Bu makalemizde Türk haksız rekabet hukukuna ana hatlarıyla değineceğiz. İsviçre, Avrupa ve Alman hukukundaki düzenlemelere de sonraki makalelerimizde incelemeye çalışacağız.
Türk hukukundaki haksız rekabete ilişkin düzenlemelerin mehazı; İsviçre’de 1943 yılından çıkarılmış olan “Haksız Rekabet Hakkında Kanun”dur. İsviçre’de bu kanun ilga edilerek yerine “Haksız Rekabete Karşı Kanun”nu 1986 yılında kabul edilmiştir. Bu yeni Kanun da 1988’den beri yürürlüktedir.
İsviçre hukukuna da kaynak teşkil eden ve haksız rekabet konusunda en eski kanun olan Alman hukukundaki “Haksız Rekabete Karşı Kanun” (1909) kısa bir süre önce tamamen yenilenmiştir. Haksız rekabet hukuku alanında en güncel gelişme; Almanya’da gerçekleştirilen bu reformdur. Almanya’da 8 Temmuz 2004 tarihinde eski kanun ilga edilerek yeni “Haksız Rekabete Karşı Kanun (Gesetz gegen den unlauteren Wettbewerb, UWG)” yürürlüğe girmiştir.
Topluluk hukukunda haksız rekabeti ilgilendiren, özellikle reklâmlara ilişkin yönergeler çıkarılmıştır ve 18.6.2003 tarihli haksız ticarî uygulamalara ilişkin bir yönerge taslağı hazırlanmıştır.
Türk hukukunda haksız rekabete ilişkin hükümler esas itibarıyla Türk Ticaret Kanunu (TTK) madde 56 ve 65 arasında düzenlenmiştir. Mehaz olan İsviçre Haksız Rekabet Kanunu gibi ayrı bir kanun olarak değil, Ticaret Kanunu’nun içine yerleştirilen haksız rekabet hukukuna ilişkin hükümlerin ilki olan TK m. 56’da genel hüküm düzenlenmiştir. TK m. 56’da öngörülen dürüstlük kuralını ihlâl eden haller 10 bent halinde örnekseme yoluyla madde 57’de sayılmıştır. Haksız rekabet söz konusu olduğunda bunun hukukî ve cezaî sonuçları TK m. 58-65 arasında düzenlenmiştir.
TK m. 56’da dürüstlük kurallarına aykırı olarak rekabet hakkının kötüye kullanılması haksız rekabet olarak tanımlanmıştır. O halde haksız rekabet için;
iktisadi bir rekabetin bulunması ve
dürüstlük kuralına aykırı olarak hakkın kötüye kullanılması gereklidir.
Haksız rekabetin söz konusu olabilmesi için öğretide ve yargı kararlarında kabul edildiği üzere taraflar arasında rekabet ilişkisinin bulunması gerekmez. Hangi hareketin dürüstlük kurallarını ihlâl edeceği konusunda bazı ilkelerden yararlanılması gerektiği belirtilmiştir. Bunlar;
emeğe dayalı rekabet ilkesi,
piyasada doğruluk ve açıklığın sağlanması ilkesi ve
kamu yararının korunması ilkesidir.
Yasa koyucu TK m. 56’yı ihlâl eden hallerin bazılarını örnekseme yoluyla TK m. 57’de düzenlemiştir. Bunların başlıcaları; kötüleme (57/1), aldatıcı reklâmlar (57/3), iltibas (57/5), başkalarının imalât ve ticaret sırlarını ele geçirme (57/7), imalât ve ticaret sırlarından yararlanma ve yayma (57/8), iş koşullarına uymama (57/10) dır.
Haksız rekabet söz konusu olduğunda haksız rekabete maruz kalan kişi, tecavüzcünün kusuru aranmaksızın tespit, men, haksız rekabet sonucu oluşan maddî durumun ortadan kaldırılması davasını, eğer kusur varsa ayrıca maddî ve manevî tazminat davası açabilir.
Türk haksız rekabet hukukunu anlaşılır kılmak için de aşağıdaki şema hazırlanmıştır. Bu şema da ince oklar ihtimalli olan durumları kalın oklar ise sonuç açısından zorunluluk arz eden durumları göstermektedir.
Haksız Rekabet Açısından Bir Olayın İncelenme Aşamaları
(TK m. 57’ye girmiyorsa hâkim kendisi değerlendirir ve burada emek ilkesi, piyasada doğruluk ve açıklığın sağlaması ilkesi ve kamu yararının korunması ilkesinden yararlanır)
TK m. 57: (1) Kötüleme; (2) Başkası ile ilgili gerçeğe aykırılı bilgi verme; (3) Aldatıcı Reklâm; (4) Paye vs. almış gibi davranma; (5) İltibas; (6) Yardımcıları görevleri ihlâl etmeye sevketme; (7-8) Ticaret sırları ele geçirme, bunlardan yararlanma veya yayma; (9) Gerçeğe aykırı belge verme; (10) İş koşullarına uymama
Hayır
Evet
Sonuç: Haksız Rekabet Yok Sonuç: Haksız Rekabet VAR
KUSUR ? Men, tespit, haksız rekabetin sonucu olan maddî durumun ortadan kaldırılması davaları
YOK VAR
Yukarıdaki davların yanında maddî ve manevî tazminat davaları açılabilir
-Otogazla Tüpgaz’ın Arası Açıldı, Kaçağa gün doğdu. Hürriyet 22 Ekim 2004
-GSM de Yanıltıcı Reklam Suçlamaları
_TURKCELL AVEA’yı Reklam Özdenetim Kurulu’na Şikayet Etti (Ali Atıf Bir, Hürriyet 8 Kasım 2004)
-Dampingli Mallara Karşı Koruma
-Çin Mallarına Ek Vergi Geldi (Okan Müderrisoğlu)Sabah 9 Kasım 2004)
-Çinliler defol’yu bile taklit etti. (hürriyet,3 Kasım 2004)
-Türklerin Çin Operasyonu Dünyayı Ayağa Kaldırıyor. (Hürriyet 29 Ekim 2004)
-Korsan Yayına Karşı Ortak Eylem
Korsana Eylem planı (Akşam 2 Kasım 2004)
-Free Shoplar üzerinden Mal Kaçakçılığı
-Free Shop’ta vurgun Akşam 4 Kasım 2004.
-Vurguncular Tekel’i de büyük zarara Uğratmış, Akşam 5 Kasım 2004
-Doğal Gazda da Kaçak Başladı
-Doğal Gaz kaçırıyorlar Akşam 19 Kasım 2004
Gümrüklerde Yap İşlet Devret li Modernizasyon
-TOBB, Habur’u alıyor, 5 Kapı Daha İstiyor
- Türkiye Yolsuzluk Endeksinde 146 Ülke Arasında 77 Sırada
-Abdurrahman Yıldırım,Sabah 22 Ekim 2004)
-Dünya Yolsuzluk Liginde 77’nci sıraya demir attık Hürriyet 21 Ekim 2004
Yolsuzlukla Mücadele de AB Bağımsız Kurul Talep Ediyor
Yolsuzlukla Mücadele Üst Kurulu geliyor .Şükrü Küçükşahin Hürriyet 28 Ekim 2004
-Çiçek:’Bana Yolsuzlukla Mücadele Etme’ Diyenler Bile Var (Hürriyet 29 Ekim 2004)
Kayıtdışılığın Boyutları Çok Yüksek
-11 Milyon Kişi Kayıtdışı Çalışıyor
Akşam 15 Kasım 2004
-Dünya Bankası Araştırması: Kayıtdışılık oranı % 32,1 Sabah 7 Kasım 2004
ÖZELLEŞTİRME VE SERBESTLEŞMELER
Halka Arz Amaca Ne Ölçüde Hizmet Eder?
Menkul kıymetler Borsası’nın geliştiği ülkelerde halka arz özelleştirmede yaygın olarak kullanılan yöntemlerden birisidir.Halka arzın tercih edilmesinde rol oynayan en önemli faktör, sermaye’nin tabana yayılması argümanıdır. Halka arz ile mülkiyet devletten halka geçmiş olur. Bu da özelleştirmeye karşı direncin azalmasını sağlar. Özellikle Türkiye’de özelleştirmelerin çoğunun mahkemelik olması da halka arz yoluyla özelleştirmeyi daha cazip hale getirmektedir. Çünkü halka arz yönteminde herkes pastadan istediği kadar pay alabilmektedir.
Halka arzın başarılı olabilmesi için en önemli önkoşul Borsa’nın yeterince derin olmasıdır. Halka arzın başarısında etkili olan ikinci önemli husus özelleştirilen kuruluşun karlı ve gelecek vaat eden bir kuruluş olmasıdır. Dolayısıyla hantal ve başarısız kamu kurumlarının bu yolla özelleştirilmesi mümkün değildir. Halka arzın başarısını tayin eden bir başka faktör değerlemenin nasıl yapıldığıdır. Başarılı bir halka arzın mutlaka prim vadeden bir fiyatlandırmaya dayanması gerekir. Nihayet halka arzın uygun konjonktürde yapılması gerekir.Halka arzın yapıldığı dönemde borsayı olumsuz etkileyebilecek gelişmeler beklenmemeli ve alternatif yatırım araçlarında da cazip seçenekler bulunmamalıdır. Borsaların manipülasyona açık olmaması da halka arzda başarının önemli bir koşuludur. Son olarak geçmiş dönemlerde yaşanan kötü veya iyi tecrübeler de halka arzı etkilemektedir. Burada hemen şunu ifade etmek gerekir ki başarılı bir halka arz için Türkiye yukarıdaki koşulların çoğunu sağlayabilmiş bir ülke değildir. Bu nedenle Türkiye’de halka arzlarda ya korumacılık vaatleri ya da önemli bir prim sağlama vaadi ile başarı sağlanabileceği beklentisi yaygındır.
Konuya özelleştirme açısından bakılacak olursa halka arzın kamu etkisini ne ölçüde ortadan kaldırdığı önem kazanmaktadır. Bir kamu kurumunun belli bir orandaki hisselerinin halka devredilmesi o kurumun özel sektöre özgü dinamik bir yönetim anlayışına geçmesini garanti altına almayacaktır. Ancak halka arzla birlikte ortaya çıkan statü değişikliği bu kurumların karşı karşıya oldukları kamu yükümlülük ve yardımlarının ortadan kalkmasına neden olacaktır.Dolayısıyla halka arz edilen kuruluş prensip olarak özel sektör gibi ‘katı bütçe kısıtı’ ile karşı karşıya kalacak, bu da onu daha rasyonel davranmaya mecbur edecektir.Bu beklenti gerçekleşmezse kuruluş zarar etmeye başlayacak ve piyasa değeri inişe geçecektir.
Konuya rekabet açısından bakılırsa yine devletin sağladığı ayrıcalıkların, yardım ve yükümlülüklerinin ortadan kalkması rekabeti olumlu olarak etkileyecektir. Ancak halka arz, ilgili kuruluşun rekabet baskısı yaratmasını veya rekabet baskısına dayanabilmesini garanti etmemektedir.
BU çerçevede halka arzın genel olarak tartışılması çok anlamlı değildir. Hangi kurumun hisselerinin, nasıl, hangi fiyattan, hangi oranda, ne zaman ve ne ölçüde kimlere arz edileceği ve halka arzın sağladığı gelirlerin nasıl kullanılacağı önem kazanmaktadır. (Erdal Türkkan)
HABER BAŞLIKLARI
THY de Halşka Arz Süreci Başladı
-SPK İzin Verdi THY de Ek Satış Olacak (hürriyet 12 Kasım 2004
-THY de Ön Talep Toplama İşlemi Başladı Akşam , 15 Kasım 2004
-5 Taksitle veya %7 İndirimle THY Hissesi, Hürriyet 13 Kasım 2004.
-THY nin Halka Arzında Talep Toplama Zamanı. Akşam 17 Kasım 2004
-Amacımız THY ‘yi İMKB-30 ‘a Sokmak
Sabah 19 Kasım 2004
-Halka Arz Yoluyla Özelleştirme Amaca Ne Ölçüde Hizmet Ediyor?
-THY nin halka Arzı Prof Aydın Ayaydın Takvim, 18 Kasım 2004
-Güntay Şimşek:Özelleştirme Mantığı Değişiyor Sabah 3 Kasım 2004.
Yavuz Semerci:THYBu İşten Bir Kuruş Kazanmayacak 11 Kasım 2004)
-KİT sorunu Halka Arzla Çözülmez Güngör Uras (Milliyet 11 Kasım 2004)
Halka Arzlarda ya hesap hatası var ya da bir davranış Bozukluğu Tevfik Güngör,Dünya 25 Ekim 2004
-Kamu Kurumlarının Halka Arzında Fiyatlama Hassas Yapılmalı Sabah 17 Kasım 2004
-Halka Arzda korumacılık Doğru Değil
Milliyet, 17 Aralık 2004
-THY arzı başarılı olur mu? Vatan 19 Kasım 2004
Erdemir’in Kamu Hisselerine Dış Talip Var
-Üç Dünya Devinin Gözü Erdemir’de (hürriyet 11 Kasım 2004)
-Çelik Devleri Erdemir’in Peşini Bırakmayacak Sabah 11 Kasım 2004
-ERDEMİR İhalesine Fesat Karıştı İddiası
-İhaleye Fesat Karıştı (Akşam 12 Kasım 2004)
-ERdemir İhalesi,ne Fesat Karıştı (Sabah 12 Kasım 2004)
-AB Özelleştirmeleri Hızlandırır mı?
- Okan Müderrisoğlu:AB İle Özelleştirmeler Daha Hızlı Gerçekleşir (Sabah 8 Kasım 2004)
-Ataköy Marina ve Galeria Satışa Çıkıyor
Ataköy’ün Üç İncisine yabancılat Göz Dikti. Akşam 5 Kasım 2004.
Ataköy Marina ve Galeria 6 Aralıkta Satışa Çıkıyor.Sabah 5 Kasım 2004
-Ataköy 33 Yıllığına Satışa Çıkıyor Hürriyet 5 Kasım 2004
-Petrol Ürünleri Piyasasında Serbestleşmeye Hazırlıklar Sürüyor
Akaryakıtta serbestleşme devrim gibi olacak Hürriyet 22 Ekim 2004
-OPET rekabeti depoya Taşıyor (Dabah 12 Kasım 2004)
-Lisans almayan akaryakıt istasyonu mühürlenecek, Hürriyet, 15 Kasım 2004
TÜPRAŞ ‘ta İdari Yargı Kararında
Sona Doğru
-TÜPRAŞ Satışına Danıştay Vizesi Yok (Hürriyet 23 Ekim 2004)
-Yavuz Semerci:TÜPRAŞ’ın satışı ne oldu? (Sabah 9 Kasım 2004)
-Yüksek Vergi Sigarada Özelleştirmeyi Zorlaştırıyor
-ÖTV Artışı Özelleştirmeyi Baltalıyor (Hürriyet 9 Kasım 2004)
-Telekomun Özelleştirilmesinde Gecikmeye Yol Açan Faktörler
Önce Telekom Sonra Telsim Milliyet 3 Kasım 2004
-Türk Telekom’un Kısa Sürede Satılması lazım. 19 Kasım 2004
-Türk Telekom’da Satış İçin Bu ay İlana Çıkılacak Sabah 3 Kasım 2004.
-Sabancı:Telekom’da İştahımızı Kaybediyoruz. Sabah 3 Kasım 2004)
-Ekinalan:Yeter ki Özelleşsin O Gün İşi Bırakırım. (Olcay Aydilek,Sabah 24 Ekim 2004)
-KİT lerde İstihdam Azalıyor Toplam Ücret Giderleri Artıyor
-KİT lerin İstihdama Katkısı Azalıyor. Akşam 7 Kasım 2004
REKABET GÜCÜ
HABER BAŞLIKLARI
-İhracatta Rekor Düzey
-İhracatta Üç Rekor Birden (Hürriyet,2 Kasım 2004)
Yabancılarım Türkiye Portföyü 7,4 Milyar Dolar Büyüdü
-Yabancıların Türkiye Portföyü 23,6 Milyar Dolara Yükseldi. Milliyet 13 Kasım 2004
Çin Bir yılda 53,8 Milyar Dolar Yabancı Sermaye Çekti
-Çin Yanbancı Sermaye’de Rekora Koşuyor Hürriyet 16 Kasım 2004
Nitelikli Hemşireye Dış Talep Var
-ABD ye Hemşire İhracı Akşam 16 Kasım 2004
-Taşınmazlarda Devlet Payı Belirlendi
-Samsun’un yarısı Devletin, En çok özel mülk Kilitse , Vatan 17 Kasım 2004
FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET
-Sabancı Üniversitesi’nde Teknoloji Transferi ve Küresel Rekabet Konulu Panel 10 Kasımda
-Johann Löhn Küresel Rekabeti
Anlatacak Sadi Özdemir Akşam 2 Kasım 2004)
Bandrol Uygulamasına İlişkin Usul ve Esaslar hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapıldı
-Bandrollü de olsa sokakta satmak yasak Akşam, 7 Kasım 2004
-Korsan Üretim İçin Türkiye Gözaltında
-AB Korsan Üretimde Türkiyeyi İzlemeye Alıyor. Milliyet 11 Kasım 2004
REKABETİN MAKRO EKONOMİK KOŞULLARI
HABER BAŞLIKLARI
Kara Para İstikrarı Tehdit Ediyor
-Dünyada kara para tehdidi (Akşam 31 Ekim 2004)
-Kamu Kesimi Borçlanma Gereği %5,4 e Çekilecek
-Borçlanma Gereği Azalacak Akşam 28 Ekim 2004
-TL Aşırı Değerli
-TL, % 29,7 Değer Kazandı. Milliyet 5 Kasım 2004
-UNCTAD Dünya Yatırım Raporu Açıklandı
-Dünya Yabancı Yatırımlar Potansiyel Endeksinde 17 Sıra Yükselerek 72. Sıraya Çıkan Türkiye, Performans Endeksinde bir sıra Gerileyerek 110.oldu. Akşam 23 Eylül
-Dış Açık Endişe Yaratıyor
-Bu dIş Açık Böyle Gidemez (faik Öztrak,Milliyet 2 Kasım 2004)
-Cari Açık İyileşiyor Akşam 2 Kasım 2004)
-Dış Ticaret Dengesi Düzeliyor mu? Hurşit Güneş Milliyet 29 Ekim 2004)
-Turizm Gelirlerinde Şaşırtan Büyüme
Gelir 15,5 Milyar Doları aşacak:Milliyet 22 Ekim 2004
-Ekim Ayı Endeksindeki Artış Enflasyonun Yeniden Yükselmesi mi?
-Gıda ve Petrolle Zam Canavarı Uyandırdı Sabah 4 Kasım 2004
-Tarla ve Devlet vurdu, enflasyon %15’i aştı Hürriyet 4 Kasım 2004
-Güngör Uras:Para musluğu açılmadıkça enflasyon azmaz. Milliyet 5 Kasım 2004
AB Türkiye’de İstikrar ve Büyüme Konusunda İyimser
-Hızlı Biyüme Devam Eder,2006 da Enflasyon % 7,3 Olur Sabah,28 Ekim 2004)
-AB den Türkiye Ekonomisine Övgü(Milliyet 28 Ekim 2004)
OECD Türkiye Raporu: Yüksek Kayıtdışılık, Zayıf Yönetişim ve Düşük Güven Tuzağından Kurtulun
-Tuzaklardan Kurtulun, Akşam 22 Ekim 2004
-Özerk Gelir İdaresi Kuruluyor
Özerk Gelir İdaresi İçin Geri Sayım Başladı.Meliha Okur Milliyet 16 Kasım 2004
KAMU İHALELERİNDE REKABET
ULUSLAR ARASI İLİŞKİLERDE SERBESTLEŞME
HABER BAŞLIKLARI
İhalelerdeki Çarpıklığın Sonuçları Özelleştirmeyi de Zorlaştırıyor
İlker Sarıer İhale Abidesi Tekel Binaları Sabah, 14 Kasım 2004
-İhale Yasası Geciktiriyor
-İnternette Geniş Bandı İhale Yasası Gerciktirdi.Cüneyt Uzunoğulları Hürriyet 19 Kasım 2004
-EPDK HES İhalesi
-20 Santral Projesi İhaleye Çıkıyor.Milliyet 17 Kasım 2004
ABD de Çine Karşı Önlem
-ABD, Çin Çorabına Sınırlama Getirecek
- Kuzey Kore İle İlişkier Geliştiriliyor
-Kuzey Kore İle İlk Resmi Anlaşma Akşam 13 Kasdım 2004
