Yayin kurulu
EK: İSTANBUL TAPU DAİRESİ’NDE (OSMANLI EVKAF
Yüklə 1,61 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 27 Zilhicce 1299/12 Ekim 1882. Evkaf Nezaret Kalemi.
- Kitab-ı Dede Qorkut
- Defter-i evkaf Liva-ı Erzurum, sahife, 73, dolap, 3. göz, 1.
- Erzurum I
- Tur Ali Bey’in Mezarı Resim 3
- Resim 5-6
- TUR ALİ BEY TÜRBESİ PLAN, PROJE VE TASARIMI
- Kullanılacak malzeme
- AKKOYUNLU KÜMBET ÖRNEKLERİ
- Bayburt-Sinor Köyü Kutluğ Bey Türbesi
- Amarat Köyü Kul Yusuf Kümbeti
- Bey Böyrek (Bamsı Beyrek)
- Yanbaksı (Güneşli) Kümbeti
- AKKOYUNLULARA AİT MEZAR, KİTABE, HEYKEL, KABARTMA, MOTİF VE SEMBOLLER ERZİNCAN-ÇAVŞEK (ESENYURT) KÖYÜ
- ERZİNCAN / KEMAH-ARDOS KÖYÜ (BEŞİKLİ)
- ERZİNCAN MÜZESİ (AKKOYUNLU MEZARLIĞI, ÇİLHOROZ KÖYÜ, BAŞKÖY VE ÇEVRESİ)
- MERKEZ KUREYŞ VADİSİ (SARIKOÇ KÖYÜ)
- Bahaettin KARAKOÇ ALACA KARANLIĞINDA AŞK YOKUŞUNUN
- ANONİM HALK ŞİİRİ İÇERİSİNDE NİNNİLERİN YERİ Prof. Dr. Esma ŞİMŞEK
- Anahtar Kelimeler
- Key Words
EK: İSTANBUL TAPU DAİRESİ’NDE (OSMANLI EVKAF NEZARET KALEMİ) BULUNAN KAYITLARINDA RUM-SARAY, TUR ALİ BEY VE ZAVİYESİ. –Erzincan’da, Dur Ali Zaviyesine meşrut olan Rume-saray (Rumsaray köyü) nam kariye hasılatının müstesna evkaf âdadına dâhil olmadığı beyanı ile hükümet, mahalliyece bedelen tesviyesi ciheti iltizam olunmakta olup, bu suret müşkilâtı ve zaviyenin harabını müstelzim olacağından bahisle zaviye-i mezkure vakfının müs-tesna evkafa ithalile hasılatı meşruhanın kema-fi sabık aynen tesfiyesi hakkında za-viye-i mezkure Postnişini Erzincanî merhum Fehmi Efendi zade Ahmed Fevzi Efendi müracaat etmiş, neticede müstesna evkafa idhal ile hasılatının aynen tefsiye edilmesine. 27 Zilhicce 1299/12 Ekim 1882. Evkaf Nezaret Kalemi. __________________________________________ 27. Dede Korkut’taki Kantural’nın Tur Ali Bey olduğu hakkındaki tezin önde gelen savunucularından biri, bu destanlar üzerinde yaptığı çalışmalarla bilinen Ettore Rosi’dir. E. Rossi, Kitab-ı Dede Qorkut, Citta del Vaticano, 1952, s.29-32. Ayrıca bak. O. Ş. Gökyay, Dedem Korkudun Kitabı, İstanbul 2000, s. LVIII vd.; M. Sözen, Anadolu’da Akkkoyunlu Mimarisi, İstanbul 28. “Bütün bu havali Türkmenlere aittir.” Klaviyo, Timur Devrinde Semerkand’a Seyahat, (çev. Ömer Rıza Doğrul), İstanbul 1975, s. 78. 29. Tahir Erdoğan Şahin, Erzincan Tarihi I, Erzincan 1985, s. 368 vd. Bu meşruhattan anlaşıldığı üzere, Erzincan’da (Rumsaray’da) med-fun olan Tur Ali Zaviyesine ait bugünkü Rumsaray köyünün a’şarı iltizama verilmeyerek, aynen zaviyedara teslim edilmesini âmirdir. Yine bu eski kayıtta, ehemmiyete şayan bir derkenar daha var ki tarihlerde adı olmayan (Çimşid, Uğurlu Yusuf, Kaya, Emre Hasan) gibi zatlardır. Bunlardan başka, Ugurlu Mehmed Yusuf, Uzun Hasan’ın oğludur. Binaenaleyh Akkoyunlu ai-lesine beş zatın ilave edilmesi lazım ki, bunlar bu ailenin tarih sahasına çıktığı hen-gamedeki adlar olması dolayısıyle ehemmiyeti kat kat artar. Defterdeki derkenar: -Defter-i evkaf Liva-ı Erzurum, sahife, 73, dolap, 3. göz, 1. -“Rum saray tabii nahiye-i mezbure tamamı malikâne Melik Esen Velidi Tur Ali mezkurun kadimden mülkü olup, şimdiki halde merhum Rüstem padişahiden elinde olan mukarrernâmesini ibraz edip, dergah-ı alaya arzolundukta zikrolan kari-yenin malikanesi giru kemakan mezbure emre olmağın muktezası emri ali defteri atik kemakan kaydı defter olundu. Kariye-i mezburenin hududu hüccette mesturdur. Şimdiki halde sülüsen malikanede der tarafruf Cimşid ve uğurlu Veldan Yusuf bin Dur Ali ve sülüs malikanede der tasarruf “Kaya Veledu Emre Hasan bin Dur Ali Bey” mucibi defteri atik kariyei mezbure derbend olup, Erzincan ile Bayburt ve Kel-kit yolu üzerinde vaki olmakla avarızı divaniye ve tekalifi örfiyeden emin olmaları defteri cedide kaydolundu.”- Kariye-i mezburenin hissesi ile hisesine ilhakan birleştirilerek Erzincan kasa-basında müceddeden inşa kılınan zaviyede it’amı taam olunmak şartıyla bu irade-i seniyei mülukane şerefsudur buyurulmuş olmağın sadır olan ferman mucibince tas-hih olundu. Sene 1228 ( M. 1813). Tur Ali Bey’in zaviyesi, Erzincan’ın içinde, Terzi Baba’nın mezarı yakınında imiş. Şimdi yeri arsadır. Fakat oğlu Kutluğ Bey, din ismiyle beraber Kutluğ Fahreddin Bey, Sinur’ da ölmüştür…” A. Şerif Beygu, Erzurum I, s. 249-251.
Geçmişte Rumsaray köyü olan yerleşim, Tur Ali Bey ve efradının ya-şadıkları alandır. Erzincan merkezinde Tur Ali Beğ adına yapılan zaviyenin harap olup yok olmasını önlemek amacıyla, adı geçen köyün vergi gelirleri-nin bu bina giderlerine tevdi edilmesi uygun görülmüştür. Dönemin Osmanlı hükümdarının konuya olan ilgisi nedeniyle köyün adının 1903 tarihi itibariy-le Mecidiyeköy olmasına karar verilmiştir. Osmanlı arşivlerinde bulunan 317-2 dosya numaralı İçişleri Arzuhal Kâ- tipliğinin Erzurum Valiliği'ne gönderdiği 29 Ramazan 1323 tarihli yazıda: " 1323/13 Teşrin-i sani. 1321. Valid-i macid-i kesirü'l-mehamid-i Hazreti Şeh-riyar-i Firdevs-i aşiyan Sultan Abdülmecid Han Gazi Hazretleri taraf-ı eş-reflerinden Erzincan'da Tarik-i Nakşibendi Dergahı'na ihsan buyrulan Rum-saray karyesinin Mecidiye namı alisi ile tevsimi hususuna Şurayı Devlet ka-rarı ile bil-istizan İrade-i Seniyye-i Cenab-ı Hilafet-penahî şeref-müta'allik buyrularak Maliye ve Evkaf-ı Hümayun ve Defteri Hakan-i Nezaret-i Celileri ile tarafı vâlâ-yı Seraskeriye tebliğ olunduğu tarafı sami-i Sadaretpenahiden 19.Teşrin-i evvel, 1321 tarihinde izbar buyrulmuşdur ol-babda" denilmek-tedir. Bu tarihten sonra köy Mecidiyeköy olarak anılmaktadır.
İkinci eser ise Tur Ali Medresesi’dir. Bu yapının varlığını A. Şerif Beygu’nun sayesinde bilmekteyiz. 1924’te çıkarılan Tevhidi Tedrisat Kanu-nunun 2. Maddesi gereği işlevselliği yiten dinî yapılar yok olmakla yüz yüze gelmiş, hatta bazılarının hafriyatı yapılmıştır. A. Ş. Beygu, 25 Aralık 1928 yılında hazırladığı araştırma raporda bazı yapılar yanı sıra bu medresenin de adını vermiştir. Yukarıdaki tapu kaydında Rumsaray köyünün gelirlerinden bu zaviye için ayrılmasına ilişkin konuyu içermektedir. İhtimal ki bu gelir Tur Ali Bey Medresesi için de kullanılmıştır. Tur Ali Bey’e ait mezar, Rum-saray köyünün kuzeyindeki toplu mezarlıktan ayrı olarak bugünkü Mecidi-yeköy’ün (Rumsaray) 1 km. kadar doğusundadır. 
Resim 5-6: Rumsaray köyü eski mezarlığı ve Akkoyunlu mezar taşı örnekleri. Resim 7: Rumsaray köyü içinden bir görünüş.    
Resim 8-9-10-11: Rumsaray köyü içinde yer alan eski yapı örnekleri ve yapı taşları. 
Resim 12: Rumsaray köyünün doğusu. Eski Eşek Meydanı yöresi. Resim 13-14: Rumsaray köyü içinde bulunan eski şömine taşı parçaları. TUR ALİ BEY TÜRBESİ PLAN, PROJE VE TASARIMI  
Hazırlayan: Tahir Erdoğan ŞAHİN Tur Ali Bey’in şahsiyeti, Anadolu Türk tarihindeki yeri ve özel olarak Erzincan ve çevresi açısından taşıdığı önem; söz konusu şahsiyetin Rumsa-ray köyü sınırları içinde tespit edilen mezarının yenilenmesini, bu amaçla Akkoyunlu türbe geleneğine uygun bir yapının inşa edilmesini gerektirmek-tedir. Tur Ali Bey’e ait türbe yapımı konusu, Erzincan İl Öze İdare Başkanı Ünal Tuygun ile paylaşılmış, ilgili kurumun bu konuda olumlu yaklaşıla-bileceği ifade edilmiştir. Bu gelişmeler üzerine, söz konusu anıtsal yapı için yer tespiti ve yasal işlemler başlatılmıştır. Rumsaray köyünden İnan Tanrı-verdi, Sinan Tanrıverdi, Bayburtlu taş ustası Abdurrahman İbiş ve oğlu Mü-cahit İbiş de anıt mezarın yapımı konusunda ciddi gayretlerde bulunmuşlar-dır. Başta Erzincan ve Bayburt olmak üzere, Akkoyunluların egemen ol-duğu alanlarda bulunan türbelerin niteliği, kullanılan malzemeler, planları, örtü sistemleri, bezemeleri incelenmiş, buna göre Tur Ali Bey’in mezarı üze-rine inşası uygun bir türbe tasarımı ortaya konulmuştur.
Tur Ali Bey’in oğlu Emirhan Kutluğ Bey'e ait olan bu türbe kendisi tarafından yaptırılan caminin 30 m doğusunda bulunmaktadır. Türbede ken-disinin ve ailesinin mezarları bulunmaktadır. Türbenin özellikle Şah Tah-masp'ın bu bölgede yaptığı tahribatlar nedeni ile bir bölümünün yıkılması kitabelerinin tahrip oluşu sebebi ile yapılı tarihi hakkında bilgi mevcut de-ğildir. Ancak Kutlu Bey'in 1389 yılında öldüğü bilindiğine göre türbenin bu yılda yapıldığı sanılmaktadır. Yine bu türbede bulunan bir başka kitabe 1659/1660 M.(H.I070) yılında onarım gördüğü sanılmaktadır. Hamza-i Kebir Zaviyesi 
Mardin’in Meydanbaşı alanındadır. Akkoyunlular Dö-nemi’nde yılında yapılmıştır (1438-1439). Zaviyenin yanın-da düzgün kesme taştan yapıl-mış olan türbe bulunmaktadır. Bu türbenin kime ait olduğu kesinlik kazanamamakla be-raber Hamza Bey’e ait olduğu da iddia edilmiştir. Zeynel Bey Türbesi Hasankeyf’de, Dicle nehrinin kuzey sahilinde, Hısn-ı Keyfa (Hasan-keyf) köpıüsünün batısındadır. Türbenin, kuzeydeki giriş kapısı, kavsara kemeri üstünde yer alan ki-tabede Uzun Hasan’ın şehit düşen oğlu Zeynel Bey için yaptırıldığı belirtilir. Türbede tarih bulunmamaktadır. Ancak Zeynel Bey'in Akkoyunlular-la, Osmanlılar arasında cereyan eden Otlukbeli Savaşı’nda (1473) şehit düştüğünden hareketle, yapının XV. yüzyılın son çeyreği başlarında inşa edilmiş olduğu söylenebilir.  
Amarat Köyü Kul Yusuf Kümbeti İğdır'a bağlı Amarat (Uydurma adı: Çakırtaş) köyünün batısındadır. 1485 yılında Kul Yusuf adlı bir zat için yaptırılmıştır. Kümbet iki katlı, sekizgen gövdeli ve düzgün kesme taş malzeme ile inşa edilmiştir. Sekizgen gövde dairemsi bir temel üzerine oturmaktadır. 
Dede Korkut Türbesi Bayburt’un güney doğusunda 39 km. mesafedeki Masat köyü yakınındadır. Halk arasında Alî Baba diye geçen türbe Alî Baba (Büyük Baba) anlamında kullanılan ve bütün Türk dünyasını yakından ilgilendiren Dede Korkut'a ait olduğunun zikredilmesi önemlidir. Türbenin üzerinde eski Türkçe 718 rakamı görülmektedir. Bey Böyrek (Bamsı Beyrek) 
Türbesi Bayburt'un 2 km. doğusunda bulunan Erenli köyünün batısında, şe-hirden bakıldığında görülen bir tepe üzerindeki yapı Dede Korkut Hikâyele-rinde geçen en önemli kişilerden biri olan Bey Böyrek'e ait olduğu söylen-mektedir. Halk arasında ziyaret olarak da bilinen bu mezar ve sonradan ilave edilen dikdörtgen şeklinde bir taş binadan oluşmaktadır. Yanbaksı (Güneşli) Kümbeti 
Halk arasında "Yanbaksı Kümbeti" di-ye anılmaktadır. Bayburt – Kısanta (Demirö-zü) ilçesi arasında bulunmaktadır. Kitabesi olmayan yapının Otlukbeli Savaşı’nda şehit olan Seyyid Kasım adında bir kişiye ait oldu-ğu rivayet edilir. Sekizgen bir taban üzerine oturmuş ve kesme sarı taşlardan inşa edil-miştir . Ayrıca; Diyarbekir Şeyh Abdülcelil (Safa Camii) Türbesi, Lala Kasım Bey Tür-besi de Akkoyunlu anıt mezarları arasında-dır. AKKOYUNLULARA AİT MEZAR, KİTABE, HEYKEL, KABARTMA, MOTİF VE SEMBOLLER ERZİNCAN-ÇAVŞEK (ESENYURT) KÖYÜ   
    
ERZİNCAN / KEMAH-ARDOS KÖYÜ (BEŞİKLİ)  
 
ERZİNCAN MÜZESİ (AKKOYUNLU MEZARLIĞI, ÇİLHOROZ KÖYÜ, BAŞKÖY VE ÇEVRESİ)  
   
MERKEZ KUREYŞ VADİSİ (SARIKOÇ KÖYÜ) 
   
ERZİNCAN-ELMALI YAYLASI 
 
Bahaettin KARAKOÇ ALACA KARANLIĞINDA AŞK YOKUŞUNUN Bulutlar dağlarda örgütleniyor Yırtılan göklerin gazabından korkuyorum. Zaman çentik çentik tükeniyor Çaresizliğin azabından korkuyorum. Yârin adıyla ıslatıyorum dudaklarımı Yüreğimde renk renk çiçekler açıyor. Bir yâr ki yüzünü saklar haramdan Süzülür prizmamdan al, yeşil, mor. Cuma günleri gibi en uzun yağmur saçlı Hasret kokar, sıla kokar, sevgi kokar. Kabımla kapçığımla ülfeti yoktur Bakınca daima özüme bakar. Bir çakır doğandır aşkın sıtması Geyikler koşuşur damarlarımda. Körelmiş tırnaklarını rüzgârla sivriltir dağlar Biraz daha viranız her yitik baharda. Bulutlar dağlarda örgütleniyor Dağlardan, çığlardan, sellerden korkuyorum. Ölü denizlere hicreti anlatmak zor Aldığını vermeyen yıllardan korkuyorum. En arkalarda kalmış topal bir bulut Vadimizin üzerinden seke seke geçip gitti. Çengelsiz bir türküyle seslendim arkasından Filim oracıkta bitti… AŞK MEKTUBU Ben sevda bölüğünde kıdemli bir askerim Hizmetim sanadır ey tacidarım Canı bir emanet bilir taşırım Bir ırmak delirir geceleri Bir yıldız kayar ötelerden Bir bulut geçer Ay’ın önüne Birden üşürüm Ve seni daha çok düşünürüm ----------Kokunu en sevdiğim güle veriyorsun! ... Hangi şekle dönüşürsen dönüş Hangi kılığa girersen gir Bilirim ne kadar gerçeksin, ne kadar düş Gönlüm bir şahindir takarım peşine Bulur seni saklandığın yerde Tutar elinden – eteğinden Bana getirir ----------Sen kendini kolay ele veriyorsun! ... Sarmal bir sevdayla yaşarken aynalar derbendinde Bir Aslıhan oluyorsun, bir Leylâ Beni de mahkûm ediyorsun değişim sürecine Bir Kerem oluyorum, bir Mecnûn Dağlara, çöllere vuruyor içimdeki vâveylâ Firar ettiğimi bilmiyor bölüğüm Kırık gönlümde kırk düğüm ----------Adımı dile veriyorsun! ... İçimde ebedî bir sürgünlüğü yaşarım Hangi gezegende insem rastlarım izine Dişlerim beyaz kirazlar gibi hep birden sızlar Ve gülümserim dişçinin elindeki demir kerpetene Biraz daha fazla bakabilmek için yüzüne Bir kaya yuvarlanır boşluğa Kimse bir anlam veremez bendeki hoşluğa ----------Sense yakıp külümü yele veriyorsun! ... Ben sevda bölüğünde kıdemli bir askerim Terhis olsam gidecek bir yerim yok Yüreğimden başka silah taşımam Bütün adresleri iptal ettim Benim senden özge gerçek yârim yok Bir hakkuşu öter geceleri Aşk, mektup yazmaya zorlar beni ----------Sense yeri – göğü sele veriyorsun! ... ANONİM HALK ŞİİRİ İÇERİSİNDE NİNNİLERİN YERİ Prof. Dr. Esma ŞİMŞEK1 Özet: Türk milleti, her zaman şiire ve sanata önem vermiştir. Türk kültür ta-rihine bakıldığında, doğumdan ölüme, insan hayatının hemen her aşamasında şiirin yer aldığı görülür. Dünyaya yeni gelen bir çocuk ninnilerle büyür, tekerlemelerle oy-nar; türkülerle, şiirlerle, marşlarla gençliğini yaşar ve gün gelir ağıtlarla ebediyete gönderilir. Bu bağlamda hayatın henüz başlangıcı olan doğumla birlikte, anne veya diğer büyükler tarafından çocuğun kulağına ilk fısıldanan nağmeler ninnilerdir. Anonim halk şiir içerisinde yer alan ve hece ölçüsüyle söylenen ninnilerde daha çok annenin çocuğuna karşı hissettiği duygular (sevgi, öğüt, dilek, temenni, dua, şikâyet vs.) ifade edilir. Anne ile çocuk arasında, sevgi ve ilgiye bağlı psikolo-jik bir bağın kurulduğu ninniler, çocuğun ruhsal gelişiminde, sağlıklı büyümesinde ve huzurlu olmasında da oldukça önemlidir. Bu çalışmada, ninnilerle ilgili bütün konuların bir arada verilmesi planlan-mıştır. Bu düşünceyle, ninni teriminin anlamından başlanıp ninnilerin tanımı, özel-likleri, konusu, yapılan çalışmalar, diğer türlerle ilgisi, tasnifi, sanat değeri vs. gibi konular tek tek ele alınarak çeşitli değerlendirmeler yapılacaktır.
Those are the feelings ( love, advice, wishes, prayers, complains, etc...) that expressed more by mothers towards their children through these lullabies which ta-ke place among folk poems and written by some music bar measures. The lullabies associating the mother and child with great love and interest are also important in the child's sipiritual development, healthy growth and peaceful life. It has been planned to give all the issues about lullabies at this study. With this in mind, we will review the term lullaby, its features, the connected studies, its classifications, and its value in art.
Genellikle annelerin, yavrularına karşı duydukları his ve heyecanın belirli bir ezgiyle terennüm edildiği ninniler, anonim halk şiirinin önemli bir _____________________________________
öğesidir. Çoğu okuma-yazma dahi bilmeyen, yaşadığı bölgenin veya köyü-nün dışına çıkmamış, kalabalığa girmemiş nice anneler/nineler, yavrularını severken, avuturken veya uyuturken terennüm ettikleri ninnilerde samimi düşüncelerini ve hâlisane duygularını açık bir şekilde dile getirirler. Söyle-nen ninnilerde; çocuğa beslenen sevgi, hayal edilen umut, arzu edilen dilek ve temenni ile iyi insan olması yolunda verilen öğütler yer alır. Aşağıda, çeşitli yönleriyle incelemeye çalıştığımız “ninni” konusunu şu başlıklar altında ele almayı uygun gördük:
Yüklə 1,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
