Yazma, zihnimizdeki duygu, düşünce, istek ve olayların belli kurallara uygun olarak çeşitli sembollerle anlatılmasıdır. Bir başka ifadeyle zihinde yapılandırılmış bilgilerin yazıya dökülmesi işlemidir.
Yazma Nedir?
Yazma, yazarın amacı ve bakış açısına göre bilgileri zihninde gözden geçirmesi, seçmesi ve kelimeleri buna göre sıralamasıdır.
Bu süreçte zihindeki bilgilerin gözden geçirilmesi, çeşitli işlemlerle düzenlenmesi, seçilmesi, seçilen bilgilerin kelimelere aktarılması vb. işlemler yapılmaktadır. Bu süreç bir çok işlemin peş peşe yapılmasıyla gerçekleşmektedir (Fayol, 1997).
Yazma Nedir?
Yazma öğrencinin öğrenme, düşünme, anlama, iletişim kurma, duyguları aktarma vb. becerilerine doğrudan katkı getirmektedir.
Bu katkılar şöyle özetlenebilir:
Yazma, zihinsel süreçlerin harekete geçirilmesini, düşüncelerin düzenlenmesini, cümlelere aktarılmasını ve böylece iletişim kurulmasını kolaylaştırmaktadır.
Yazmanın Bireye Katkıları
2. Yazma, düşüncelerin kâğıt üzerine dökülmesini sağlamaktadır. Kâğıt üzerine dökülen düşünceler daha kolay incelenmekte, karşılaştırılmakta, genişletilmekte, yeniden düzenlenmekte ve sistemli hale getirilmektedir. Bu düzenleme işlemi öğrencinin hem düşüncelerini hem de zihin yapısını düzenlemesini getirmektedir.
Yazmanın Bireye Katkıları
3. Yazma, düşünceleri sorgulama, gözden geçirme, tartışma, yeniden anlamlandırmayı ve yazılı tartışmayı kolaylaştırmaktadır.
4. Yazma, düşünmeyi geliştirmekte, çalışmalarda ve öğrenme sürecinde zihnin merkeze alınmasını sağlamaktadır.
Yazmanın Bireye Katkıları
5. Yazma, düşünceleri inceleme, karşılaştırma, sorgulama işlemlerine yardım etmekte ve düşünceler hakkında düşünmenin kapısını açmaktadır. Böylece çok yönlü düşünme biçiminin geliştirilmesini sağlamaktadır.
6. Öğrencilerin gözledikleri, dinledikleri ve okuduklarını yazmaları daha iyi anlamalarını getirmektedir.
Yazmanın Bireye Katkıları
7. Yazma, bir çok duyguya dokunmayı getirmektedir. Duyu organıyla alınan anlamlar öğrenciyi etkilemekte ve öğrenci duygularını yazarak ifade etmektedir.
Yazma Eğitiminin Temel İlkeleri
1. Yazma becerisinin geliştirilmesi birbiriyle sıkı ilişkilere sahip birçok eylemin art arda kullanılmasıyla gerçekleşen bir süreci gerektirir.
Metin oluşturma, tek bir hamlede ortaya çıkan bir eylem değildir. Bir metni oluşturmak art arda gelen ve birbirini destekleyen birçok eylemin ortak sonucudur. Bu bakımdan öğrenciye verilecek yazma eğitiminin çeşitli aşamalara ayrılması, öğrencilerin küçük parçalardan bütüne doğru bir eğitim alması daha doğrudur.
Örneğin, öğrencilere cümle ve paragraf düzeyinde bazı beceriler kazandırıldıktan soma daha büyük metin birimleri oluşturmaya dönük çalışmalar yaptırılması yararlı olacaktır.
Yazma Eğitiminin Temel İlkeleri
2. Yazma eğitiminin amacı, metin oluşturma değil metin oluşturma için gerekli becerilere sahip olunmasını sağlamaktır.
Yazma becerisinin geliştirilmesi sürekli ve planlı yapılan çalışmaları gerektirir (Temur, 2001).
Yazma eğitiminde amaç, öğrencilere duygu ve düşüncelerini etkili ve işlevsel biçimde ifade edebilmeleri için gerekli alt becerileri kazandırmaktır.
Yazma Eğitiminin Temel İlkeleri
3. Yazma eğitiminde öğrencinin yazmaya psikolojik ve düşünsel açıdan hazır olmasına yardımcı olunmalıdır.
Öğrencinin psikolojik ve düşünsel açıdan yazmaya hazır ve istekli hale getirilmesi gerekir.
Öğretmene göre üzerinde çok rahat fikir yürütülebilecek konular, öğrenciler tarafından üzerinde kalem bile oynatılamayacak konular olarak algılanabilir.
Hazırlık çalışmalarının en önemli hedefi, öğrenciye konuyla ilgili yazacak ne kadar çok şey olduğunu göstermektir.
Yazma Eğitiminin Temel İlkeleri
4. Öğretmen yazma sürecinin her aşamasında öğrenciyi takip etmeli, ona yol göstermeli, metin oluşturmasında yardımcı olmalıdır.
Yazma eğitiminde öğretmenin yazılacak konu ile öğrenciyi baş başa bırakıp bir kenara çekilmesi doğru değildir. Öğretmenin metin oluşturma sürecinin her aşamasında öğrencilerinin ne durumda olduklarını gözlemesi ve onlara rehberlik etmesi gerekir.
Yazma Eğitiminin Temel İlkeleri
5. Öğrencilerin yazmaya karşı olumsuz bir tutumu veya korkusu varsa ilk olarak olumsuz tutum ve korkunun giderilmesine dönük çalışmalar yapılmalıdır.
6. Yazma eğitiminde öğrenciler arasındaki bireysel farklılıklar göz ardı edilmemelidir. Her öğrencinin başarısını kendi gelişimi içinde değerlendirmek gerekir. Amaç, bütün öğrencilerin sanatçı, edebiyatçı olmasını sağlamak değil, sahip olduğu potansiyeli en verimli şekilde kullanmasını sağlamaktır.
Yazma Eğitiminin Temel İlkeleri
7. Yazma eğitiminde öncelikli olarak içeriğin düzenlenmesine ağırlık verilmelidir.
Her yazıda biçimsel nitelikler ve içerik olmak üzere iki boyut vardır. Biçimsel nitelikler (okunaklılık, kenar boşlukları, satırların düzeni, paragraf girintileri, kelimelerin yazım kurallarına uygunluğu vb.) ve içerik (düşünceler, metin birimleri arasındaki tutarlılık ve uyum) birbirini tamamlayan unsurlardır.
Yazma Eğitiminin Temel İlkeleri
8. Yazma konusuyla ilgili özel bir amaç olmadıkça öğrenciler tek bir konu üzerinde yazmaya zorlanmamak, öğrencilere farklı konulardan istediklerini seçme imkânı verilmelidir.
9. Yazma çalışmaları olabildiğince farklı metin türleri üzerinde yaptırılmalıdır.
10. Öğrencilerin yazılı anlatımları değerlendirilirken içeriğin orijinal, farklı olması, öğrencinin kendi düşüncelerini yansıtması teşvik edilmelidir.
Yazma Eğitiminin Temel İlkeleri
11. Öğrencilerin bilişsel becerilerini geliştirmek yazma eğitiminin önemli bir parçasıdır.
12. Öğretmenler, öğrencilerin yazılı anlatımlarını sadece not vermek için değil yazma becerilerindeki sorunlarını tespit etmek ve yanlışlarını düzeltmelerine yardımcı olmak için değerlendirmelidir.
13. Yazma eğitimi sadece okuldaki çalışmalarla sınırlı kalmamalı, öğrencinin okul dışında da yazma zevk ve alışkanlığı kazanması sağlanmalıdır.
Yazma Alışkanlığı İçin
Günlük tutmasını sağlamak üzere çocuğa günlük defteri hediye edilebilir.
Özel günlerde çocuğun sevdiği kişilere mektup yazması teşvik edilebilir.
Aile olarak bir başka aileye mektup yazılabilir.
Çocuğun zaman zaman bir şiir, hikâye ya da anı yazması teşvik edilebilir.
Çocuğun, izlediği bir filmi veya okuduğu kitabı özetlemesi veya değerlendirmesi istenebilir.
Bir yıl sonra kardeşine verilmek üzere mektup yazması istenebilir.
Çocuk dergilerine yazılar yazması teşvik edilebilir.
Yazma Süreci
Yazma süreci;
hazırlık,
taslak oluşturma,
düzenleyerek yazma,
düzeltme (tashih),
yayımlama ve
paylaşım aşamalarından oluşur
Bu aşamalar her zaman kronolojik bir sıralama şeklinde olmayabilir. Zaman zaman geriye dönüşler ve önceki aşamalarda değişiklikler yapılabilir.
Yazma Süreci
1. Hazırlık
Hazırlık, yazma eğitiminin en önemli ama en çok ihmal edilen aşamasıdır. Murray'e göre yazmaya ayrılan zamanın % 70'inin bu aşamaya ayrılması gerekir. Çünkü hazırlık aşaması sağlam yürütülen bir yazının başarılı olma şansı yükselir.
Hazırlık çalışmaları şu aşamalardan oluşur:
yazmaya güdüleme,
konu seçimi,
metin türünü belirleme,
amaç belirleme,
hedef kitleyi belirleme,
temel düşünceleri belirleme.
Yazma Süreci
2.Taslak Oluşturma
Hazırlık aşamasında konuyla ilgili düşüncelerin ortaya çıkarılmasından sonra bu düşüncelerin birbiriyle ilişkilendirilmesi ve belli bir düzene sokulması gerekir. Bu işlemler taslak oluşturma aşamasında gerçekleştirilir.
Taslak oluşturma aşamasında, tümdengelimcibir yaklaşım vardır. Bu aşamada belirlenen ana düşünceden hareketle metindeki temel boyutlar ve yardımcı fikirlere doğru bir detaylandırma söz konusudur.
Yazma Süreci
Bir Yazı Taslağı Oluşturma Örneği
Hazırlık Aşaması
Güdüleme(Öğrencilerle kurulan iletişime göre çeşitli şekillerde yapılabilir.)
Konu: İnternet Kullanımı
Metin Türü: Bilgilendirici Metin
Amaç: İnternet kullanımının olumlu ve olumsuz yönlerini bir arada düşünmeyi sağlamak
Hedef Kitle: İnterneti kullanan her yaştan insanlar
Temel Düşüncelerin Belirlenmesi: Beyin fırtınası, kavram ağı oluşturma, konuyla ilgili araştırma yapma, konuyu sınıfta tartışma, görsel araçlardan yararlanma, resim yapma, örnek metin okuma gibi yollardan biri veya birkaçını kullanarak internet kullanımı konusunda aşağıdaki düşüncelerin ortaya çıktığını varsayalım
Yazma Süreci
Beyin Fırtınası Yöntemi
Beyin fırtınası, öğrencilerin bir konu, olay ya da sorun hakkında düşünmeleri, çok sayıda fikir üretmeleri ve mantıklı olup olmadığı endişesine kapılmaksızın düşüncelerini ifade etmeleri esasına dayanır.
Beyin fırtınası yöntemini başarıyla uygulamak için şu ilkelere özen göstermek gerekir:
Öğrencilerin fikirlerini çekinmeden söyleyebileceği, rahat bir sınıf ortamı oluşturulmalıdır.
Etkinliği yönlendirecek ve verimliliği artıracak nitelikte bir başkan gereklidir.
Öğrenciler sınırsız düşünmeye özendirilmelidir.
Tek konuya odaklanılmalıdır.
En fazla 15 dakika süre ayrılmalıdır.
Yazma Süreci
Beyin Fırtınası Yöntemi
İleri sürülen fikirler herkes tarafından duyulmalıdır.
Öğrencilerin ileri sürdükleri fikirler asla eleştirilmemelidir.
İleri sürülen fikirler mutlaka kaydedilmelidir.
Kaydedilen fikirler beyin fırtınasının amacına göre değerlendirilerek sıralanmalı veya gruplandırılmalıdır (MEB, 2005).
Yazma Süreci
Kavram Ağı Oluşturma
Kavram ağı oluşturma çalışmasında boş bir kâğıdın ortasına belirlenen konu yazılır.
Daha sonra öğrenci bu konu hakkında çağrışım yoluyla aklına gelen kelimeleri ve kelime gruplarını kâğıdın farklı yerlerine yazar.
Yazılan kelimeler ve kelime grupları arasında ilişkiler kurulur. Böylece öğrencinin konuyla ilgili olarak zihnindeki bilgi ve düşüncelerin ortaya çıkarılması amaçlanır.
Bu kavramlarla ilgili düşünceler ayrı bir kâğıda aktarılır. Daha sonra birbirine yakın düşünceler belirlenip belli bir mantık sırasına konulur ve yazıya geçirilir.
Yazma Süreci
Kavram Ağı Oluşturma
Kavram ağı oluşturma tekniğinin beyin fırtınasından en önemli farkı bireysel olarak uygulanması ve temel birim olarak düşüncelerin (cümlelerin) değil kavramların alınmasıdır.
Yazma Süreci
Bir Yazı Taslağı Oluşturma Örneği
Yazma Süreci
Bir Yazı Taslağı Oluşturma Örneği
1. Konunun temel boyutlarının belirlenmesi
Hazırlık aşamasında ortaya konulan düşüncelerden çıkarılabilecek ortak sonuç (yazının ana düşüncesi) şöyle ifade edilebilir:
"Her geçen gün hayatımızı daha çok etkileyen internetten yararlanırken olumsuz yönlerinin de farkında olmalı ve bir internet kullanıcısı olarak bu olumsuzluklardan korunmalıyız.”
Yazma Süreci
Bir Yazı Taslağı Oluşturma Örneği
1. Konunun temel boyutlarının belirlenmesi
Hazırlık aşamasında ortaya konulan düşünceler bu ana düşünceye bağlı olarak sınırlandırıldığında yazının dört temel boyut üzerine inşa edilebileceği görülmektedir. Bu boyutlar:
İnternetin hızla yayılması
İnternetin hayatımıza katkıları
İnternetin olumsuz yönleri
İnternetin olumsuz etkilerini ortadan kaldırmak için yapılması gerekenler
Yazma Süreci
Bir Yazı Taslağı Oluşturma Örneği
2.Konunun hangi boyutunda nelerden bahsedileceğinin (yardımcı düşüncelerin) belirlenmesi
Hazırlık aşamasında ortaya konulan düşünceler belirlenen dört temel boyutun altında gruplandırılır.
İnternetin hızla yayılması
İnternete ulaşmanın eskisi kadar zor olmaması
İnternet salonlarının yaygınlaşması
Evden veya işyerinden internete bağlanma
Cep telefonlarıyla internete bağlanma.
Yazma Süreci
Bir Yazı Taslağı Oluşturma Örneği
2.Konunun hangi boyutunda nelerden bahsedileceğinin (yardımcı düşüncelerin) belirlenmesi
İnternetin hızla yayılması
İnternetin hayatımıza katkıları
İstediğimiz bilgiye hızlı ulaşma
Sesli, görüntülü ve yazılı iletişim (e-posta, sohbet programları)
Alternatif bir eğitim ortamı sunması
Oyun ve eğlence ortamı sunması
Bazı resmi işlemleri kısa sürede ve kolayca yapma imkânı sunması
Yazma Süreci
Bir Yazı Taslağı Oluşturma Örneği
2.Konunun hangi boyutunda nelerden bahsedileceğinin (yardımcı düşüncelerin) belirlenmesi
İnternetin hayatımıza katkıları
İstediğimiz bilgiye hızlı ulaşma
Sesli, görüntülü ve yazılı iletişim (e-posta, sohbet programları)
Alternatif bir eğitim ortamı sunması
Oyun ve eğlence ortamı sunması
Bazı resmi işlemleri kısa sürede ve kolayca yapma imkânı sunması
Yazma Süreci
Bir Yazı Taslağı Oluşturma Örneği
2.Konunun hangi boyutunda nelerden bahsedileceğinin (yardımcı düşüncelerin) belirlenmesi
İnternetin olumsuz yönleri
İnternetin olumsuz öğrenmeleri de içermesi
Güvenli bir ortam olmaması, kişisel bilgilerin çalınması
İnternetteki uygunsuz web sayfaları
İnternet bağımlılığı kavramı
İnternet bağımlılığının fiziksel ve psikolojik açıdan olumsuz sonuçları
Yazma Süreci
Bir Yazı Taslağı Oluşturma Örneği
2.Konunun hangi boyutunda nelerden bahsedileceğinin (yardımcı düşüncelerin) belirlenmesi
İnternetin olumsuz yönlerine karşı yapılması gerekenler
İnterneti bilinçli kullanmanın gerekliliği
İnternetten uzak kalmanın çözüm olmaması
İnternet bağımlılığının belirtileri
İnternet bağımlılığına karşı alınabilecek önlemler
Anne ve babaların görevleri
Eğitimcilerin görevleri
İnternet filtreleme programları
Yazma Süreci
Bir Yazı Taslağı Oluşturma Örneği
3. Düzenleyerek Yazma
Yazma sırasında düşüncelerin arka arkaya sıralanması yeterli değildir. Düşüncelerin mantıksal ilişkiler içinde ve birbirini tamamlar nitelikte olması önemlidir.
Bunu sağlamak için öğrenci yazdığı metni tekrar tekrar okumalıdır. Ayrıca metin üzerinde birkaç arkadaşı veya öğretmeniyle tartışması da yararlı olacaktır.
Her okumada yazıdaki sorunlar ve yazının daha iyi olması için yapılması gerekenler belirlenmelidir.
Alınan geri bildirimler doğrultusunda yazıda desteklenmesi, daraltılması, çıkarılması veya yer değiştirmesi gereken yerler belirlenir.
Yazma Süreci
Bir Yazı Taslağı Oluşturma Örneği
3. Düzenleyerek Yazma
Düzenleyerek yazma aşamasında yapılması gerekenlerden biri de yazının başlığını koymaktır. Yazının başlığı daha baştan (hazırlık aşamasında) belirlenmiş olabilir. Bu durumda başta düşünülen başlık "düzenleyerek yazma" aşamasında kontrol edilir. İhtiyaç duyulursa değişiklik yapılır.
Bir yazıya başlık koyarken şunlara dikkat edilmelidir:
Başlık, yazının konusu ve ana düşüncesiyle ilişkili olmalıdır.
Başlık, kısa ve öz olmalıdır.
Başlık, ilgi çekici olmalıdır.
Başlık okuyucuya yazının içeriği hakkında fikir vermeli, okuyucuyu yanıltıcı nitelikte olmamalıdır.
Yazma Süreci
Bir Yazı Taslağı Oluşturma Örneği
4. Düzeltme (Tashih / Redaksiyon)
Yazmanın son aşaması olan düzeltme (tashih / redaksiyon) yazıdaki son düzenlemelerin yapıldığı aşamadır.
Bu aşamaya kadar daha çok yazının içeriği üzerinde durulurken bu aşamada içerikle birlikte yazım, dil bilgisi kurallarına uygunluk, yazının okunaklılığı, sayfa düzeni gibi biçimsel niteliklere de dikkat edilir.
Yazma Süreci
Bir Yazı Taslağı Oluşturma Örneği
4. Düzeltme (Tashih / Redaksiyon)
Araştırmalar, yazım kurallarının yazma eğitiminin tashih aşamasında öğretilmesinin bağımsız etkinlikler halinde yapmaktan daha etkili olduğunu ortaya koymuştur.
Öğretmenlerin yazım, sayfa düzeni, dil bilgisi kurallarına uygunluk bakımından ortaya çıkan sorunlar üzerinde tashih aşamasında durması gerekir.
Yazma Süreci
Bir Yazı Taslağı Oluşturma Örneği
4. Düzeltme (Tashih / Redaksiyon)
Bu konuda şu çalışmalar yapılabilir:
Seçilen öğrenci metinlerinden bazıları tepegöz veya projeksiyon cihazı yardımıyla sınıfta yansıtılır ve belirgin yanlışlıklar tek tek gösterilir. Bu uygulama sırasında öğrencilerin ortak yanlışları üzerinde daha çok durulur.
Yazım ve dil bilgisi yanlışı çok olan ve az olan birer metin fotokopi yoluyla çoğaltılarak öğrencilere dağıtılır. Her öğrencinin yanlışları kendi başına bularak kâğıt üzerine işaretlemesi istenir. Daha sonra öğretmen yanlışları gösterir ve öğrencilerden kendi işaretleriyle karşılaştırmalarını ister.
Yazma Süreci
Bir Yazı Taslağı Oluşturma Örneği
4. Düzeltme (Tashih / Redaksiyon)
Öğrencilere düzeltmede kullanılacak işaretler öğretildikten sonra öğrencilerin kağıtlarındaki yanlışları öğretmen tarafından kâğıt üzerinde işaretlenerek gösterilir.
Öğrencilerden alınan kâğıtlar yine öğrencilere rasgele dağıtılır. Herkes kendisine verilen kâğıttaki yazım ve dil bilgisi yanlışlarını bulup işaretlemeye çalışır. Sonra kâğıtlar sahiplerine tekrar dağıtılır ve herkes kendi kâğıdında arkadaşının bulduğu yanlışları inceler.
Düzeltmeyle ilgili olarak üzerinde durulması gereken bir başka nokta yazım kılavuzu kullanımıdır.
Yazma Süreci
Bir Yazı Taslağı Oluşturma Örneği
5. Yayımlama ve Paylaşım
Yazma sürecinin son halkası yayımlama ve paylaşımdır. Her yazma faaliyeti ortaya yeni bir ürün çıkarmak demektir.
Her insan ortaya koyduğu ürünün başkaları tarafından dikkate alınmasını ister.
Öğrencilerin çalışmalarının başka insanlara ulaştırılması için çeşitli yollara başvurulabilir:
Metin, öğrencinin arkadaşlarına, öğretmene ve aile bireylerine okunabilir,
Metin, yayınlanmak üzere bir gazete ve dergiye gönderilebilir.
Metin kompozisyon ve şiir yarışmalarına gönderilebilir.
Yazma Süreci
Bir Yazı Taslağı Oluşturma Örneği
5. Yayımlama ve Paylaşım
Öğrencilerin çalışmalarının başka insanlara ulaştırılması için çeşitli yollara başvurulabilir:
Metin okul veya sınıf panosuna asılabilir.
Metin öğretmen veya öğrencilerin hazırlayacağı bir web sayfasında yayımlanabilir.
Öğrencilerin yazdığı eserlerden küçük kitapçıklar oluşturulabilir.
Yazma Süreci
Anlatım Biçimleri
1. Betimleyici Anlatım
Betimleme (tasvir) varlıkların niteliklerini, diğer varlıklara benzeyen ve benzemeyen yönlerini söz ya da yazıyla anlatmaktır.
Betimleyici anlatımla yazılan bir paragrafta kelime ve cümlelerle okuyucunun zihninde bir resim oluşturulmaya çalışılır. Bu bakımdan betimleme, "kelimelerle resim yapma sanatı" olarak da tanımlanabilir.
Yazma Süreci
Anlatım Biçimleri
1. Betimleyici Anlatım
Örnek:
"Lütfiye Hanım hafif aklaşmış saçları, çukurlaşmış yüz çizgileri, yuval yuval yürüyüşüyle elli beş atmış yaşlarında bir Anadolu kadınıydı. Beş yıllık büyük şehir hayatının silemediği bir taşralıkla, çevresinden hoşlanmayan insanlarda çok görülen bir geçmiş zaman özlemi vardı konuşmalarında. Ufku pek geniş olmadığı için on beş yirmi yıl öncesini, o da ancak yaşayabildiği kadarını özlüyordu."
(Mustafa Miyasoğlu, Geçmiş Zaman Aynası, s. 46
Yazma Süreci
Anlatım Biçimleri
1. Öyküleyici Anlatım
Gerçek veya tasarlanmış bir olayın belli bir noktadan alınıp geliştirildiği ve sonuca ulaştırıldığı anlatım biçimidir (Yakıcı vd., 2005: 52).
Öyküleyici anlatımda, bir anlatıcının belli bir bakış açısı ile birbiriyle ilişkili olaylar dizisini belli bir zaman, mekân ve kurgusal bir düzen içinde sunması söz konusudur.
Öyküleyici anlatımda küçük de olsa hareketliliği sağlayan olaylar, olayları yaşayan kahramanlar, zaman ve mekân bulunur.
Çoğunlukla geçmiş zaman çekimine sahip fiiller kullanılır.
Yazma Süreci
Anlatım Biçimleri
2. Öyküleyici Anlatım
Örnek:
"Soluk soluğaydı. Kulağını demir kapıya yanaştırdı, dinledi. Hiçbir kıpırtı yoktu dışarıda. Ter içinde kalmıştı. Nicedir avuçlarında sıktığı yuvarlanmış kâğıt parçacığının terden ıslanıp yumuşadığını bildi. Yavaşça doğrulup demir kapının ortasındaki dört köşe deliğe uzandı, baktı: Kimseler yoktu dışarıda. Görebildiği: İlerideki taş merdivenin başladığı yerdeki alacakaranlıktı. Kapının deliğinden çekildi. Görülüp görülmediğini anlamak için bekledi. Yüreği avuçlarında atıyordu. Bir titreme geçti içinden (...)"
Erdal Öz, Güvercin
Yazma Süreci
Anlatım Biçimleri
3. Açıklayıcı Anlatım
Herhangi bir konuda bilgi vermek, okuyucuya bilmediği bir şeyi açıklamak amacıyla kullanılan anlatım biçimidir.
Açıklayıcı anlatımda bir konu hakkında bilgi vermek, akla gelen sorulara cevap vermek esas alınır. Bu bakımdan dolaylı, sanatlı söyleyiş yerine öğretici (didaktik) bir anlatım vardır.
Genellikle kurallı cümleler kullanılır.
Yazma Süreci
Anlatım Biçimleri
3. Açıklayıcı Anlatım
Örnek:
Hiperaktif çocuk, aşırı hareketli ve dikkati dağınık çocuktur. Ancak bunu normal ölçülerde hareketli ve afacan çocukla karıştırmamak gerekir. Çoğu anne-babanın bu iki durumu karıştırarak endişeye kapıldığı görülmektedir.
Çocuklar genel olarak canlı, hareketli ve hayat doludurlar. Hep oynar, hareket eder, koşar ve zıplarlar. Devamlı bir şeyler yaparlar veya yapmak isterler. Yorulmak nedir bilmezler. Yani çocuğun hareketli olması aslında normaldir, sağlıklı geliştiğinin işaretidir. Özellikle kutu şeklinde apartman dairelerinde yaşayan, oyun sahası, park yeri ve bahçesi bulunmayan evlerde yetişen çocukların hareketleri daha belirgindir. Çünkü bütün enerjilerini evde harcarlar ve annesinin "dur!", "otur!", "koşma!", "gürültü yapma!" ikazlarıyla karşılaşırlar.
Yazma Süreci
Anlatım Biçimleri
4. Tartışmacı Anlatım
Bir konuda başkaları tarafından ileri sürülen düşünceleri çürütmeyi veya bu konuda okuyucunun kanılarını değiştirmeyi amaçlayan anlatım türüdür.
Bu tür anlatımda en az iki farklı görüş vardır. Yazar kendi görüşünü kanıtlamaya, diğer görüşü çürütmeye çalışır.
Karşı düşünce "diyelim ki, kabul edelim ki" gibi sözlerle dile getirildikten sonra geçersizliği ortaya konulur.
Bu tür anlatımda ikna ediciliği arttırmak için okuyucunun aklına gelebilecek sorular ve bu soruların cevapları verilebilir.
Yazma Süreci
Anlatım Biçimleri
4. Tartışmacı Anlatım
Örnek:
Ezberci eğitimin kökeni, bilginin çok sınırlı olarak depolanabildiği ve yayılabildiği dönemlere dayanır. Matbaanın bulunmasına kadar bir kitabın ancak birkaç tane elyazması nüshası bulunabiliyordu. Diyelim ki o dönemlerde bilgiyi muhafaza etmenin en kolay yollarından biriydi ezber. Fakat matbaanın yaygınlaşmasından sonra bu yola başvurmaya gerek var mıdır? Kesinlikle Hayır!
Artık bilgiye ihtiyaç duyulduğunda ona ulaşma yolunu bilmek yeterlidir. Zihin denilen o değerli sarayı ambar gibi kullanmanın anlamı yok. Artık zihnin bütün gücünü bilgiler ve düşünceler arasında bağlantılar kurmaya odaklamak gerekiyor.
