Yazımı Kuralları: 1- cümle başındaki sözcüklerin ilk harfi büyük yazılır. "Dün sizi bir genç aradı."
Yüklə 46,17 Kb.
|
|
A) YAZIM KURALLARI-1 1) Büyük Harflerin Yazımı Kuralları: 1- Cümle başındaki sözcüklerin ilk harfi büyük yazılır. “Dün sizi bir genç aradı.” Ancak sıralı cümleler arasında noktalı virgül kullanıldığında, bu işaretten sonraki cümle küçük harfle başlar.
cümlesinde birinci cümle büyük harfle ikinci cümle küçük harfle başlamıştır. 2- Özel Adlar ve özel adlara bağlı unvan sıfatları ve lakaplar büyük harfle başlar. Profesör Doktor Cemil Bey, Ayşe Hanım, Ahmet Mithat Efendi, Ali Paşa.... * Teyze, yenge, amca, dayı gibi akraba isimleri küçük yazılır. Ayşe teyze geliyor. 3- Yer Adları: Ağrı Dağı, Van Gölü, Marmara Denizi, Konya Ovası… * “dağ, ova, göl” gibi sözcükler bulunduğu yerin adını taşıyorsa büyük yazılır. Değilse küçük yazılır. Toros dağları, Tuz gölü.
Türkiye, Trabzon, Maçka, Güzeyyurt,Atatürk Caddesi, İnhisar Sokak... 5- Kurum, kuruluş adları büyük harfle başlar. Milli Eğitim Bakanlığı, Türk Dil Kurumu, Marmara Üniversitesi 6- Yer-yön isimleri büyük harfle başlar. Özel adlara getirilen yer yön adları bildirdiği isimden önce gelirse (yani sıfat olursa) büyük harfle; sonra gelirse küçük harfle yazılır. Bugün Kuzey Anadolu yağışlı. Bugün Anadolu’nun kuzeyi yağışlı. derken yön adı küçük yazılır. Bu teknik Batı’dan alındı. (Özel Ad.) 7- Ay ve gün adlarının yazımı: Ay ve gün adları yanlarında tarih belirten sayı yoksa küçük harfle başlar. Her pazar maça giderim. Babam temmuzda gelecek. Bir ağustos sabahı görüşelim.
10 Ağustos 1998 Pazar günü görüşelim. Dergi, 15 Mayıs 2005 Pazartesi günü yayımlanmış. Tarih adları rakamla yazılırsa aralarına nokta konur. 11.08.1996, 30.12.1969
8- Gök cisimleri ile sözcükler gerçek anlamında (yani gökbilimle ilgili anlamıyla) kullanılırsa büyük; değilse küçük harfle yazılır. Ay, Dünya’nın, Dünya Güneş’in, Güneş, Samanyolu Galaksisi’nin etrafında soldan sağa dönmektedir. Güneş ışınları Dünya’ya dik olarak gelir. “Benim dünya kadar işim var.” cümlesinde dünya terim anlamında olmadığı için büyük harfla yazılmaz.
Yakup Kadri’nin Yaban adlı romanı Kurtuluş Savaşı’nı anlattığı eseridir. Bu günlerde Peyami Safa’nın kaleme aldığı Yalnızız romanını okuyorum.
Türkçe, Türklük, Atatürkçülük, Afrikalı, İslamlık, Hanefi • Noktadan, iki noktadan, soru, ünlem, üç nokta, tırnak… işaretlerinden sonra gelen cümleler büyük harfle başlar. • Tırnak içindeki cümleler daima büyük harfle başlar ve cümlenin noktalaması tırnağı kapatmadan önce konulur, tırnağı kapattıktan sonra küçük harfle devam edilir. O bana: “ baban öleli beri evin erkeği sensin.” derdi. Örnek
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır? A) Mademki burada kalacaksın yerini hazırla. B) Ya dediğimi yaparsın ya da çeker gidersin. C) Bana da samimiyet göstermedi değil. D) Emekliler maaş farkını mayıs’da alacaklar. E) Kuraklık bu kenti henüz etkilememiş. Örnek Ay ve gün adları; belli bir tarihi gösterdiklerinde büyük harfle, diğer durumlarda küçük harfle yazılır. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu kurala uyulmamıştır? A) 24 Mart’ta yapılan STS büyük ilgi görmüştü. B) Son deneme imtihanı haziran ayının son haftasında yapılacak. C) Sabırsızlıkla beklenen imtihan 2 Temmuz 2006 cumartesi günü yapılacak. D) Mart ayı içerisinde beş Pazar günü varmış. E) Mehmet Rauf’un Eylül adlı romanı ilk psikolojik eser olarak kabul edilir. Çözüm Seçenekler baktığımızda yanlışlığın C seçeneğinde yapıldığını görüyoruz. Burada tarih verilmesine rağmen gün adı “cumartesi” küçük yazılmış. Cevap C
“DE”NİN YAZIMI: Türkçede iki türlü “de” vardır: Bağlaç ve hal eki.
“Ben de onlar gibi olmayı istiyorum.” Cümlelerinde “-de” leri çıkarırsak, anlam bozulmaz; fakat anlamda daralma olur. Bağlaç olan “-de” daima ayrı yazılır. (dahi,bile anlamı da verir) Bence sen de haklısın.
Bulunma anlamı katar. Cümlede yer, zaman bildirecek şekilde kullanılır. Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulur. Büyük sesli uyumuna ve sert sessizlerin benzeşmesi kuralına göre “-de, -te, -ta” olur. * Bileşik yazılır. “Kitapta resim yok.” “Bence sende para çoktur.” “Her yerde bana seni soruyorlar.” cümlelerindeki “de”leri çıkarırsak cümle anlamsız hale geldiği görülür.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır? A) Kimi günler onlar da toplanılırdı. B) En sevdiği arkadaşı da ondan uzaklaştı C) Bu yaz da çabucak gelip geçti. D) Çiçekleri sularken kurumuş yaprakları da topladı. E) Ailesinden bu hafta da haber alamadı.
• Sınıfın en gözde öğrencisi benim. Sıfat isim
SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “de, da”nın yazımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır? A) Sana bir kitap da alalım. B) Işıkta daha belirgin şekilde görünür. C) Sokaklarda lambalarla aydınlandı. D) O da bir gelseydi olmaz mıydı sanki? E) İzmit’te oturuyor da, oradan biliyor. ÇÖZÜM: Seçeneklere baktığımızda B ve E şıkkında “de” hal ekidir. Üstelik cümleden çıkarıldığında cümle anlamsız hale dönüşüyor. A,C,D şıkları bağlaçtır. Bağlaçlar ayrı yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz oysa C’de ayrı yazılması gereken de bitişik yazılmıştır. “sokaklar da” şeklinde olmalı. Başka yerler aydınlandığı gibi anlamı olduğu için. Cevap C
SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır? A) Bu sınava Mehmet te girecekmiş. B) Arkadaşının İstanbullu olduğunu bilmiyordu. C) Arkadaşım, 22 Haziran 1986 Pazar günü doğmuş. D) Konser için İpeklere de bilet aldım. E) Emekli olan arkadaşımızın yerine Selçuk Bey atanmış. Cevap: A
“Kİ” NİN YAZIMI: Türkçede üç tür “ki” vardır. a) Sıfat yapım eki olan ki: Bitişik yazılır. Saksıdaki çiçek çok güzel. Bahçedeki ağaçları kesmişler. Yoldaki işaretlere dikkat edelim. Akşamki olayı duydun mu? b) İlgi zamiri olan “ki”: Bitişik yazılır. Benim param az, seninki ise çok. Herkes yanındakine söylesin. c) Bağlaç olan ki: Birbiriyle ilgili cümleleri ve cümle değerli sözcükleri bağlayan “ki” ayrı yazılır. Görüyorum ki, ders çalışıyorsun. Ayşe ki, zeki bir öğrencisidir. Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini
SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır? A) Bana yardım eder mi ki? B) Öyle yorulduki uyuyakaldı. C) Oysaki ben bunu bilmiyordum. D) Sendeki evrakları getirdin mi? E) Evde ekmek kalmamış ki. ÇÖZÜM: Seçeneklere baktığımızda D’de “ki” sıfat yapmış ve bitişik yazılmış, doğrudur. Fillerden sonra gelen ki bağlaçtır ve her zaman ayrı yazılır. A,C,E’de “ki” fiilden sonra gelmiştir ve ayrı yazılmalıdır.A ve E’de ayrı yazılmış doğru; oysa B’de fiilden sonra gelmesine rağmen bitişik yazılmış; dolayısıyla yazımda yanlış yapılmıştır. Cevap: C KPSS 2003 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır? A) İyiki geldin, ben de seni çağıracaktım. B) Ne yazık ki seninle gelemiyorum, işim çıktı. C) Eminim ki onu benden başka kimse desteklemeyecek. D) Deniz kıyısındaki evimizi sattık, yenisini alacağız. E) Duydum ki uzun zamandır resim yapmıyormuşsun. Çözüm Bağlaç olan “ki her zaman ayrı yazılır. A seçeneğinde ki bağlaç görevindedir ayrı yazılması gerekirken bitişik yazılmış. Cevap A BİLEŞİK SÖZCÜKLERİN YAZIMI: 1- Tür, anlam ve şekil değişikliğine uğrayan kelimeler bileşik yazılır. Karagöz, hanımeli, başkent, işveren, aşçıbaşı, vurdumduymaz, Pazar-ertesi, Kahve+altı, fethetmek, Pazar(er)tesi, zannetmek,niçin, ateşkes, sütlaç ,...
Kahramanmaraş’tan geçtik. Şanlıurfa’ya gidiyoruz. 3- Belgisiz kelimeler, belgisiz anlamında bileşik yazılır. Hiçbir iş zor değildir. Birkaç kişinin sözü birçoğunu üzdü. Birgün eve çıkageldi. Sana bir gün daha verdi. Birdenbire ortaya çıkıverdi. Birtakım insanlar bu olaylardan etkilenmedi. * biraz, herhangi bir, hiçbir,her şey, her gün... 4- Yardımcı fiille kurulan bileşik fiillerde ses düşmesi ya da türemesi oluyorsa bitişik, olmuyorsa ayrı yazılır. yardım etti, nazar etti, yolcu etti affetti, hissetti, zannetti sabretti, kayboldu, 5- Bileşik fiiller (yeterlik, sürerlik, tezlik, yaklaşma fiilleri) daima bitişik yazılır. “yapabilir, bakıverdi, bakakaldı, öleyazdı” ÖRNEK: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır? A) Biraz düşününce kelimeyi buluverdi. B) Neriman’a baktı ve cevap vermesini beklemeden devam etti. C) Bu yalancıya nasıl aldana bildin? D) Uçakta yerini alır almaz kitabını okumaya başladı. E) Mustafa Bey bu kadar dersi yeterli gördü.
C seçeneğinde “aldanabilmek” kurallı bileşik fiildir, bitişik yazılmalı. Cevap: C Örnek
Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerden hangisi doğru yazılmıştır? A) İdareciler, vatandaşlar arasında herhangibir ayrım yapamazlar. B) Yarışmayı takibeden günlerde bir itiraz olmadı. C) Öğrencilere bir takım sorular sordu çıktı. D) İlk kitabının çok satılması üzerine ardı ardına romanlar yazdı. E) Eskiden beri süregelen bu prensip, ortadan kalkıyordu. “Mİ” SORU EKİNİN YAZIMI: • -mı, -mi, -mu, -mü hangi görevde olursa olsun ayrı yazılır. Güzel mi güzel bir ev aldı. Yağmur yağdı mı çalışmayı bırakalım. Bizimle maça gelecek misiniz?
güzel mi, koşuyor mu, yakın mı, gördü mü, Bu konuyu anladınız mı? Eylem çekimlerinde “mi” den sonra gelen ekler, bu sözcüğe bitişik yazılır. Biliyor musunuz? Orada mıydı? Seni hiç anla mıyoruz. Yanlış
Seni hiç anlamıyorum. • İstek, koşul, kararsızlık, pekiştirme, şaşkınlık.... gibi anlamlar katabilir. Sinemaya gitsek mi gitmesek mi, bilmiyorum. Birden karşısına çıkmasın mı!
Mehmet’ki bunu bilemedi.(Y) Mehmet ki bunu bilemedi (D) Buraya Yunus’da gelecek mi? (Y) Buraya Yunus da gelecek mi? (D) Örnek Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “mi”nin yazımı yanlıştır? A) Çok kitap okuyan bir toplum muyuz? B) Şu gelenler mi? Onları tanımıyorum. C) Bu güne kadar biz azmı kitap okuduk? D) Şu çığıtkanlık yapan adamı görmüyor musun? E) Yeni çıkan kitaplardan haberimiz var mı acaba?
“mi” soru edatı her zaman ayrı yazır. Yanlışlık B seçeneğinde yapılmıştır. “azmı” sözcüğü “az mı” şeklinde yazılmalıdır. Cevap C
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır? A) Bu yıl haziranın ilk haftası izne çıkmak ister misin? B) Günümüzü dolu dolu yaşamak bizi mutlu etmez mi? C) Okuyanlara ders vermeyi mi amaçlıyorsun sen? D) Kişileri eleştirel bir gözle ele almak gerekmez mi? E) Gençleri anlamak için kim çaba göster miyor?
“mi” soru eki her zaman ayrı yazıldığını biliyoruz. Sonra gelen ekler ise “-mi”ye bitişik yazılır. E’de yazım yanlışı vardır. “göster miyor” sözündeki “ime” eki soru eki değil, ünlü daralmasına uğrayan “-ma” olumsuzluk ekidir. Dolayısıyla bu ek, sözcüğe “göstermiyor” şeklinde bitişik yazılmalıdır. Cevap E
Sınava on sekiz öğrenci katıldı. * Bankalarda ve benzeri kurumlarda - araya başka sayılar sokulmasını önlemek için hepsi bitişik yazılır. Otuzüçmilyonbeşyüzelli, * Rakamla yazılmış bir sayıya gelen ekler, kesme ile ayrılır. 2005’te, 15.20’de, 12’ye çeyrek var. * ÖSS’de 6’ıncı olduğuna çok sevindi. Cümlesinde altı çizili söz yanlış yazılmıştır. Çünkü sayıyı yazıyla yazsak “altıncı” şeklinde yazılır. Yani ek “*ncı” olacak. Üçüncü 3’üncü, yedinci 7’nci İKİLEMELERİN YAZIMI: Ayrı yazılır. İlaveliler hariç. Sıcak sıcak ekmeklerdi. Sımsıcak bir yuvadayız. Sapa sağlam, ayakkabısı vardı. Sapasağlam Sırıl sıklam ıslandı. Işıl ışıl gözleri vardı. sırılsıklam İkilemeyi oluşturan sözcüklerin arasına hiçbir noktalama işareti getirilmez. “Olanları bana tek, tek anlattı” (yanlış) Onunla aşağı – yukarı görüşmeyeli on yıl oldu. (yanlış) cümlelerde birincide virgül ikincide kesme yazım yanlışına neden oldu. Örnek Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır. A) Okul yıllarımı hayal meyal hatırlıyorum. B) Sınav sonuçları açıklanacağı an kalbim heyecandan kütküt atıyordu. C) Bugün mecliste yeni yasama yılıyla ilgili konuşmalar yapılacak. D) O akşam konu komşu herkes bir araya toplanmıştı. E) Amerika’nın güneyi fırtınalarla sarsılıyor.
KISALTMALARIN YAZIMI: Özel adların kısaltmalarında, kısaltılan her kelimenin ilk harfi büyük yazılır. TBMM, THY, TRT, AB Bunun dışında kalanlar küçük harfla yazılır. Prof. DR. cm. kg. Kısaltmalara getirilen ekler, kısaltmanın okunuşuna göre kesme işaretiyle ayrılarak yazılır TDK’nın kuruluş yıldönümünde ünlüler bir araya geldi. eğer harflerin ifade ettiği sözcükleri söylesek ek Türk Dil Kurumu’nun şeklinde olacaktı. Kısaltıldığında ek “nin” şeklinde oluşur. TBMM’de, DSİ’ye, AB’nin, TRT’ye Örnek
(I) Hasta iken beni üzen şey canımın istediğini yapmamak deyil, canımın bir şeyi istemez oluşudur. (II) Keşke bir şey istesede yapsam; (III) hekimler zor durdurur beni. (IV) Sağken bütün kaygım da canımın binbir şey istemesidir. (V) Uyuşuk, isteksiz olmak ne acıklı birşeydir. Bu parçada numaralandırılmış cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı yoktur? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
A seçeneğinde “değil; B’de “istese de “de” bağlacı ayrı ; D’de “bin bir” ayrı , E’de “bir şey” ayrı yazılmalıdır. Cevap: C YAZIMI KARIŞTIRILAN SÖZCÜKLER Hiçbir konu Birtakım insanlar Bir takım elbise Rasgele Herhangi bir Bir çoğu Birkaç Birdenbire Bir gün Hiç kimse Her biri Her biri Her gün Her şey Bir şeyler Bilirkişi Biraz Her yer Bugün Bire bir eşleşme Bir hayli Bir hoş Yılbaşı Yüzyıl Öğle yemeği Ovmak – ovalamak Övmek – övünmek Fiyat YÖK’ün ODTÜ’yü Denizaltı Dershane Vazgeçmek Asfalt Altmış Art arda Yüklə 46,17 Kb. Dostları ilə paylaş:
|