontur- da ixtiyoriy yo'nalishga ega bulgan kontur toklari /,, /p va /I1 oqib o'tayapti, deb faraz kilinadi. Kontur toklarining yo'nali- shini, iloji boricha, EYUK lar yo'nalishiga mos qilib olgan ma'qul. Agar kontur toklarining qiymatlari aniqlansa, ular orkali barchya tarmoklarlagi toklarning haqiqiy kiymatlarnni aniqlash mumkin. Kontur toklari absolyut kiy- mat jihatdan mustaqil tarmoqlardagi toklarga teng bo'lishi kerak Agar mustaqil tarmoq- dagi tokning yo'nalishi (ixtiyoriy olingan) kontur tokining yo'nalishi bilan mos bo'lsa, mustaqil tarmoqdagi tok ishoraga, mos bo'lmasa manfiy ishoraga ega bo'ladi. Sxemada nechta mustaqil kontur bo'lsa, o'shancha tenglama tuzish kerak. Shunday qilib, ko'rilayotgan sxema uchun Kirxgofning ikkinchi qonuniga asosan kuyidagi tenglamalar sistemasini tuzamiz. Quyidagi belgilashlarni kiritamiz: EmE' E ~ E -£• £ ~ E 4-£• i I* h i 4 v **111 c j T c (i Я» *#!+% +#•; tenglamalar sistemasini umumiy holda quyidagicha yozamiz: Bu yerda: E{, En, — tegishli konturlardagi EYU K larning algebraik yiginaisi; R1, R2, R3tegishli yondosh konturlar orasidagi yondosh tarmoqlar qarshiliklarining yig'indisi yoki konturlarning o'zaro qarshiliklari 4. Agar zanjirdagi berilgan EYUK (tok) manbalari va qarshiliklari bo'yicha zanjirning tarmoqlaridagi toklar va barcha tugunlari orasidagi kuchlanishlar pasayishini aniqlash mumkin bo'lsa, bunday zanjirni tahlil qilish mumkin, deb hisoblanadi. Agar ixtiyoriy murakkab elektr zanjirdagi (t + 1) tugunlardan bittasini ajratib olib, uning potentsiali nolga tenglashtirilsa ( aniqlanadi: unda q va S tug'unlari orasiga joylashgan q — 5 tarmoqning qismalaridagi potentsiallar ayirmasi s-q — bo'ladi F1,f2,f3 . . . fttugunlarning potentsiallari ma'lum bulsa. ular orasidagi ayirma har doim shu tarzda aniklanadi. So'ngra Kirxgofning birinchi qonuniga binoan zanjirning t ta muvozanat tenglamasi tuziladi. Tenglamadagi tegishli tarmoklarning toklarini shu tarmoq o'tkazuvchanligining uning elementilagi kuchlanishning pasayishiga ko'paytmasi tarzida ifodalaymiz. a, b va v tugunlarning potentsiallarini tegishlicha Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|