Yaygin insan haklari eğİTİMİ Kolaylaştırıcılar ve Öğretmenler için 24 Katılımlı Alıştırma Richard Pierre Claude

ALIŞTIRMA 12, “YASALAR İNSAN HAKLARINI KORUR”

Genel bakış: Toplumun suç ile başa çıkması ve aynı zamanda yasaların uygulanmasında ısrar etmesi gerekir. İnsanlar suçun nedenlerini anlamalı ve özel durumlarda şüphelinin tutuklanması, aleyhine yöneltilen suçlamalara cevap verebilmesi ve kendisine her zaman insanca davranılması hususunda ısrarcı olmalıdırlar. Polis kendi rolü noktasında profesyonel anlayışla hareket etmeli, ceza yasalarına ve insan haklarına saygı gösteren demokratik bir toplumdaki işlevleri yerine getirmelidir.Bu alıştırma, olması gerektiği gibi çalıştıkları zaman, yasaların insan haklarını koruduğunu göstermelidir. Örnek olarak, şüpheli ne kadar önemsiz olursa olsun ve onun suçluluğu ne kadar kesin olursa olsun, insan hakları, suçu ispat edilinceye kadar şüphelinin suçsuz olarak kabul edilmesini gerektirir. Hepimiz gibi, şüpheli de onur ve saygıyı hak eden bir insandır.

Hedefler: Katılımcılar,

• 
  toplumdaki suçların nedenlerini öğrenmelidirler,
  
• 
  şüphelinin korunma ve adil davranılma hakkına saygı göstermelidirler; masumiyet karinesiyle uyumlu olarak sanığın en kısa zamanda mahkeme önüne çıkarılması da buna dahildir,
  
• 
  polisin, asla sanığı aşağılamadan ya da kişiyi yaralamadan veya işkence etmeden kendi duygularını kontrol edebilmesinin önemini kavramalıdırlar,
  
• 
  ceza yargısında adalete saygı duygusunu geliştirmelidirler,
  
• 
  yanlışlıkla tutuklandıkları takdirde neler yapılabilecekleri hakkında planlar geliştirmelidirler.
  

Usuller: Kolaylaştırıcı bir “hayali mahkeme” organize etmek için sakin ve ciddi bir ortam sağlamalıdır. Toplumdaki suçun nedenleri hakkındaki fikirleri kapsayan son adımı da içermesi için zamanı dikkatlice ayarlanmalıdır.

Materyaller: Sayma nesneleri (her katılımcı için beş tane kağıt, çubuk, vs.), İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi

Sıra: Adım 1. Her katılımcı kendini diğerlerine tanıtarak dolaşır. Tam isminizi ve nereden geldiğinizi vs. söyleyin. Kolaylaştırıcı rasgele bir katılımcı seçer; bu kişi diğer herhangi bir katılımcının söylediklerine dayanarak onun geçmişini anlatır. Aynı şekilde, tanıtılan kişi bir diğerini tanıtır. Kişisel tanıtımlar ve karşılıklı tanışmalar “hayali mahkeme”de kullanılacak rol oyununun sorunsuz gitmesine yardım edecektir.

Adım 2. Kolaylaştırıcı, katılımcıların demokratik şekilde bir yargıç seçmelerini ve onaylamalarını ister. Kolaylaştırıcı aynı şekilde, bir polis memuru, bir şüpheli ve bir mağdur rollerini oynayacak üç gönüllü seçmelidir. Son olarak, diğer bütün katılımcılar yargıcın ön tarafında oturtulmalıdır. Katılımcıların onurlu ve disiplinli davranmaları ve mahkemeye saygı göstermeleri hatırlatılmalıdır.

Adım 3. Varsayımsal davanın olguları okunur. Kolaylaştırıcı hikayenin bütün unsurlarının katılımcılar tarafından duyulduğundan ve anlaşıldığından emin olmalıdır. Eğer mümkünse, yargıca, polise, şüpheliye, amcaya ve mağdura davanın birer sureti verilmelidir. Oyunculara hazırlanmaları için yeteri kadar zaman verilmelidir. [Kolaylaştırıcı: aşağıdaki vakada “Murat” diye adlandırılan sanık hayali bir kişidir.] Varsayımsal durum şudur:

Murat’ın vakası

Murat ana-babasını daha genç bir çocukken kaybeden 19 yaşında bir kişidir. Uzak bir ülkede yaşayan akrabalarının gönderdiği para ile yaşamını sürdüren yaşlı amcasının yardımı ile büyümüştür. Yardım etmek için Murat okulu bırakır ve evdeki gündelik işlere ve diğer çocuklara yardım eder. Amcası hastalanır ve aylık olarak aldığı az miktardaki para ile büyük ailesine bakamaz hale gelir. Bu nedenle, amcası Murat’a kendi başına yaşamaya başlamasını söyler. Amcasının evinden ayrılmak zorunda kalır ve umutsuz bir şekilde, yaşamak için para kazanmanın yollarını arar.

Günlük nafakasını kazanmak için, boş yere, düzenli bir iş aramaya başlar. Parası ve yiyecek hiçbir şeyi kalmayınca, şehir merkezindeki bir mağazada çalışan Ayşe Hanım’dan, biraz ekmek almasına yetecek kadar para çalmaya kalkışır. Hırsızlık işinde acemi olduğu için, olay esnasında Ayşe Hanım tarafından “suçüstü” yakalanır. O esnada kendisini ziyaret etmekte olan arkadaşlarının yardımı ile Murat yakalanır ve polise teslim edilir.

Adım 4. Murat derhal yargıç karşısına çıkarılır. Yargıç rolünü oynayan kişiye duruşmayı yönlendirmesi ve kontrol etmesi hatırlatılmalıdır; ilk (savcı), ikinci (tanıklar) ve son olarak (sanık) kimlerin konuşacağı gibi. Yargıç sanığı mahkum etmek için sadece bir itirafın yeterli olmayacağını; suç tamamen ispatlanıncaya kadar sanığın suçsuz olduğunu ve eğer ispatlanamazsa, sanığın hiçbir delil sunması gerekmediğini açıklamalıdır. Yargıç mahkemede düzeni sağlamalıdır (gülüşme olmamalı, kargaşadan kaçınılmalı, vs.) fakat oyuncuların güvenlerinin sarsılmaması açısından çok aşırı resmiyete de kalkışmamalıdır. Yargıç duruşmanın başlaması için işaret verir.

(sayfa 81 deki resim koyulacak)

Adım 5. Yargıcın sorularına cevap olarak. Murat suçunu itiraf ettiğini fakat bunu polis kendisine, gerçekten neler olduğunu anlatıncaya kadar ona yiyecek ve su vermeyeceklerini söyleyince yaptığını söyler. Yargıç, bu hareketinden dolayı polisi kınar ve her iki tarafı dinledikten sonra hemen hükmünü verir: suçlu veya suçsuz. Yargıç kararını yazılı yasalara değil, kendi kişisel deneyimlerine, ahlaki yargısına ve adalet duygusuna dayandırmaya çalışmalıdır.

Adım 6. Bu adımda mahkeme dağılır. Kolaylaştırıcı her katılımcıya daha önce hiç mahkemede bulunup bulunmadığını sorar. Katılmış olanlardan, hayali mahkeme esnasında gözlemledikleri en az bir güçlü ve bir zayıf noktayı anlatmaları istenir. Herkese, yürütülen yargılamadan memnun olup olmadıklarını ve nedenini sorun.

Adım 7. Kolaylaştırıcı katılımcıları küçük gruplara ayırır. Her grubun bir başkanı ve bir raportörü olur. Her katılımcının beş küçük çubuğu, kağıt parçası veya küçük taşları veya benzer sayma nesneleri olmalıdır (bu da herkesin eşit konuşma şansına sahip olduğunu belirtir.) Sorulara cevap verirken, herkes sayma nesnelerinden birini verir ve hepsini veren kişi bir daha konuşamaz. Grup için sorular şunlardır:

• 
  insanlar neden küçük hırsızlık suçları işlerler?
  
• 
  gerekli olduğunu söyleyerek böyle bir suç işleyen bir kişiyi tanıyor musunuz?
  
• 
  bir hırsızlığı gördüğünüzde ne yapmalısınız? Sahibini haberdar etmek mi? Hırsızı tutmak mı? Polis çağırmak mı? Sahibi ne yapmalıdır?
  
• 
  polis ne yapmalıdır? İtiraf etmesini sağlamak için işkence mi etmelidir?
  
• 
  sanık ne yapmalıdır?
  
• 
  Eğer sanık uzun süre gözaltında kalırsa, ailesi ne yapmalıdır?
  
• 
  “Suçluluğu ispatlanıncaya kadar herkes suçsuz kabul edilir” şeklindeki evrensel insan hakkı ile ne kastedilmektedir?
  
• 
  Eğer (suçlu olmadığınız halde) yanlışlıkla tutuklanırsanız ne yaparsınız?
  

Alıştırma 12 için Ek. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (1948)

Madde 5. Hiç kimseye işkence yapılamaz, zalimce, insanlık dışı veya onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz ve ceza verilemez.

Madde 9. Hiç kimse keyfi olarak yakalanamaz, tutuklanamaz ve sürgün edilemez.

Madde 10. Herkesin, hak ve yükümlülükleri belirlenirken ve kendisine bir suç yüklenirken, tam bir şekilde davasının bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından hakça ve açık olarak görülmesini isteme hakkı verilmiştir.

Madde 11. Kısım 1- Kendisine bir suç yüklenen herkes, savunması için gerekli olan tüm güvencelerin tanındığı açık bir yargılama sonunda, yasaya göre suçlu olduğu saptanmadıkça, suçsuz sayılır.

ÜÇÜNCÜ ADIM

Çözümleme Yaparak Adaleti Bulmaya Çalışmak

AHLAKİ DEĞER 7: İNSAN HAKLARINI KULLANMA