Yeni DÜnya düZƏNİ

Rusiya, ABŞ və İran işğalı sayəsində parça-parça olmuş Suriya
2015-ci ilin sentyabrından etibarən Rusiya təyyarələrinin müxaliflərə havadan yağdırdığı bombalar, eləcə də atdığı roketlər müxalifətin lehinə olan güc balansını onların əleyhinə dəyişməyə başladı. 2015-ci ilin sonları Rusiya, İran və İrana bağlı çoxsaylı terrorçu şiə qruplaşmalarının Əsəd rejiminə dəstəyini önəmli ölçüdə artırdığı bir dönəm oldu. Müxaliflər isə Qərbdən aldıqlarıı dəstəyi itirdilər. Səbəb də Qərbin İrana “Şiə hilalı”nı qurmaqda mane olmaq istəməməsi idi.

Qərb Türkiyənin İslam dünyasına açılmasını önləmək üçün onunla Suriya və İraq arasında iki mühafizə zolağı qurmaq istəyirdi. Bunlardan birincisi İran sərhəddindən Aralıq dənizi sahillərinə qədər uzanan, İraq və Suriyanın şimal bölgələrini əhatə edən kürd bölgəsi və ya kürd zolağı idi, ikincisi isə İranın əli ilə qurulmağa çalışılan “Şiə hillaı” layihəsi idi. Qərbin Suriya müxalifətinə yardım etmək istəməməsinin əsas səbəbi də məhz bu idi. Bəhanə kimi isə İŞİD təhlükəsi göstərilirdi. İŞİD-in İslam Xilafəti qurmaq ideyası həm Qərbin, daha dəqiq desək, ABŞ-ın, həm Lazkiyə və Tarsusdakı sovet dönəmindən qalma hərbi bazalarını əldə saxlamaq istəyən Rusiyanın, həm də bölgəni sünni müsəlmanlardan təmizləyərək, “Şiə hillalı” qurmaq, bu yolla əski Sasanilər imperiyasını bərpa etmək arzusunda olan İranın məqsəd və hədəfləri üçün əsas maneə rolunda çıxış edirdi. Odur ki, onun ləğv edilməsində hər üç ölkə - həm Rusiya, həm ABŞ, həm də İran maraqlı idilər.

2016-cı ildə rejim və müttəfiqləri, yəni Rusiya və İran İŞİD-i və digər müxalif qüvvələri Hələb ətrafındakı bir çox yaşayış yerindən sıxışdırdılar. Bundan başqa, Türkmən dağının böyük qismini və Palmira şəhərini ələ keçirdilər.  Həmin sırada ABŞ-ın dəstəyi ilə İŞİD-ə qarşı savaşan YPG (PYD) martın 16-da Suriyanın şimalında “Şimali Suriya Federasiyası” adı altında kürd dövləti qurmaq niyyətini açıqladı. Belə olan halda, Türkiyə artıq baş verənlərə seyrçi qala və cənub sərhəddində terrorçu bir dövlətin yaranmasına imkan verə bilməzdi. Odur ki, rəsmi Ankara hərbi müdaxilə qərarı vermək məcburiyyətində idi və verdi də. Bu o zamana təsadüf etdi ki, Suriyanın şimalında sevimli Peyğəmbərimizin (s) 1400 il öncə xəbər verdiyi kimi, qara bayraqlılarla sarı bayraqlılar, yəni İŞİD-lə kürd terrorçuları arasında qanlı savaş gedirdi.

Martın 31-də Türkiyə KİV-ləri hərbi mənbələrə istinadən belə bir xəbər yaydılar ki, əgər ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin dəstəyi ilə İŞİD mövqelərinə hücuma keçən kürd terrorçu dəstələri Türkiyənin təhlükəsizliyi baxımından “qırmızı xətt” təşkil edən Əzaz-Cərablus xəttini keçərlərsə, Türkiyə silahlı qüvvələri onlara qarşı atəş açacaqdır.

Avqustun 24-də Türkiyə müxalif Azad Suriya Ordusu ilə birlikdə Suriya ərazisində “Fərat qalxanı” adı altında hərbi əməliyyata başladığını elan etdi və bu hərəkatın əsil məqsədinin Cərablus və Əl-Bab şəhərlərinin də daxil olduğu 5 min kv. km-lik bir ərazini İŞİD-dən təmizləmək olduğunu bəyan etdi. Əslində isə, əsil hədəf İŞİD yox, ABŞ-ın qurmaqda olduğu kürd zolağını yarmaq və bu zolağın Aralıq dənizinə çıxışını, eləcə də Afrin və Münbic kantonları arasındakı rabitəni kəsmək idi. İŞİD onsuz da ABŞ-ın havadan verdiyi dəstəklə irəliləməkdə olan kürdləri artıq durdurmaq gücündə deyildi.

Əməliyyat səhər saat 04.00-da başladı və həmin tarixdə müsəlman Türkiyə ordusunun gələckdə Bəni-Əsfərlə (ruslarla) savaşacağı, yəni Məlhəməyi-Kübranın baş verəcəyi yer olan əraziyə, yəni Amiq ovası ilə Dabiq şəhəri arasındakı torpaqlara daxil oldu. Və beləcə yerli müsəlmanlar həm ABŞın dəstəklədiyi sarı bayraqlılara, yəni YPG (PYD-yə, həm farslarla (İranla) eyni cəbhədə savaşan digər sarı bayraqlılara, yəni Hizbullaha, həm də Bəni-Əsfərə (ruslara) qarşı böyük bir dəstək əldə etmiş oldular. Artıq onlar göydən başlarına od yağdıran, şəhər və kəndlərini xarabazara çevirən, ailələrini vəhşicəsinə məhv edən İslam düşmənlərinə qarşı tək qalmayacaqdılar. NATO-nin ikinci böyük ordusu, NATO-ya üzv olan yeganə müsəlman ölkəsinin böyük və güclü ordusu onların yanında yer almaqdaydı.

Ruslar ilk öncə məhz Xmeymim və Lazkiyəyə gəldilər. Onun ardınca Türkiyə əskərləri “Fərat qalxanı” əməliyyatı çərçivəsində Əzəz və Cərablus bölgələrinə daxil oldular.

Əməliyyat Türkiyə silahlı qüvvələrinin Cərablusdakı YPG (PYD) terrorçularını toplardan bombardımana tutması ilə başladı. Rəsmi məlumatlara görə 294 topçu atəşi ilə 81 hədəf məhv edildi. 3 saat sonra Türkiyə Silahlı Qüvvətlərinə bağlı çox sayıda tank və zirehli birlik sınırı keçərək oradakı Azad Suriya Ordusu mənsubu müsəlman türkmən və ərablərlə bir araya gəldi. İlk hücumdaca Azad Suriya Ordusu Kəklicə və Qıvırcıq qəsəbələrini ələ keçirdi. Əməliyyat sırasında ərəb birlikləri qollarına qırmızı, türkmən birlikləri isə firuzəyi sarıqlar taxmışdılar və beləcə bir-birlərini tanıya bilirdilər. 15 saat içərisində Cərablus Azad Suriya Ordusunun əlinə keçdi. IŞİD müqavimət göstərmədən geri çəkildi. Bu səbəbdən də Türkiyə ordusu Cərablusa daxil olarkən itki vermədi. Azad Suriya Ordusunun sadəcə bir məsubu şəhid oldu. 

“Fərat qalxanı” və “Zeytun budağı” əməliyyatlarının xəritəsi
Cərablusun ələ keçirilməsindən sonra Suriya rejimindən təpki gəldi. Rejim Türkiyə tanklarının sınırı keçib Cərablusu nəzarət altına almasını "işğal" kimi dəyərləndirdi.

25 avqustda Türkiyə Cərablusa doğru hərəkət edən YPG (PYD) mənsubu bir qrup terroristi Qarqamışdakı toplardan atəşə tutdu. 26 avqust günü saat 00:20-də Türkiyə SQ tərəfindən tərtib edilən mətbuat konfransında, "Fərat Qalxanı” hərəkatının davam etdiyi, bölgədə yaşayan mülki xalqın zərər görməməsi üçün hər cür tədbirin alındığı və bu mövzuda böyük həssasiyət göstərildiyi bəyan edildi. Eyni zamanda, Türkiyə SQ-inin ələ keçirdiyi torpaqları işğal etmək fikrində olmadığı və terroristlərdən azad edilən ərazilərin Azad Suriya Ordusunun ixtiyarına veriləcəyi bildirildi.

27 avqust 2016-cı il tarixində kürd terrorçularının Amerikalılardan aldıqları roketlərlə Türkiyə birliklərinə doğru açdıqları atəş nəticəsində bir tank yüngül, diğəri isə ağır zədə aldılar. 3 türk əskəri yaralandı və 1 əskər də şəhid oldu

29 avqust 2016-cı il tarixində 400 km²-lik geniş ərazidə yerləşən Tukhar Qəbir, Halvanji, Möhsinli və Ərəb Həsən Sağır kimi 43 kənd nəzarət altına alındı.

30 avqust. Türkiyə SQ 21 hədəfə 108 atış atıldığını açıqladı. Eyni zamanda "tank ovcusu" kimi tanına A-10 tipli təyyarələr ilk dəfə istifadə edildi və 2 hədəf məhv edildi. Türk ordusu həmin gün Suriyanın 24 kilometr dərinliyinə qədər daxil oldu.

31 avqust. 25 hədəf uzaqvuran “Fırtına” toplarından atılan 107 atəşlə zərərsizləşdirildi. Diğər yandan sınıra tank sövqiyyəti davam etdi. Cərablusun qərbində 1 türk tankı roketlə vuruldu, 3 əskər yaralandı. Türkiyə Silahlı Qüvvələri tanka atəş açılan nöqtəni məhv etdi.

1 sentyabr. Türkiyə SQ15 hədəfə 99 atəş açıldığı barədə məlumat yaydı. Ümumilikdə 262 hədəfin məhv edildiyi bildirildu. Cərablusun qərbində Zavqar, Tel-Ağbar, Şainə, Külliyə və Əs-Sabuniyə kəndləri ələ keçirildi.

3 sentyabr. Türk zirehli vasitələri Kilisin Əlibəyli elçəsindən Suriyanın Çobanbəy elçəsinə, Ria qəsəbəsinə girdi. Beləcə əməliyyatın ikinci mərhələsi başladı. Gün içində Türk Silahlı Qüvvələrinin dəstəklədiyi Azad Suriya Ordusu Ərəb İzzah, Ər-Fursan və Əl-Rai bölgələrində torpaq qazanmağa başladı. Türkiyə Silahlı Qvvələri verdiyi açıqlamada İŞİD mənsublarının mövqelərindən döyüşsüz çəkildiklərini bildirdi. Beləcə, Kubba Turkuman aerodromu döyüşsüz ələ keçirildi və ilk dəfə Əl-Baba yürüşün başlanacağı söylənməyə başlandı.

4 sentyabr. Əl-Rai bölgəsinə gerçəkləşdirilən hücum nəticəsində Əzəz-Cərablus xətti də tamamən Türk Silahlı Qüvvələrinin əlinə keçdi. İŞİD bölgədən döyüşsüz geri çəkildi. Türkiyə ordusu Tuvayran, Qübbə Türkmən, Əl-Kadi, Tel-Ar, Əs-Süveydah, Vüquf və Tel-Battal bölgələrində bulunan kürd terroristlərinin mövqelərinə 293 dəfə toplardan atəş açıldığını və 83 hədəfin məhv edildiyini açıqladı.

5 sentyabr. İŞİD-in geri çəkilməsilə Əzəz-Cərablus arasındaki avtomobil yolu nəqliyyatın üzünə açıldı. 12 bölgə Türk Silahlı Qüvvələrinin əlinə keçdi.

6 sentyabr. Vüquf bölgəsində 2 türk tankına roketlərdən atəş açıldı. Türk ordusu itkilərə məruz qaldı. 3 türk əskəri şəhid oldu, 1 əskərsə yaralandı.

7 sentyabr. Şandır bölgəsindəki 4 hədəf zərərsizləşdirildi.

8 sentyabr. Kantara, Əş-Şəhid, Əl-Humran və Daşlı Höyük məhəllələri ələ keçirildi.

9 sentyabr. Daha bir türk tankı vuruldu, 3 türk əskəri şəhid oldu, 1 əskər yaralandı. Tel-Əli, Tel əl-Hava və Vüquf bölgələrində 4 IŞİD qərargahı yerlə bir edildi.

Həmin gün İsveçrədə Rusiyanın xarici işlər naziri Lavrov və ABŞ-ın dövlət katibi Con Kerri Türkiyənin irəliləyişini əngəlləmək üçün Suriya barədə çoxpilləli plan haqqında razılığa gəldilər. Plana atəşin 7 günlüyünə dayandırılması, müxalifətin və terrorçu qruplaşmaların təsnifi və humanitar yardımların çatdırılması məqsədilə Kastello yolu ətrafında silahdan arındırılmış zonanın yaradılması daxil idi. O, sentyabrın 12-dən qüvvəyə minməli idi. Rusiya və ABŞ İŞİD-in geri çəkiləcəyini, Türkiyənin də kürd terrorçularının müqavimətini asanlıqla qıraraq bu cür sürətlə irəliləyəcəyini gözləmirdilər. Türkiyənin Suriyada “Bataqlığa” düşəcəyinə inanırdılar. Fəqət bunun əksi baş verməkdə idi.

10 sentyabr. Türkiyə ordusu daha 10 hədəfi vurdu. Gün ərzində 6 mina zərərsizləşdirildi.

11 sentyabr. Türk ordusunun irəliləyişi, IŞİD-in geri çəkilişi davam etdi. Qaziantepdən döyüş bölgələrinə tank və əskər göndərilməsi də aralıqsız davam etdi.

12 sentyabr. Türkiyə SQ əməliyyatın 20-ci günündə 845 kilometrlik sahənin nəzarət altına alındığını, irəliləyişin davam etdiyini və həyata keçirilən 2 hava hücumu ilə bir silah-sursat ambarının və bir topçu mənzilinin zərərsizləşdirildiyini bildirdi.

Həmin gün Rusiyanın xarici işlər naziri Lavrov və ABŞ-ın dövlət katibi Con Kerrinin İsveçrədə sentyabrın 7-də əldə etdikləri Suriya barədə çoxpilləli plan haqqında razılaşma qüvvəyə mindi.

13 sentyabr. Rai, Əzəz və Cərablus bölgələrində kəşfiyyat, müşahidə əməliyyatları davam etdi.

17 sentyabr. Rusiyanın xarici işlər naziri Lavrov və ABŞ-ın dövlət katibi Con Kerrinin İsveçrədə sentyabrın 7-də əldə etdikləri və 12 sentyabrda qüvvəyə minən Suriya barədə çoxpilləli plan haqqında razılaşma Əsəd rejiminn və Rusiyanın ona əməl etməmələri səbəbindən pozuldu.

Həmin gün ABŞ-ın başçılıq etdiyi koalisiya qüvvələri Deyr əz-Zor istiqamətində irəliləyən Əsəd qüvvələrinə havadan zərbə endirdilər. Nəticədə rejimin 60 əskəri öldü və 100 nəfər də yaralandı. Bu, İŞİD-in işinə yaradı və İŞİD dərhal şəhərin yaxınlarında yerləşən aviabazanı mühasirəyə aldı.

19 sentyabr. Hələb yaxınlarında BMT və Suriyanın Qırmızı Aypara Cəmiyyətinin birgə təşkil etdikləri humanitar yardım konvoyuna zərbələr endirildi. ABŞ bunun məsuliyyətini Rusiyanın və Əsəd rejimini daşıdığını bəyan etdi. Rusiya isə insindentə səbəb kimi ABŞ-ın müxalifətlə terrorçuların təsnifinə mane olmasını göstərdi. ABŞ da öz növbəsində Rusiyanı problemin siyasi yollarla həllinə nail olmaq üçün Bəşər Əsədə təzyiq göstərməməkdə günahlandırdı.

19 sentyabr. Ən-Nüsra Cəbhəsi Hələb ətrafında rejim qüvvələrinə və onlara dəstək verən İrana bağlı qüvvələrə hücuma keçdi.

22 sentyabr. Rejim qüvvələri havadan Rusiyanın, yerdə isə İrana bağlı qüvvələrin dəstəyi ilə şəhəri xarabazara çevirmək və dinc əhalini məhv etmək hesabına Hələbi ələ keçirdilər. Şəhəri müdafiə edən Ən-Nüsra Cəbhəsinin döyüşçüləri dinc əhalini xilas edə bilmək üçün şəhər əhalisinin sağ qalan hissəsi ilə birlikdə İdlibə çəkilmək məcburiyyətində qaldılar.

3 oktyabr. ABŞ Rusiya ilə atəşkəsə nail olmaq üçün saxladığı ikitərəfli əlaqəyə son verdiyini, bununla belə, Rusiyanın Müdafiə Nazirliyi ilə koordinasiyanın davam etdiriləcəyini bəyan etdi.

16 oktyabr. Dabıq və ətrafındakı Suran və Ahterin şəhərləri Türkiyə dəstəkli Azad Suriya Ordusunun nəzarətinə keçdi. Heç kəsin gözləmədiyi halda, İŞİD Dabiqi, demək olar ki, müqavimətsiz tərk etdi. Halbuki İŞİD mənsubları bura çox böyük önəm verir və aşağıdakı hədisə istinad edərək, “Rumlar”, yəni xristianlar (Rusiya) üzərində məhz Dabıqda böyük qələbə çalacaqlarına inanır və həmin günü gözləyirdilər: