Yangının oluşabilmesi için, bu üç unsurun bir arada bulunması gereklidir. Bu üç unsurdan birini kaldıracak olursak yanma olayı meydana gelmez.
YANGIN PİRAMİDİ
Yangın söndürme kavramı daha geniş incelendiğinde “Yangın Üçgeni” teorisinin eksik kaldığı saptanmıştır. “Yangın Piramidi” teorisi “Yangın Üçgeni”ni de kapsayacak biçimde daha geliştirilmiştir.
Yangın piramidi teorisinde, bu üç faktöre dördüncü bir faktör eklenmiştir. Bu faktör yanıcı madde ile oksijen arasındaki “Kimyasal Reaksiyon” dan bahseden “Bağımsız Zincir Reaksiyonu”dur.
Yanmayı devam ettirmek için, zincir reaksiyonun beslenmesi gerekir.
ÖNEMLİ RİSK
SOLVENT BUHARLAŞMASI
YANGIN VE PATLAMA RİSKİ
17.01.2005 tarihinde işletmede yapılan Lower Explosion Limit (LEL) (Alt Patlama Limiti) yüzdeleri ölçüm sonuçları
LEL % 2 dir.
Üretim Genelinde O2 konsantrasyonu % 20.9
YANGIN PİRAMİDİ
Büyük bir şok dalgası veya patlama sonucunda yanıcı maddeler dağılacağından ve patlama sırasında havanın oksijeni bir anda %16 seviyesinin altına düşeceğinden, yanmanın devamını sağlayan kimyasal zincir reaksiyonu kırılır ve yangın söner. (Havada bulunan oksijen seviyesi %16 nın altına düşerse yanma gerçekleşmez.)
YANGIN PİRAMİDİ
.
YANGIN
ATEŞ
Yanıcı madde ile Oksijen arasında oluşan kimyasal olayın gözle görebildiğimiz bölümüdür.
YANMA
Yanıcı maddelerin ışık ve kuvvetli ısı vererek Oksijen ile birleşmesidir.
YANGIN
Kontrol edilemeyen yanma olayına yangın denir.
YANMA ÇEŞİTLERİ
1-YAVAŞ YANMA/OKSİTLENME
Yanıcı maddenin bünye durumu bakımından buhar veya gaz çıkarır cinsten olmaması veya yeterli ısı ya da oksijen bulunmaması gibi nedenlerle maddenin oksijenle birleşmesi çok yavaş ve dışarıdan belirlenen ışık, ısı, alev, vs. olmaksızın meydana gelir.
Örnek: Demir ve Bakır gibi metallerin Oksijen ile birleşip ( FeO ve CuO) paslanması (Oksitlenme olayı).
YANMA ÇEŞİTLERİ
2-KENDİLİĞİNDEN YANMA:
Yavaş yanmanın zamanla hızlı yanma haline dönüşmesidir.
Oksijen ile yağ birleşirse ısı oluşur ve bir süre sonra yanar.
Örnek: (Oksijen tüp vanasının yağlı elle ellenmemesi gibi.)
Bezir yağ bulaşmış paçavranın bir süre sonra kendiliğinden alevlenerek yanması
3-HIZLI YANMA:
Alev, ışık, korlaşma gibi dışarıdan görülen yanmadır. Alevlenme ve korlanma gibi iki şekilde meydana gelir.
YANMA ÇEŞİTLERİ
4-PARLAMA VE PATLAMA ŞEKLİNDE YANMA:
Parlama kolayca ateş alan maddelerde görülen bir olaydır.
Patlama tamamen bir yanma olayıdır. Burada dikkati çeken husus maddenin tamamının bir anda yanmasıdır.
Bunda maddenin cinsi, bileşimi, şekli, büyüklüğü ve oksijen oranının rolü büyüktür.
Patlamada bir anda parlayarak yanan madde çeşitli gazlar haline geçmekte ve son derece büyük bir hacim genişlemesine uğrayarak etrafını zorlamakta ve parlamalar oluşmaktadır.
YANMA ÇEŞİTLERİ 4-PARLAMA VE PATLAMA ŞEKLİNDE YANMA
Solvent, Doğal Gaz, LPG, Benzin gibi kolayca ateş alan maddeler parlar.
Parlayıcı olan bu maddelerin bir anda tamamen yanması patlama oluşturur.
Patlamanın yanmadan farkı, enerji boşalma hızının çok yüksek olmasıdır. Patlama yangın nedeni değil, bir sonuçtur.
YANMA ÇEŞİTLERİ - PATLAMA
ÇOK HIZLI OKSİTLENME/YANMA SONUCU OLUŞAN PATLAMALAR
Parlayıcı buhar, gaz ve tozun sınırlı bir alanda çok hızlı oksitlenerek enerjisinin boşalması sonucu meydana gelen patlamalardır.
Örnek: Metan ve LPG/SPG (propan, bütan) gibi gazlar ile, Nişasta ve un tozu gibi organik tozların hava ile belirli oranlarda karışımı sonucu oluşan patlamalardır.
Örnek: Solventin kapalı alanda yoğun biçimde buharlaşarak ortamdaki konsantrasyonun hava ile karışarak ateş kaynağı ile birleşerek patlamasıdır.
YANMA ÇEŞİTLERİ
ÇOK HIZLI AYRIŞMA/BOZUNMA SONUCU OLUŞAN PATLAMALAR:
Yapıları kararsız maddelerin çok hızlı ayrışması sonucu oluşan çok hızlı enerji boşalımı şeklinde olan patlamalardır. Bu durum için hava ya da oksijen bulunması gerekmez.
Örnek: TNT, Dinamit, Karabarut, Roket yakıtı gibi, yapıları kararsız olan maddelerin hızla ayrışarak patlaması.
YANMA ÇEŞİTLERİ
FAZLA BASINÇ SONUCU OLUŞAN PATLAMALAR:
Basınçlı kapların ve kazanların içinde oluşan aşırı yüksek basınçtan dolayı patlamasıdır.
NÜKLEER PATLAMALAR:
Nükleer bozunma sonucu maddenin enerjiye dönüşmesi ile ortaya çıkan ani enerji boşalması.
Bir maddenin yanabilir gazlar çıkarıncaya kadar ateşle temas etmesi halinde, bu gazlar tutuşur ve yangın meydana gelmiş olur.
2-ISI İLETİMİ YOLUYLA SİRAYETİ
Isı bir yangından ya da ısı kaynağından uygun bir iletken yardımıyla iletilir. Bu ısı iletkenliği, her maddenin ve cisimlerin yapısına bağlı olarak değişmektedir. Her maddenin ısı geçirgenliği farklı olmakla birlikte, metaller diğer maddelere kıyasla daha geçirgendir.
YANGININ YAYILMA YOLLARI
3-ISININ IŞIMA YOLU İLE İLETİMİ
Işımada, ısı bir kaynaktan başka bir yere ısı
ışınlarına dönüşmüş olarak ve boşlukta hızla
gelişir. Herhangi bir cisme çarpan bu ısı ışınları
orada tekrar ısıya dönüşerek cismi ısıtır. Yani
havanın varlığı yokluğu önemli değildir. Hatta
boşlukta daha iyi yayılır.
4-ISININ HAVA AKIMI YOLU İLE İLETİMİ
Isı Hava ya da sıvı gibi taşıma organı içinde
taşınabilir. Sıcak bir maddenin ışığını bir yerden
bir yere taşıması olayına taşıma yoluyla ısı
transferi denir.
ENDÜSTRİ VE İŞYERİ YANGINLARININ NEDENLERİ
Kusurlu inşaat, elektrik tesisatı,aydınlatma ve cihazlardan kaynaklanan yangınlar.
Sürtünme sonucu ısınan yüzeylerden kaynaklanan yangınlar
Açık alevlerle oluşan yangınlar
Yanık sigara ve kibritlerden çıkan yangınlar
Kendiliğinden tutuşma sonucu (çevre temizliğinin iyi yapılmaması ve atıkların depolanmamasından dolayı) ortaya çıkan yangınlar.
ENDÜSTRİ VE İŞYERİ YANGINLARININ NEDENLERİ
Aşırı ısınmış sıcak yüzeylerden (buhar kazanı, fırınlar vs.) kaynaklanan yangınlar
Kıvılcım sıçraması sonucu çıkan yangınlar
Kesme ve kaynak işlerinden kaynaklanan yangınlar
Bitişik komşu işyerlerindeki yangınların sirayeti sonucu meydana gelen yangınlar
Sabotaj sonucu çıkan yangınlar
ENDÜSTRİ VE İŞYERİ YANGINLARININ NEDENLERİ
Makinelerden çıkan kıvılcım sonucu makine içindeki yabancı maddelerin tutuşması ile ortaya çıkan yangınlar
Ergimiş metallerin çevreye sıçraması sonucu çıkan yangınlar
Kimyasal maddelerin yanması, parlaması ve patlaması sonucu oluşan yangınlar
Statik elektriklenme sonucunda meydana gelen kıvılcımlardan kaynaklanan yangınlar
Bilinmeyen nedenlerden kaynaklanan yangınlar
ENDÜSTRİ VE İŞYERİ YANGINLARININ NEDENLERİ
Bütün yangınların nedenleri incelendiği zaman, büyük çoğunluğu hepimizce bilinen günlük yaşantımızdaki bazı alışkanlık, kullanım ve davranışlarımızdan kaynaklandığı görülür.
Önem derecesine göre bunlar aşağıdaki gibi sıralanabilir.
Müdahale sırasında kesinlikle panik yapmayınız, soğukkanlı olarak müdahale ediniz.
Hakim rüzgar yönüne göre yangının genişleme yönünü belirleyiniz
Yangına neden olan kaynağı saptayınız. (gaz,akaryakıt,katı madde,kimyasal madde A,B,C sınıfı vb)
Yangın tipine uygun söndürme cihazı kullanınız.
Rüzgarın esme yönünü arkanıza alınız.
SYSC İLE YANGINA İLK MÜDAHALE
Aleve yer seviyesinde müdahale ediniz.
Alevin tehlikeli hatları ısıtmasını engelleyiniz.
Mümkünse birkaç kişi birden müdahale ediniz.
Köpüklü müdahalelerde, köpük geldikten sonra müdahale edilmelidir.
Yangının tamamen söndüğünden emin olmadan bölgeyi terk etmeyiniz.
SYSC İLE YANGINA İLK MÜDAHALE
Özellikle kapalı alan yangınlarında ortaya çıkabilecek gazlar öldürücü olur. Bu nedenle yetkisiz ve donanımsız personeli yangın alanından uzaklaştırınız.
Yangını kontrol altına alabilmek ve söndürebilmek için gerekli görülen bütün ünitelerde çalışmalar durdurunuz ve elemanları oradan tahliye ediniz.
Su kullanılmaması gereken yagınlarda, yangın tamamen sönene kadar su kullanılmamalı, yangın tamamen söndükten sonra, soğutma amaçlı olarak su kullanılmalıdır.
SU KULLANILMAYAN YANGINLAR
İşyerlerinde yangın başlangıçlarında kullanılmak üzere, otomatik püskürtücüler bulunan yerler de dahil, seyyar yangın söndürme cihazları bulundurulacaktır.
Parlayıcı sıvılar, yağlar veya boyalardan doğacak yangınlarda:
KÖPÜKLÜ , KARBON TETRAKLÖRÜRLÜ,
KARBON DİOKSİTLİ,
BİKARBONAT TOZLU,
Veya diğer benzeri etkili maddeler bulunan yangın söndürme cihazları kullanılacaktır.
SU KULLANILMAYAN YANGINLAR
Gerilim altındaki elektrik tesis ve cihazlarında çıkan yangınlarda:
HALON ALTERNATİFİ GAZLI,
KARBON DİOKSİTLİ,
BİKORBONAT TOZLU
Veya benzeri etkili diğer tiplerde yangın söndürme cihazları kullanılacaktır.
SU KULLANILMAYAN YANGINLAR
Magnezyum veya alüminyum toz ve talaşlarının bulunduğu yerlerde çıkabilecek yangınlara karşı:
Sulu, karbon dioksitli ve köpüklü bütün söndürücülerin kullanılması yasaktır.
Bu çeşit yangınların, çemberlenmek suretiyle etkili şekilde tecridini sağlamak için, işyerlerinde yeteri kadar KURU VE İNCE KUM VEYA MICIR gibi yanmaz maddeler bulundurulacaktır.
ELEKTRİK TESİSLERİNDE YANGIN
1-Bütün kollarda akım kesilmeli,
2-Sırt rüzgara çevrilerek ateşe yaklaşılmalı ve alevler dipten söndürülmelidir.
3-Metil Bromür, Karbon Tetra Klorür ve Karbondioksit gibi tehlikeli madde püskürten cihazların kullanımında:
a) Kapalı, havalandırılmayan yerde maske kullanılmalı
b) Açık havada, söndürme için lüzumlu olan zamandan fazla duman ve gaz içinde kalınmamalı
c) Söndürmeden sonra, bütün zehirli gazların boşaltılması için kapalı yerler havalandırılmalı.
4-Elbisesi tutuşan kimse yere yatıp yuvarlanmalı, ateşi boğmak için ıslak örtü ile üzeri örtülmeli veya zehirli olmayan yangın söndürücüler kullanılmalı.
ELEKTRİK TESİSLERİNDE YANGIN
TESİSİN GERİLİM ALTINDA OLMA İHTİMALİ VARSA
1-Gerilim değerine uygun yalıtkan eldiven kullanılmalı.
2-Elektrik yangınlarını bastırmak için imal edilmiş;
Pulvarize su, Karbon köpüğü (CO2), Karbon tetraklorür, Metil Bromür gibi cihazlar kullanılmalı.
ELEKTRİK TESİSLERİNDE YANGIN
3-Söndürme cihazı ile tesisin gerilim altındaki kısımları arasındaki uzaklık en az
TAŞINABİLİR SÖNDÜRME CİHAZLARINDA
15 kVolt’a kadar olan tesislerde.......1 metre
15 - 35 kVolt’a kadar olan tesisl…….2 metre
35 kVolttan yukarı gerilimli tesisl.....3 metre
PULVARİZASYON FİSKİYELERDE
BütünTesislerde...............................3 metre
ELEKTRİK TESİSLERİNDE YANGIN
ELEKTRİK TESİSLERİNDE ÇALIŞANLAR; AŞAĞIDAKİ İLK YARDIM VE MÜDAHALE İŞLERİNİ YAPMAK ÜZERE YETİŞTİRİLMİŞ OLMALIDIR.
Elektrik çarpmış veya zehirlenerek boğulmuş bir kimseyi canlandırmak.
Yara ve yanığı mikrop almayacak şekilde sarmak.
Bir yaralıyı en uygun şekilde taşımak.
Kanamaları durdurmak ve kırığı sarmak.
Derin olmayan yaraları dezenfekte etmek.
Yangına ilk müdahale tedbirlerini almak.
YANGIN SÖNDÜRME CİHAZLARININ YERLEŞTİRİLMESİ
Yangın söndürme cihazı, bulunduğu yerlerde çıkabilecek yangın türüne uygun olmalıdır.
Yangın söndürme cihazı, çabuk ulaşılır, kolay alınabilir bir yerde olmalıdır.
Yangın söndürme cihazlarının yerleri iyi tespit edilmelidir.
Yangın söndürme cihazlarının yerleri, görevleri orada sürdükçe değiştirilmemelidir.
Yangın söndürme cihazlarının yerleri uygun şekilde ışık saçan, karanlıkta da görünmesini sağlayacak malzeme ile işaretlenmelidir.
YANGIN SÖNDÜRME CİHAZLARININ YERLEŞTİRİLMESİ
Taşınabilir söndürme cihazının, duvara bağlantı asma halkası, duvardan kolaylıkla alınabilecek şekilde ve zeminden asma halkasına uzaklığı yaklaşık 90 cm. yi aşmayacak şekilde montajlanmalıdır.
Yangın söndürme cihazı yangın çıkma olasılığı olan yerin yakınına ama içine değil (en yakınına) konulmalıdır.
Yangın söndürme cihazları hiçbir zaman (geçici bile olsa) arka taraflara değil, yangın çıkma olasılığı olan yerlerin kapıdan tarafa olan yerlere konulmalıdır.
Yangın söndürme cihazları hiçbir zaman makine, tezgah, malzeme ve kapı arkasına konulmamalıdır.
