Яли Камали архивиндяки «Короьлу» дастанынын

Əski oğuzlarda iqtisadi həyat

Gərək feodalizm, gərəksə kapitalizm dövrlərindən bizə qalan vəsiqələr, ümumiyyətlə, olduğu kibi oğuzların iqtisadi həyatları haqqında da haman-haman heç məlumat vermiyorlar. Bunun üçün qədim zamanlarda əhalimizin iqtisadi yaşayışlarını və təsər­rüfat sistemlərini tədqiq edə bilmək çox çətinləşiyor. Bu cəhət­dəndir ki, əski oğuzların iqtisadiyyatı haqqında çox az məlumat əldə edə bildik.

Seyhun hövzəsinə gəldikdən sonra, ümumiyyətlə köçəbə hə­yatını davam etdirməklə bərabər oğuzlar içində “kəndçilik”, “şə­hərçilik” həyatları da başlamışdı. Sır-Dəryanın aşağısında Ye­ni­kənd adında bir idarə mərkəzi belə təsis etdiklərini yuxarıda izah etmişdik.

Kəndçilik ilə məşğul olan zəif, ibtidai bir surətdə ziraətçiliğ və heyvan bəsləyiciliklə iştiğal ediyorlardı. Bəslədikləri qoyun və dəvə sürülərindən aldıqları məhsulları Mavərənnəhr və Xarəzm əhalisi kibi qonşu qəbilələrin istemalları ilə dəgişdiriyorlardı¹.

Oğuz qəbilələri bəsit bir şəkildə olsa da qonşu məmləkətlər­lə ticari münasibətdə bulunuyorlardı. Bilxassə, İran və Bizans mallarının Şərqi Asiya pazarlarına nəqlində oğuzlar vasitə olduğu kibi Çin və Tibetin yetişdirdigi müşk və ənbər kibi əmtəənin də Şərq saraylarına satılmasını təmin ediyorlardı. Kəndin sənətinə müsaid şəraitə ehtiva edən hüquq verilmiyordu ki, istehsalat inki­şaf etsin; bu sinif xalq başdakı dərəbəgləri tərəfindən istismar edil­mişdi. Bunlar ümumi iş qüvvətini bir tərəfdən şərqdən gələn təzyiqlərə qarşı müdafiə aləti, o biri tərəfdən şimal qəbilələrini yəğ­ma və qarət için vasitə olaraq qollanıyorlardı. Bu yəğma və qarətçilik Oğuz arasında, mövzuların Azərbaycan və Qafqası isti­lalarına qədər davam etmişdir.