Yillarda Buyuk Britaniya

Buyuk Britaniyaning mustamlakachilik siyosati .
XIX sardan boshlab Angliya dunyoning barcha qifalarida juda katta hududlarni bosib oldi va ularning o`z mustamlakasiga aylantirdi. 1870 yillarda Angliya mustamlakalarining aholisi 200 mln kishi bo`lgan bo`lsa , XIX asr oxiriga kelib qariyeb 370 mln kishiga yetdi. Bu davrda bosib olingan hudud 20 mln kv.km dan 33 mln.kv.km ga yetdi. Mamla-katlardan keladigan daromadlar olinadigan foydaning katta qismini tashkil etardi.
70 - yillarda konservatorlar partiyasi mustamlaka yerlarini kengay tirishning asosiy vazifa deb e`lon qilindi . B . Dizraelli boshchilik qilgan (1874-1880 y) konservatorlar hukumati Osiyoda Belujistonni bosib oldi va Afg`onistonni bo`ysundirishga urindi . Angliyaning maqsadlaridan biri Turkmanistonga va o`rta Osiyoning boshqa viloyatlariga suqilib kirish edi Ammo uning niyatga Rossiya to`sqinlik qilardi . Angliya bilan Rossiya o`rtasidagi munosabatlar o`rta Osiyo masalasida Turkiya va Bolqon yarim orolini o`z ta`siriga yuritish uchun kurash olib boorish tufayli g`oyat keskinlashdi.
Turkiyadagi Kipr orolini takab qildi va uni 1876 yilda Angliya anneksiya qildi 1878 yil kuzida konservator hukumati Afg`onistonga qarshi mustamlaka urushi bo`ldi .
Ikkinchi afg`on urushini boshlab yubordi. 1879 yil bahorida Afg`onistonni tutqunlikdagi saqlovchi Gandamak shartnomasini qabul qilishga majbur etdilar. Lekin Afg`onistonda xalq qo`zg`oloni boshlanib ketdi. Qabuldagi ingliz rezidenti barcha xodimlari va qo`riqchilari bilan qirib tashlandi.
Bu qo`zg`olon afg`onlarning mustamlakachilarga qarshi xalq urushiga aylandi . Biroq , 1880 yilda ingliz mustamlakachilarining " qo`li baland keldi" 1877 yilda Angliyaning Transvaal va Oranj Respublikasini anneksiya qilganligi e`lon qilindi. Natijada burlar qo`zg`olon ko`tardilar. 1881 yilda Zulus qabilalaridan Majub - Xill yonidagi mag`lubiyatga uchrashi inglizlarni Afrikani istilo qilishi bir muncha vaqt kechektirdi. 1879 yilda Dizraelli hukumati Janubiy Afrikada zuluslarga qarshi navbatdagi qirg`in tadbirlarini o`tkazdi.
1880 yilda hokimiyat Gladiston boshliq liberallar qo`liga o`tdi.1882 yilda Angliya Misrni bosib oldi . Bu mamlakatning bosib olinishi Angliyaning Suvaysh kanali ustidan hukmronlik qilishda uning Afrikada yangi mustalakalarga ega bo`lishida hal qiluvchi rol o`ynaydi.
Inglizlar Sharqiy Sudanni istilo qilish uchun janubga yurdilar. U yerda mahalliy arablaming qarshiligiga duch keldilar .1885 yilda Sudanliklar Xartumni ishg`ol qilg`an inglizlarni qurshab olib qirib tashladilar. Angliyaning faqatgina 1896-1898 yillarda , ya`ni konservatorlar hukumati davrida " Fashoda inqirozi" da g`olib chiqib , Sudanning sharqiy qismini bo`ysindira oldi .
80 — yillarda Transvalda oltin koni topildi. Ingliz kapitalistlari olmos va oltin qazib chiqarishga kirishildi. 1886 yil hokimiyat tepasiga Solsberi boshliq konservativ hukumatga chiqib oldi va bosqinchilik harakatlarini qo`llab - quvvatladi.
Bu davrda g`arbiy va Sharqiy Afrikada Nigeriya va Somalini zabt etish tamomlagan edi . Ulardan Angliyaga qoramol va Yung keltirib turilardi. 1888 yilda Shimoliy Boneo ustidan protektorat o`matildi. 1890 yilda S . Rods Kap koloniyasi ministry bo`ldi. U " Uch k" g`oyasini ilgari surdi . ( Keyptaun - Qohira - Kalkutta temir yoli loyihasi)
Shu yili Gveniyaning janubiy sharqiy qismi bosib olindi . Afrikada esa Keniya bilan Tanganika zabt etildi. 1890 yilda Uganda ishg`ol qilindi. Solsberi hukumati 1890 yilcla liberallar hukumatiga o`z o`rnini bo`shatib berdi. Angliya 1895 yilda mag`lubiyatga uchrab ,1899yilda Bur respubllkasiga qarshi agressiyani yana boshlab yubordi. o`zini himoya qilgan Transval hukumati 1899 yil 9 oktyabrda Angliyaga qarshi urush e`lon qildi.11 oktyabrda unga Oranj respublikasi qo`shildi. 1900 yil yozida Angliya 50 ming burlar armiyasga qarshi 50 ming qo;shin olib keldi . lyun oyida burlar hukumati urush tamom bo`ldi deb e`lon qildi . Ammo urush harakatlari 1902 yil 1 iyungacha davom etdi. Shunday qilib burlar urushi ( 1899-1902) Angliya foyda-siga hal bo`ldi.